سیر تحول طراحی داشبورد خودروها: از گذشته تا آینده

قدیمی‌ترین خودروهایی که ممکن است به یاد بیاوریم از داشبوردهایی خشک و نمایشگرهایی آنالوگ سود می‌بردند. قسمت‌هایی از داشبورد و فرمان با چوب و کروم پوشیده شده بود و اگر خودروی گران‌قیمت و لوکسی بود، چرم نیز در آن یافت می‌شد. بعدها، طراحی داشبورد و کنسول در سیری تکاملی قرار گرفت و با استفاده از متریال نرم‌تر و با کیفیت‌تر، مدرن سازی شد. هرچند شاید این امر با از دست دادن جاذبه‌های بصری نیز همراه بوده باشد.

زمانی که استفاده از ایربگ در خودروها واجب شد، شاهد فرمان‌های پف کرده و شبیه شدن داشبورد اکثر خودروها به هم بودیم. کم‌کم خودروسازان از ترکیب‌های دو رنگ و طرح‌های چند پره جذاب‌تر برای فرمان استفاده کردند و چینش لوازم و کنترل‌های خودرو نیز منظم‌تر، متمایزتر و بهتر شد.

با فرا رسیدن عصر نمایشگرهای جدید، سیستم‌های سرگرمی و رفاهی خودروها نیز شکل گرفتند. در آغاز نمایشگرها جای خود را در داشبورد باز کردند. در نسل‌های بعدی، نمایشگرها به شکل تبلت هایی درآمدند که می‌شد از طریق لمس یا دکمه‌های کنترلی آن‌ها را مورد استفاده قرار داد. کلیدهای فیزیکی در داشبوردهای مینی مالیستی در حال محو شدن هستند و حتی طراحی دریچه‌های تهویه نیز مانند سابق نیستند.

سیستم‌های رهیاب مسیر نیز بیشتر مورد استقبال قرار گرفتند و البته نمایشگرهای هدآپ یا سربالا نیز روزبه‌روز بیشتر توسعه یافتند. برخی از خودروسازان نظیر هوندا، آئودی و لکسس در حال حذف آینه‌های جانبی هستند و نمایشگرهایی را در داشبورد برای نمایش تصاویر پشت و پهلوی خودرو درنظر گرفته‌اند.

مدها از کجا آغاز می‌شوند؟

تأثیر پیشرفت فناوری روی مد غیر قابل کتمان است. به همین دلیل پیشگامان استفاده از جدیدترین تکنولوژی‌ها همواره می‌توانند جریانساز مد نیز باشند. هرچند در لباس، موبایل یا لوازم خانگی می‌توان پیشگامان فرانسوی، آمریکایی و ایتالیایی را دید اما اینجا آلمانی‌ها و در رأس آن‌ها مرسدس نشان داده‌اند که همواره مدهایی را ایجاد نموده‌اند که بعدها مورد استفاده سایرین قرار گرفته‌اند. کافیست هر نسل از خودروهای مرسدس را به دقت بررسی کنید و تأثیر طراحی کابین آن‌ها را روی خودروهای مختلف دیگر خودروسازان در سال‌های بعد ببینید. اما این موضوع می‌تواند در آینده و با توجه بیشتر توأمان مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به طراحی مدرن کابین‌ها تغییر کند. تسلا نیز تنها خودروساز آمریکایی است که در طراحی کابین با شکستن کلیشه‌ها، پیش‌آهنگ و الگوی سایرین شده است.

بازی رنگ و نور

دیگر دوره داشبوردهای سیاه رنگ خسته‌کننده به پایان رسیده است و می‌توان از میان رنگ‌های شاد تا سنگین دست به انتخاب زد. کابین‌ها با رنگ‌های روشن، اکنون بزرگ‌تر به نظر می‌رسند و استفاده از سقف‌های بزرگ شیشه‌ای پانوراما هم مزید بر علت شده تا فضای کابین، پرنور و دلباز شود. برخی از ترکیب‌های رنگی کابین‌ها کاملاً خلاقانه‌اند به‌عنوان مثال خودرویی که رنگ صندلی راننده متمایز از سایر صندلی‌هاست.

نورپردازی کابین نیز با رونق استفاده از چراغ‌های مخفی LED تبدیل به یک جریان شده و در برخی از خودروها نیز می‌توانید رنگ نورها را بسته به سلیقه و حال و هوای خود تغییر دهید.

طراحی داخلی خودروهای حال حاضر

از منظر زیبایی‌شناسی، می‌توان بسیاری از خودروهای فعلی دنیا را نام برد که کابینی دلنشین و جذاب دارند. هرچند بحث زیبایی به‌شدت وابسته به سلایق افراد است اما از دید مدرنیزاسیون کابین و توجه هم‌زمان به مقوله زیبایی،کاربرد و تناسب، می‌توان نمونه‌های پرچم‌داری را برشمرد.

طراحی داشبورد کابین‌های امروزی به سمت استفاده از نمایشگرهای بزرگ لمسی و کاهش تعداد کلیدها و دکمه‌ها پیش می‌رود. گاهی صفحات نمایشگر به صورت عرضی و گاهی هم به صورت عمودی قرار می‌گیرند. مرسدس بنز برای نخستین بار از دو صفحه نمایش افقی برای ایجاد یک پنل عریض تصویری استفاده کرد و بعدها آن را توسعه داد. این طرح سپس توسط بسیاری از خودروسازان مورد الگوبرداری قرار گرفت.

تسلا مدل اس هم با نمایشگر بسیار بزرگ خود، جریان ساز استفاده از نمایشگر لمسی به جای دکمه‌های رایج بود. برخی از شرکت‌ها از نمایشگرهایی در سمت سرنشین نیز استفاده نموده‌اند. آئودی، پورشه و حتی هوندا e از نمونه‌های این ایده می‌باشند که ممکن است در آینده بیشتر مورد استقبال واقع شود.

برای کنسول نیز استفاده از متریال شیشه‌ای، حذف دسته دنده و استفاده از کلیدهای چرخان مورد توجه قرار گرفته است. کنترل‌های صوتی و یا حرکتی نیز فعلاً در تعدادی از خودروهای لوکس دیده می‌شوند و با بلوغ فناوری آن‌ها می‌توان انتظار داشت که جای لمس دکمه‌های فیزیکی را به صورت کامل بگیرند. نمایشگرهای سربالا نیز در بیشتر خودروها دیده می‌شوند تا راننده بدون از دست دادن دید به مسیر بتواند اطلاعات مهم را مشاهده نماید.

فرمان خودروها، امروزه مجهز به انواع کلیدهای میانبر کنترلی شده‌اند و برخلاف دو دهه قبل، دیگر تأثیر منفی استفاده از ایربگ را روی طراحی فرمان نمی‌بینیم. بنابراین می‌توان به‌جرئت ادعا نمود که فرمان خودروها در حال حاضر در زیباترین دوره خود به سر می‌برند.

نگاهی به آینده: طراحی کابین خودروهای کانسپت

با تماشای داشبورد خودروهای کانسپت، می‌توان تا حدودی از المان‌های قابل توجه و مسیری که پیموده خواهد شد، سر درآورد. هرچند تجربه نشان داده که بسیاری از کابین‌های کانسپت ساختارشکن، هیچ‌گاه تحقق نیافته‌اند اما تعدادی از آن‌ها که فلسفه عملی مناسبی را در پشت سر خود می‌دیدند نیز تبدیل به الگویی برای خودروهای امروزی شدند.

احتمالاً در آینده با گسترش سیستم‌های کمک‌راننده، شاهد دخالت کمتر افراد در رانندگی خواهیم بود و بنابراین جمع شدن فرمان یکی از گزینه‌ها خواهد بود. در کوتاه‌مدت استفاده از پنل های لمسی و نمایشگرهای منحنی مورد توجه واقع می‌شود اما بعدتر می‌توان انتظار داشت که تمام سطوح کابین به نمایشگرهای تعاملی با سرنشینان تبدیل شوند.

کابین خودروهای ایرانی

خوب در این زمینه ما با نقصان بزرگی مواجهیم. طراحان ایران‌خودرو و سایپا در بهترین حالت برای طراحی داشبورد و کابین خودروهایی چون دنا، سورن، ساینا و کوییک و حتی شاهین و رانا به خودروهای دیگری که در زمان قبل از این خودروها تولید شده بودند توجه داشتند و چون پروسه طراحی تا تولید این خودروها بسیار زمان‌بر بود، بنابراین در زمان عرضه با داشبوردهایی منسوخ مواجه می‌شدیم. طبیعی است که برای محصولات آینده، طراحان باید آینده‌نگری و توجه به الگوهای در حال شکل‌گیری پیشگامان این عرصه را در نظر داشته باشند.

اگر می‌خواهید کابین یک خودروی آینده را طراحی کنید، نه به خودروهای گذشته و نه خودروهای حال توجهی نداشته باشید. اگر می‌خواهید جریان‌سازی کنید، به جای قلم و مداد بیشتر از پاک‌کن استفاده کنید!