تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت پانزدهم)

در قسمت قبلی مطلب تاریخچهٔ پیکان به بررسی تحولات دههٔ ۷۰ این خودرو پرداختیم؛ اما در ادامهٔ بررسی تحولات این دهه به خودروی دیگری غیر از پیکان می‌رسیم که البته مستقیماً با پیکان ارتباط دارد. منظور خودرویی بنام پژو آردی است. در اواسط دههٔ ۷۰ شمسی پیکان پرتیراژترین خودروی کشور بود که توسط ایران‌خودرو تولید می‌شد. در سوی دیگر همین شرکت چند سالی بود که پژو ۴۰۵ را مونتاژ می‌کرد که در آن دوران خودرویی گران‌قیمت محسوب می‌شد و هرکسی توان خرید آن‌را نداشت؛ بنابراین ایران‌خودرو تصمیم گرفت دو خودروی پیکان و پژو ۴۰۵ را با یکدیگر ترکیب کرده و خودرویی با قیمت مناسب به بازار عرضه کند. بدین ترتیب تصمیم گرفته شد که اتاق پژو ۴۰۵ بر روی موتور و سیستم انتقال قدرت پیکان نصب گردد. ایران‌خودرو قصد داشت با این خودرو هم رقیبی برای پراید سایپا ارائه کند و هم جایگزینی برای زمان توقف تولید پیکان داشته باشد.

اما بااین‌وجود ترکیب این دو خودرو کار ساده‌ای نبود چراکه پژو ۴۰۵ خودرویی دیفرانسیل جلو و پیکان دیفرانسیل عقب بود؛ بنابراین در میانهٔ شاسی ۴۰۵ جایی برای تعبیهٔ میل‌گاردان طراحی شد و تغییراتی هم در دیوارهٔ بین موتور و اتاق ایجاد شد تا گیربکس پیکان در آن قرار گیرد. در عقب هم فنرهای شمش پیکان جایگزین فنرهای ۴۰۵ شد تا بتواند دیفرانسیل پیکان را نگه دارد. این خودرو پژو آردی مخفف Rear Drive یا دیفرانسیل عقب نام گرفت. همچنین برای تمایز آن با ۴۰۵ نیز از اتاق قدیمی قبل از فیس‌لیفت پژو ۴۰۵ برای آردی استفاده شد. سرانجام تولید پژو آردی در سال ۱۳۷۷ آغاز شد و با قیمتی بیشتر از پیکان و کمتر از ۴۰۵ به بازار عرضه گردید.

هرچند پژو آردی به خاطر ظاهر جدید و مشابه ۴۰۵ و همین‌طور قیمتی کمتر در ابتدا توانست خریدارانی را به خود جذب کند اما رفته‌رفته به دلیل عدم همخوانی و هماهنگی اتاق سنگین ۴۰۵ با موتور پیکان و همین‌طور سیستم انتقال قدرت دیفرانسیل عقب، هیچ‌گاه نتوانست به موفقیت و فروش بالایی دست پیدا کند تا جایی که نه‌تنها نتوانست به رقیبی برای پراید تبدیل شود که حتی در برابر رقیب داخلی یعنی پیکان هم موفق نبود. هرچند که ایران‌خودرو در طول سال‌ها همواره قصد در بهبود آن داشت.

در سوی دیگر در اواخر دههٔ ۷۰ پیکان همواره با توقف تولید تهدید می‌شد. البته پیکان در طول دوران تولیدش چندین بار با این تهدید روبرو شده بود. شاید اولین بار در اواخر دههٔ ۵۰ و پیش از انقلاب بود که برادران خیامی قصد داشتند پژو ۳۰۵ را جایگزین پیکان کنند و حتی پروژه کمی هم پیش رفت ولی با وقوع انقلاب منتفی شد و پیکان همچنان به حیات خود ادامه داد. سپس در اواخر دههٔ ۶۰ هم عدم تأمین قطعات، پیکان را تا مرز مرگ پیش برد اما بازهم نصب قوای محرکهٔ پژو ۵۰۴ در سینهٔ پیکان آن‌را از نابودی نجات داد؛ اما در اواخر دههٔ ۷۰ با زمزمه‌هایی مینی بر آلاینده و پرمصرف بودن پیکان، سازمان حفاظت از محیط‌زیست بارها سعی کرد تولید پیکان را متوقف کند. بااین‌حال در سال ۱۳۸۲ با اجباری شدن قانون آلایندگی یورو ۲ برای خودروهای تولید داخل و الزام بر انژکتوری شدن همهٔ خودروها، مهندسین ایران‌خودرو با همکاری شرکت ساژم موتور ۱۶۰۰ پیکان را انژکتوری کرده و ECU سمند را روی آن نصب کردند.

بدین ترتیب ایران‌خودرو توانست موقتاً سازمان حفاظت از محیط‌زیست را قانع کرده و همچنان تولید پیکان را ادامه دهد؛ اما در این سال‌ها غیر از انژکتوری شدن موتور، تغییرات چندانی در پیکان ایجاد نشد. در قسمت بیرونی پس از تغییرات سال ۱۳۷۸، پیکان تا پایان تولید هیچ تغییری نداشت و فقط در سال ۱۳۸۲ همزمان با انژکتوری شدن موتور، دو آرم Paykan و ۱۶۰۰i به همراه لوگوی ایران‌خودرو به قسمت عقب خودرو اضافه شد. در داخل اما تغییرات بیشتری اعمال شد. در اوایل دههٔ ۸۰ اتاق داخلی پیکان تحت تأثیر پژو ۴۰۵ کمی مدرن‌تر شد به‌گونه‌ای که دسته‌راهنما، صفحه آمپر و غربیلک فرمان مشابه ۴۰۵ شده و یک ساعت دیجیتال هم به کنسول وسط اضافه شد. همچنین چراغ سقف پژو ۴۰۵ هم به پیکان اضافه شد. به همین دلیل پیکان‌های دههٔ ۸۰ به پیکان اتاق پژویی معروف شدند.

اما در این دوران تهدید توقف تولید پیکان کاملاً جدی شده بود و صحبت‌های فراوانی پیرامون این مسئله مطرح می‌شد تا جایی که سازمان حفاظت از محیط‌زیست پیکان را فاجعهٔ زیست‌محیطی می‌دانست. ولی مشکل اینجا بود که در صورت توقف تولید پیکان باید جایگزینی برای آن در نظر گرفته می‌شد چراکه پیکان ارزان‌ترین خودروی داخلی آن سال‌ها بود؛ بنابراین کارها برای پیدا کردن جایگزینی برای پیکان آغاز شد. در ابتدا بحث پلت‌فرم مشترک مطرح شد یعنی ایران‌خودرو محصول جدیدی را به‌عنوان جایگزین پیکان بر روی پلت‌فرمی جدید از یکی از خودروسازان معتبر جهان تولید کند. در ابتدا پس از تجربهٔ سمند که بر روی پلت‌فرم پژو ۴۰۵ ساخته شده بود تصمیم گرفته شد خودرویی جدید بنام نیو پیکان یا پیکان جدید توسط ایران‌خودرو روی پلت‌فرم پژو ۲۰۶ ساخته شود. این پروژه که NP (مخفف New Paykan) نام گرفته بود حتی مراحل اولیهٔ توسعه را هم طی کرد.

NP یک سدان کوچک بود که طراحی مدرنی داشت و در قسمت‌های جلو و جانبی شباهت زیادی به پژو ۲۰۶ داشت. خودرویی که تولید آن اوایل دههٔ ۸۰ توسط ایران‌خودرو آغاز شده و نیو پیکان روی پلت‌فرم آن ساخته شده بود؛ اما از یک سو هزینه‌های بسیار زیاد توسعهٔ سمند بر روی پلت‌فرم پژو ۴۰۵ و همین‌طور پلت‌فرم گران‌قیمت پژو ۲۰۶ و از سوی دیگر کارشکنی‌ها و مخالفت‌های پژو با ساخت پیکان جدید بر روی پلت‌فرم ۲۰۶ موجب لغو پروژهٔ NP شد. البته بعداً این پروژه منجر به طراحی و تولید نسخهٔ صندوقدار پژو ۲۰۶ توسط ایران‌خودرو و بعدها ساخت دومین خودروی ایران‌خودرو با برند ملی بنام رانا شد.

بنابراین پروژهٔ ساخت جایگزین پیکان از طریق پلت‌فرم مشترک لغو و مجدداً جستجوها جهت یافتن جایگزینی برای پیکان ادامه یافت. در ابتدا خودروهایی از فیات، فولکس‌واگن و رنو لوگان برای این هدف انتخاب شدند. رنو که بازار تشنهٔ ایران را می‌دید تلاش زیادی جهت ارائهٔ لوگان به‌عنوان جایگزین پیکان کرد. خودرویی مدرن، جادار و کاملاً مطابق نیازهای مردم ایران. در سوی دیگر تولید پیکان همواره رو به کاهش بود تا جایی که در سال ۱۳۸۲ پراید توانست در نبردی شانه‌به‌شانه پیکان را شکست داده و ازلحاظ تیراژ تولید از آن پیشی بگیرد. پیکان در این سال‌ها رفتنی بود. همچنین تولید رنو لوگان یا ال۹۰ به‌عنوان جایگزین پیکان هم تقریباً قطعی می‌رسید و رنو در پاسخ به نگرانی‌ها در مورد قیمت بالای این خودرو معتقد بود با داخلی سازی بالا می‌تواند قیمت لوگان را تا حد پیکان پایین بیاورد.

در اواخر سال ۱۳۸۳ همه‌چیز برای رفتن پیکان، این یار قدیمی ایرانیان فراهم شده بود. در این سال نفس پیکان به شماره افتاده بود. درنهایت وزیر صنعت وقت، اسحاق جهانگیری دستور توقف تولید را صادر نمود و در تاریخ ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۸۴ آخرین دستگاه پیکان پس از ۳۸ سال و تولید دو میلیون و ۲۹۵ هزار دستگاه طی مراسمی با حضور وزیر صنعت به موزه رفت. بهار ۸۴ خزان پیکان بود. خودرویی که چهار دهه با تمام خوبی‌ها و بدی‌هایش همدم ایرانیان بود و سالیان سال به جابجایی مردم ایران‌زمین پرداخت.

خودرویی که خاطرات زیادی را در دل خود جای داده بود، بسیاری را به شغل رساند، به‌صورت گسترده به‌عنوان تاکسی مورداستفاده قرار گرفت، آموزش‌های رانندگی با آن صورت و می‌گرفت و حتی در نیروی پلیس هم خدمت کرد. پیکان بخش مهمی از صنعت و به‌طورکلی تاریخ ما ایرانیان است و حتی هنوز هم طرفداران زیادی دارد. بااین‌حال توقف تولید پیکان در اردیبهشت ۱۳۸۴ پایان راه این خودرو نبود چراکه تولید نسخهٔ وانت آن همچنان ادامه داشت و قلبش هنوز در سینهٔ پژو آردی در حال تپیدن بود.

ادامه دارد…