مشکل خودروسازان ژاپنی با خانم‌ها چیست؟!

صنعت خودروی جهانی هنوز هم فضای مردانه‌ای دارد. تغییر این وضعیت مخصوصاً در ژاپن یکی از مأموریت‌های مهم به شمار می‌رود.

خودروسازان ژاپنی در یک دهه اخیر با بدترین بحران کمبود نیروی کار مواجه شده‌اند و خانم‌های بیشتری را استخدام می‌کنند. مشکل این است که همه آن‌ها یک رفتار را نشان داده و با کوچک‌ترین گروه مهندسان خانم سرشاخ شده‌اند.

در اینجا حتماً باید به داستان یوئی میتسوهاشی اشاره کنیم. کاپیتان تیمی که خودروهای مسابقه‌ای را در دانشگاه اوزاکا می‌ساخت یک مهندس ۲۴ ساله بود که اگر می‌خواست فقط برای تویوتا یا نیسان کار کند یکی از بهترین نیروهای این دو شرکت می‌شد؛ اما از آنجایی که او علاقه مفرطی به خودروها داشت از حضور تمام وقت خود در صنعت خودرو مطمئن نبود. صنعتی که به خاطر ساعت‌های کاری زیاد و عدم تساوی حقوق زن و مرد شناخته می‌شود.

میتسوهاشی که درست در وسط یکی از کارگاه‌های دانشگاه ایستاده می‌گوید:

مردم همیشه به من می‌گویند تو می‌توانی به هر شرکتی که می‌خواهی بروی. من می‌خواهم بچه داشته باشم اما الآن از نگهداری آن‌ها در زمان کار کردن مطمئن نیستم؛ بنابراین می‌خواهم یک مستخدم داشته باشم تا گزینه‌های بیشتری را بررسی کنم.

کمبود نیروی جوان باعث شده ژاپن تشنه نیروی کار جوان باشد. این وضعیت در دو دهه آینده وخیم‌تر خواهد شد زیرا گفته شده نیروی کار جوان این کشور کاهش ۸ میلیون نفری را شاهد خواهد بود. به همین ترتیب صنعت خودرو نیز برخی جذابیت‌های خود برای دانشجویان را از دست داده است، دانشجوهایی که می‌خواهند در بخش‌های مالی و طراحی نرم‌افزار مشغول شوند. ۱۰ سال پیش کمپانی تویوتا بهترین شرکت برای دانشجویان ریاضی و علوم محسوب می‌شد؛ اما هم‌اکنون رتبه تویوتا به شش رسیده و حتی هوندا و نیسان از نظر جذابیت شغلی در رده‌های پایین‌تر قرار دارند.

تاتسو یوشیدا یکی از کارکنان باسابقه نیسان می‌گوید:

یکی از دلایلی که آن‌ها می‌خواهند کارمندان زن بیشتری را استخدام کنند همین است؛ اما موضوع این است که فارغ‌التحصیلان مهندسی انتخاب‌های زیادی دارند.

از سال ۲۰۱۳ و زمانی که شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن تلاش‌های خود برای آوردن نیروی کاری خانم بیشتر به محیط‌های کاری را اعلام کرد، کمپانی‌های ژاپنی نیز تلاش داشته‌اند همین کار را دنبال کنند.

اما در بخش دیگر ماجرا شرکت‌هایی همچون کالبی قرار دارند که تولید کننده چیپس بوده و مدیرعامل آن آکیرا ماتسوموتو با گفتن این جملات تفاوت جنسیتی را رد کرده است: “اگر شما تنوع را دوست ندارید می‌توانید ساکت باشید.”

اما تلاش‌های غیرمستقیم‌تری در صنعت ساخت‌وساز صورت گرفته است، جایی که کارگران زن گاهی اوقات توانایی‌های خود را با رنگ صورتی و الگوهای گل مانند نشان داده‌اند.

صنعت خودرو به نوبه خود در تلاش است تنوع جنسیتی را اعمال کند. تویوتا در سال ۲۰۱۴ شروع به پرداخت وام‌های دانشگاهی برای دانشجویان مهندسی‌ای همچون میتسوهاشی کرده است. تویوتا و هوندا ماه پیش مراکز مراقبت روزانه بیشتری را نزدیک تأسیسات خود افتتاح کرده‌اند و تویوتا حتی پیشنهاد کرده والدینی که در شیفت‌های اواخر شب کار می‌کنند می‌توانند بچه‌های خود را در این مراکز ثبت‌نام کنند. البته همین روش بجای اینکه نشان دهنده یک‌ راه‌حل باشد به نوعی علامت یک مشکل را نشان می‌دهد. کمپانی‌ها می‌گویند همچنین ساعات کاری منعطفی را برای مادران ایجاد کرده و دستشویی‌های زنانه بیشتری را در نظر گرفته‌اند.

نیسان که از سال ۲۰۰۴ اقدام به تعریف برنامه تساوی جنسیتی کرده می‌گوید هم‌اکنون ۱۰ درصد مدیران ژاپنی‌اش را بانوان تشکیل می‌دهند. بنا به گفته مقامات ژاپنی، میزان متوسط مدیران خانم ژاپنی در صنایع بزرگ حدود ۴ درصد است.

رنا نگای، مهندس ارشد ۴۸ ساله نیسان است که مسئول هدایت تیمی که روی راحتی سواری خودروها کار می‌کند را بر عهده داشته و در چند سال اخیر شاهد اضافه شدن نیروی کاری خانم بیشتری به کمپانی بوده است. او می‌گوید: “واقعاً امیدوارم بتوانم آن‌ها را راهنمایی کنم.”

اما در کمپانی‌های دیگر اعداد خیلی احساس‌برانگیز نیستند. کمتر از ۲ درصد ۹۹۷۷ مدیر تویوتا خانم هستند. این خودروساز در ماه ژانویه اولین مهندس خانم لکسس را معرفی کرد.

در هوندا کمتر از ۱ درصد مدیران از بانوان هستند. یکی از آن‌ها مهندس ناتسوکو ایواساکی است که گفته تبعیض جنسیتی این روزها کمتر دیده می‌شود.

در سال ۲۰۱۳، انجمن مهندسان خودروی ژاپن شروع به برگزاری یک سری مراسم جالب به منظور تلاش برای افزایش مشارکت بانوان کرد. در اولین رویدادهای برگزار شده، بانوان داستان‌های گوناگونی را بازگو کردند. یکی از آن‌ها می‌گوید:

بغض برخی بانوان ترکید و گریه کردند. داستان‌های زیادی درباره تنها بودن در اداره و یا برکنار شدن به خاطر عدم حضور اضافی در شرکت گفته شد.

یکی از دست‌اندرکاران این میتینگ‌ها می‌گوید:

هم‌اکنون من از زبان افراد بیشتری می‌شنوم که می‌گویند تنها به کار خود ادامه دهید.

اما یک‌چیز تغییر نکرده است: عضویت بانوان در انجمن هنوز هم در حد ۲ درصد باقی مانده است. تویوتا، نیسان و هوندا از بازگوی کردن اینکه چه تعدادی از مهندسان شرکت خانم هستند سر باز زده‌اند.

صنعت خودروی خارج از ژاپن نیز اکثراً مردانه است. در سال ۲۰۱۴ بود که اولین مدیرعامل یک برند خودرویی آمریکایی معرفی شد. در آن سال خانم ماری بارا به عنوان رئیس جنرال موتورز انتخاب شد. همچنین سرجیو مارکیونه مدیرعامل فیات-کرایسلر گرفته تمامی گزینه‌های احتمالی برای کسب این سمت در سال آینده مرد هستند.

اما سهم کمتر زنان در رشته‌های علوم، مهندسی و ریاضیات نیز بخشی از مشکل است. در آمریکا، آلمان، فرانسه و کره جنوبی زنان تنها ۲۱ تا ۲۵ درصد سهم فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. این عدد در ژاپن به ۱۵ درصد می‌رسد.

میتسوهاشی می‌گوید علاقه به خودروها را از پدر خود به ارث برده، پدری که یک مزراتی داشت. او می‌گوید:

بخشی از من نمی‌خواهد از خودروها جدا شود. من می‌خواهم مردم بدانند که خودروها چقدر جذاب هستند!

منبع: bloomberg