گازوئیل سه نرخی؛ دورخیز تازه برای افزایش قیمت سوخت (به‌روزرسانی)

با تصویب هیئت وزیران، گازوئیل با سه‌نرخ سهمیه‌ای، نیمه‌یارانه‌ای و آزاد عرضه خواهد شد. میزان نرخ ‌های جدید و زمان اجرای این مصوبه هنوز اعلام نشده است.

گازوئیل یکی از سوخت‌های مهم و پرکاربرد در بخش‌های مختلف اقتصادی، به ویژه در خودروها و ماشین‌آلات سنگین است. در ایران، به‌دلیل تأمین نیازهای گسترده صنایع و وسایل نقلیه، انواع مختلفی از گازوئیل تولید و توزیع می‌شود. این سوخت معمولاً در خودروهای دیزلی، ماشین‌آلات سنگین صنعتی، کشاورزی و همچنین در برخی از نیروگاه‌ها استفاده می‌شود. در ایران، با توجه به اهمیت گازوئیل در اقتصاد، تولید و توزیع آن نقش بسیاری بازی می‌کند.

تغییر قیمت گاوزئیل، نه‌تنها بر خودروهای سنگین در حمل و نقل جاده‌ای تاثیرگذار است؛ وسایل راه‌سازی، موتورهای برق صنعتی، نیروگاه‌های بزرگ و بسیاری دیگر بخش‌های اقتصادی ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. جزئیات مربوط به گازوئیل سه نرخی، هنوز مشخص نیست و در آینده نزدیک اعلام خواهد شد.

توضیح مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی

کرامت ویس کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در یک نشست خبری اعلام کرد:

از ابتدای تیرماه ۱۴۰۴، قیمت گازوئیل به‌صورت سه‌نرخی عرضه خواهد شد و نرخ سهمیه‌ای گازوئیل برای ناوگان فعال همچنان ۳۰۰ تومان باقی می‌ماند، اما مصرف بیش از ۴۰ درصد سهمیه با نرخی معادل ۵۰ درصد قیمت خرید گازوئیل از پالایشگاه‌ها محاسبه می‌شود و مصرف بالاتر از این مقدار، برابر با نرخ خرید از پالایشگاه‌ها خواهد بود.

این در حالی است که قیمت خرید گازوئیل از پالایشگاه‌ها بر اساس فرمول ۹۵ درصد فوب خلیج فارس و دلار نیمایی محاسبه می‌شود و این قیمت هر ۳ ماه به روزرسانی می‌شود که بر این اساس، قیمت گازوئیل هر ۳ ماه و بر اساس نرخ فوب و دلار تعیین خواهد شد.

ناوگان دیزلی شامل حدود یک میلیون دستگاه کامیون، اتوبوس و مینی‌بوس است که عملکرد آنها از طریق وزارت راه و شهرسازی و وزارت کشور ثبت و به شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اعلام می‌شود، این ثبت اطلاعات هر ۱۵ روز انجام می‌شود و سهمیه سوخت بر اساس مقدار کارکرد واقعی اختصاص می‌یابد.

یکی از چالش‌های گذشته، صدور بارنامه‌های صوری و ثبت اطلاعات نادرست از عملکرد ناوگان بوده است،  برای رفع این مشکل، از سال ۱۳۹۳ مصوبه‌ای برای استفاده از سامانه GPS برای پایش ناوگان تصویب شد، اما اجرایی شدن آن به تأخیر افتاد، در ادامه شورای اقتصاد در سال ۱۳۹۸ مصوب کرد که ناوگان برون‌شهری به سامانه سپهتن (سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان حمل‌ونقل دیزلی) مجهز شود.

اطلاعات راننده، مسیر و اسناد حمل الکترونیکی به‌صورت برخط به شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ارسال شده و کنترل می‌شود تا سهمیه صرفاً به ناوگان فعال اختصاص یابد. همچنین، کارت اضطراری تأمین سوخت در جایگاه‌های منتخب برای موارد ضروری در نظر گرفته شده است.

انتظار می‌رود با اجرای کامل این طرح و ارتباط برخط سامانه‌های مربوطه، سهمیه‌بندی سوخت به شکل دقیق‌تر و منصفانه‌تری انجام شود.

نرخ نفت‌گاز برای ناوگان فعال با اعلام بارنامه همچنان ۳۰۰ تومان خواهد بود، اما مصرف بیش از ۴۰ درصد سهمیه با نرخی معادل ۵۰ درصد قیمت خرید گازوئیل از پالایشگاه‌ها محاسبه می‌شود و مصرف بالاتر از این مقدار، برابر با نرخ خرید از پالایشگاه‌ها خواهد بود.

وزارت نفت با همکاری سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای و سازمان شهرداری‌ها، طرحی را برای تخصیص سوخت به ناوگان حمل‌ونقل دیزلی بر اساس حرکت در مسیر اجرا کرده است، این طرح افزون بر افزایش شفافیت، از سوءاستفاده‌های احتمالی و صدور بارنامه‌های سوری جلوگیری می‌کند.

در این سامانه، تخصیص سهمیه سوخت براساس پیمایش واقعی ناوگان انجام می‌شود،  از ابتدای تیر سهمیه سوخت ناوگان بر مبنای عملکرد و بارنامه در مسیر اختصاص می‌یابد. به این ترتیب کامیون‌هایی که بار جابه‌جا می‌کنند و مسیر مشخصی را طی می‌کنند، سهمیه خود را در طول مسیر و جایگاه‌های مشخص دریافت می‌کنند و پس از تأیید حرکت از طریق سامانه‌های پایش، سهمیه بعدی در نقاط مشخصی به آنها اختصاص می‌یابد.

هدف از اجرای طرح سوخت‌گیری در مسیر، کنترل مصرف نفت‌گاز در بخش حمل‌ونقل ناوگان دیزلی است. اطلاعات راننده، مسیر و اسناد حمل الکترونیکی به‌صورت برخط به شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ارسال و کنترل می‌شود تا سهمیه صرفاً به ناوگان فعال اختصاص یابد.

این اقدام افزون بر اصلاح مصرف سوخت، سبب کاهش قاچاق سوخت و بهینه‌سازی یارانه‌های انرژی می‌شود، انتظار می‌رود با اجرای کامل این طرح و ارتباط برخط سامانه‌های مربوطه، سهمیه‌بندی سوخت به شکل دقیق‌تر و منصفانه‌تری انجام شود.

بر اساس قانون، دریافت سند حمل الکترونیکی برای ناوگان درون‌شهری و برون‌شهری الزامی است، بر اساس بارنامه، حرکت در طول مسیر یا محدوده شهری تا سقف سهمیه اعتباری و همان ۳۰۰ تومان است.