لزوم توسعه جایگاههای شارژ در شهرها و جادههای بینشهری ایران
گسترش خودروهای پلاگینهیبریدی و برقی در ایران، از یک انتخاب لوکس به یک ضرورت زیستمحیطی تبدیل شده است. اما کمبود زیرساخت شارژ، مهمترین مانع توسعه این بخش است؛ بهویژه now که آلودگی هوا و مصرف سوخت رکوردهای جدیدی ثبت کردهاند. توسعه شبکه شارژ، بدون حضور فعال دولت، امکانپذیر نیست.
فشار آلودگی، مصرف سوخت و تغییر نگاه مردم
زمستانهای سیاه و تابستانهای خاکستری، سالهاست جزئی ثابت از زندگی کلانشهرهای ایران شدهاند. آمارهای رسمی از رشد آلایندگی، مصرف روزافزون بنزین و سهم بالای خودروهای فرسوده خبر میدهد. همزمان با این روند، دیدگاه مردم نسبت به خودروهای پلاگینهیبریدی و برقی تغییر کرده است.
اگر تا چند سال پیش خرید این خودروها بیشتر شبیه هیجان تکنولوژیک بود، امروز یک پاسخ منطقی به سه بحران جدی است:
- آلودگی کنترلنشده هوا
- مصرف سرسامآور سوختهای فسیلی
- افزایش هزینههای نگهداری خودروهای بنزینی
اما مهمترین مشکل اینجاست: خودروهای پاک بدون زیرساخت شارژ، کارایی خود را از دست میدهند.
چرا توسعه جایگاههای شارژ حیاتی است؟
۱. نبود زیرساخت، رشد بازار را متوقف میکند
بازار خودروهای برقی در ایران هنوز در مراحل ابتدایی است. حتی خریداران خودروهای پلاگینهیبریدی نیز برای استفاده حداکثری از حالت برقی نیازمند دسترسی به شارژ سریع و خانگی هستند.
نبود ایستگاهها باعث میشود کاربران از ترس «گیر کردن بدون برق»، سمت خرید این خودروها نروند.
۲. شبکه شارژ، مزیت اقتصادی تولید داخلی را افزایش میدهد
با داخلیسازی برخی مدلهای برقی و برنامهریزی برای مونتاژ خودروهای پاک، زیرساخت شارژ بهنوعی «ضریب اطمینان» برای سرمایهگذاران صنعت خودرو است.
خودروسازها بدون اطمینان از وجود ایستگاه، ریسک تولید انبوه را نمیپذیرند.
۳. کاهش مصرف بنزین و صرفهجویی ارزی
هر خودرو پلاگینهیبریدی که روزانه ۳۰ تا ۵۰ کیلومتر را برقی طی کند، میتواند چند لیتر بنزین کمتر مصرف کند. در مقیاس ملی، با ۵۰۰ هزار خودرو پاک، صرفهجویی سالانه به چند میلیارد لیتر میرسد.
۴. کاهش بار آلودگی در نقاط بحرانخیز
کلانشهرهایی مثل تهران، اصفهان و مشهد بیشترین نفع را از برقیسازی حملونقل میبرند. هر جایگاه شارژ در این شهرها برابر با کاهش بخشی از تولید ذرات معلق و گازهای آلاینده است.
جادهها، حلقه گمشده برنامههای فعلی
برخلاف چند شارژر شهری محدود، جادهها تقریباً خالی از ایستگاههای شارژ هستند. این مسئله، هرگونه برنامه سفر جادهای با خودروهای برقی را ناممکن میکند. برای پوشش سراسری، ایران نیازمند سه لایه زیرساخت است:
لایه اول: جایگاههای شارژ سریع (Fast Charging) در آزادراهها
با توان 100 تا 300 کیلووات و مناسب برای شارژ 20 دقیقهای
لایه دوم: شارژ عادی شهری در پارکینگها
برای ساکنان آپارتمانها و مناطق فاقد پارکینگ اختصاصی
لایه سوم: شارژرهای خانگی
با تعرفه مخصوص، جهت استفاده روزمره و کمهزینه
دولت؛ بازیگر اصلی توسعه شارژرها
با توجه به هزینههای بالای تجهیزات و بازگشت سرمایه طولانی، بخش خصوصی بهتنهایی توان ایجاد شبکه گسترده شارژ را ندارد. بنابراین حضور دولت اجتنابناپذیر است. مهمترین اقدامات لازم:
۱. تخصیص زمین و مجوزهای سریع
ساخت جایگاههای شارژ نباید در پیچوخم اداری بماند.
فرودگاهها، مالها، پارکینگهای عمومی و جایگاههای existing بهترین گزینهاند. هتلها باید برای دریافت ستاره چهارم به بالا حتما ایستگاه شارژ داشته باشند. لازمه اعطای مجوز به مراکز تجاری هم داشتن ایستگاه شارژ باشد.
۲. مدلهای سرمایهگذاری مشترک
سرمایهگذاری ۵۰-۵۰ با بخش خصوصی، مشابه تجربه کشورهای اروپایی و چین.
۳. تعرفه برق مخصوص خودروهای برقی
تعرفه ثابت و ارزانشده، انگیزه استفاده روزانه از حالت برقی را افزایش میدهد. ایستگاههای شارژ خودروهای برقی باید از تخفیفهایی برگرفته از سازمان محیط زیست و شرکت نفت برخوردار شوند.
۴. معافیتهای مالیاتی برای واردات شارژر
واردکنندگان و تولیدکنندگان شارژر باید حداقل ۵ سال معافیت مالیاتی داشته باشند. این معافیت برای تولیدکنندگان برق بدون آلایندگی باید حتی به صورت مشوق اضافی هم باشد.
۵. برنامه ۵ ساله برای ۵ هزار شارژر سریع
ایران امروز کمتر از ۵۰ شارژر عمومی فعال دارد. رسیدن به شبکه حداقلی، نیازمند یک برنامه الزامآور ملی است.
مزیت بزرگ ایران: برق ارزان و ظرفیت بالا
برخلاف بسیاری کشورها، ایران شبکه برق قدرتمندی دارد و قیمت برق آن برای توسعه حملونقل برقی بسیار مناسب است. درصورتیکه دولت بخشی از تولید نیروگاههای جدید را مخصوص شارژ خودروها تعریف کند، این تحول بدون بحران مصرف اتفاق میافتد. سرماهگذاری روی تولید برق میتواند حتی قسمتی از پیشنیاز شرکتهای تولیدکننده یا واردکننده خودروهای برقی (به جای تعرفههای گمرکی) باشد.
تجربه کشورهای موفق
چین
بزرگترین شبکه شارژ جهان را با حمایت مستقیم دولت ایجاد کرد.
نتیجه: رشد خیرهکننده خودروهای برقی و کاهش شدید آلودگی کلانشهرها.
ترکیه
در سه سال، ۱۵۰۰ شارژر سریع نصب کرد و اکنون مرکز منطقهای شارژرهای استاندارد است.
امارات
برای هر ۳۰ کیلومتر جاده، یک شارژر سریع نصب شد تا خودروهای برقی بتوانند بدون نگرانی سفر کنند.
ایران میتواند با یک برنامه واقعگرایانه، در کمتر از ۳ سال این شبکه را ایجاد کند.
جمعبندی؛ بدون زیرساخت شارژ، برقیسازی یک رویا است
افزایش حساسیت مردم به آلایندگی و هزینههای سوخت، بهترین فرصت تاریخی برای توسعه خودروهای برقی و پلاگینهیبریدی در ایران است. اما این فرصت تنها زمانی به نتیجه میرسد که دولت با سرمایهگذاری، تدوین مقررات حمایتی و مشارکت با بخش خصوصی، شبکهای گسترده از شارژرهای شهری و بینشهری ایجاد کند.
ساخت جایگاههای شارژ نه تنها اقتصاد سوخت را متحول میکند، بلکه کیفیت هوای شهرها را بهبود میدهد و مسیر ایران را به سمت ناوگانی پاکتر و آیندهای پایدار هموار میکند.