تولید روغن پایه روانکار از روغن‌های گیاهی

امروزه با کاهش ذخایر نفت خام و همچنین افزایش قیمت حامل‌های انرژی، صرفه‌جویی در مصرف انرژی و بهینه‌سازی آن در سامانه‌های مصرف کننده انرژی به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است. از این رو توجه دانشمندان به منابع تجدید پذیر انرژی مانند انرژی باد، انرژی خورشید و سوخت‌های زیستی مانند بیودیزل و بیواتانول افزایش یافته است.

موتورهای درون‌سوز در قرن حاضر بخش عمده‌ای از مصرف منابع نفت خام را به خود اختصاص داده‌اند و به یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان عمده انرژی تبدیل شده‌اند. لذا توجه به راهکارهای کاهش مصرف سوخت در این موتورها امری ضروری است. با توجه به این موضوع که در حدود یک سوم از تلفات انرژی موتورهای درون‌سوز مربوط به تلفات اصطکاکی می‌باشد، می‌توان به راحتی دریافت که روانکاری مناسب قسمت‌های مختلف موتور به منظور کاهش سایش و اصطکاک قسمت‌های متحرک آن، تأثیر به سزایی در کاهش تلفات انرژی و در نتیجه کاهش مصرف سوخت دارد.

به طور کلی روغن‌موتور یکی از حیاتی‌ترین سیال‌های موجود در موتور بوده و با روانکاری قسمت‌های مختلف و متحرک موتور، نقش خون در سیستم خون‌رسانی بدن را در موتور ایفا می‌کند. از طرف دیگر، متأسفانه این سیال مهم نیز همانند سوخت‌های مورد استفاده در موتور، پایه نفتی داشته و به منابع رو به پایان و گران‌قیمت نفتی وابسته است، به طوری که نمی‌توان آینده طولانی برای آن متصور شد. علاوه بر آن، سالیانه میلیون‌ها تن روانکار استفاده شده یا به اصطلاح روغن سوخته به طبیعت ریخته شده و موجب آلودگی محیط‌زیست می‌شود. این امر علاوه بر زیانی است که در اثر سوختن این روانکارها به صورت مخلوط با سوخت موتور، موجب آلودگی هوا می­شود. از این رو امروزه تولید روانکارها از منابع تجدید پذیر و دوستدار محیط‌زیست مانند روغن­های گیاهی مورد توجه واقع شده است.

روانکارهای با پایه روغن­های گیاهی که در اصطلاح به آن­ها بیوروانکار گفته می‌شود، علاوه بر اینکه به علت وابستگی به منابع گیاهی تجدیدپذیر می­باشند، به علت زیست‌تخریب‌پذیری خوبی که دارند، محیط‌زیست را آلوده نمی­کنند. بیوروانکار که از اصلاح شیمیایی روغن­های گیاهی حاصل می­شوند، معایب روغن­های خام گیاهی مانند نقطه ریزش بالا و پایداری اکسیداسیون کم را نداشته و پتانسیل خوبی برای جایگزینی روانکارهای پایه نفتی موجود را دارند

لازم به ذکر است یکی از پیشگامان این موضوع در دنیا پرفسور طلوع هنری در دانشگاه دولتی آیوا امریکاست که برای اولین بار در امریکا روانکارهای مختلف از روغن سویا را تولید و تست کرده است.

مسعود دهقانی دانشجوی دکتری مهندسی مکانیک بیوسیستم دانشگاه تربیت مدرس