خودروی برقی بخریم، قبض برق نجومی بگیریم؟

با افزایش تدریجی ورود خودروهای برقی و پلاگین هیبرید به کشور، خلأ جدی در سیاست‌های تعرفه‌ای برق بیش از پیش خودنمایی می‌کند؛ جایی که مصرف برق ناشی از شارژ خودروهای پاک، به‌اشتباه به‌عنوان مصرف بی‌رویه خانگی تلقی شده و منجر به صدور قبوض نجومی می‌شود.

در سال‌های اخیر، سیاست‌گذاران بارها بر لزوم حرکت به سمت حمل‌ونقل پاک، کاهش آلایندگی هوا و وابستگی کمتر به سوخت‌های فسیلی تأکید کرده‌اند. خودروهای برقی و پلاگین هیبرید، دقیقاً در همین مسیر تعریف می‌شوند؛ اما در عمل، مالکان این خودروها با یک تناقض جدی مواجه‌اند:

هرچه پاک‌تر رانندگی کنی، قبض برق سنگین‌تری دریافت می‌کنی.

ساختار فعلی تعرفه برق خانگی در ایران به‌صورت پلکانی و تصاعدی طراحی شده است. به این معنا که با عبور مصرف از یک حد مشخص، نرخ هر کیلووات‌ساعت برق به‌صورت جهشی افزایش می‌یابد و حتی شامل جریمه نیز می‌شود.

حال تصور کنید یک خانواده‌ای که مصرف برق متعادلی دارد، صاحب یک خودروی برقی یا پلاگین هیبرید شود. شارژ شبانه این خودرو می‌تواند به‌راحتی مصرف ماهانه را چند صد کیلووات‌ساعت افزایش دهد؛ افزایشی که نه به دلیل:

• استفاده نادرست از وسایل برقی
• اسراف یا مصرف غیرمنطقی
• تجهیزات پرمصرف خانگی

بلکه صرفاً به دلیل شارژ یک وسیله نقلیه پاک اتفاق افتاده است.

نتیجه چیست؟ ورود ناگهانی مشترک به پلکان‌های بالاتر تعرفه و صدور قبوضی که هیچ تناسبی با الگوی مصرف واقعی خانوار ندارند.

این وضعیت عملاً با اصول زیر در تضاد کامل است:

• تشویق به استفاده از خودروهای بدون آلایندگی
• کاهش مصرف بنزین و گازوئیل
• کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها
• توسعه حمل‌ونقل پایدار

وقتی مالک خودروی برقی بابت شارژ خانگی، جریمه می‌شود، پیام سیاست‌گذار به‌صورت غیرمستقیم چنین ترجمه می‌شود:

«خودروی پاک بخرید، اما هزینه‌اش را با قبض برق بدهید.»

راه‌حل نه پیچیده است و نه پرهزینه، بلکه نیازمند تفکیک هوشمند مصرف است. یعنی تخفیف هدفمند با تأیید کارشناس مثلا اداره برق. به عنوان مثال پیشنهاد می‌شود تعرفه ترجیحی برق برای شارژ خودروهای برقی و پلاگین هیبرید با شروط ذیل اعمال شود:

• ثبت رسمی مالکیت خودرو برقی یا پلاگین
• تأیید کارشناس شرکت توزیع برق
• مشخص بودن محل شارژ (پریز یا شارژر خانگی)

حتی می‌توان بر اساس میزان ظرفیت باتری خودرو و میزان پیمایش ماهانه و محاسبه مصرف برق برای شارژ خودرو، این مصرف را مصرف خانگی تفکیک کرد. در این مدل:

• مصرف برق مربوط به شارژ خودرو از مصرف خانگی عادی تفکیک می‌شود
• این بخش از مصرف، مشمول تعرفه تشویقی یا تخفیف‌دار می‌گردد
• خانوار به‌دلیل انتخاب خودروی پاک، وارد پلکان جریمه نمی‌شود

در بسیاری از کشورها:

• تعرفه برق شارژ خودرو، ارزان‌تر است
• بسته‌های ویژه شارژ خانگی خودروهای برقی وجود دارد
• حتی یارانه مستقیم برای برق مصرفی خودروهای برقی پرداخت می‌شود

در چنین شرایطی، ایران نه‌تنها از استاندارد جهانی عقب است، بلکه عملاً مانع اقتصادی جدیدی بر سر راه توسعه خودروهای برقی ایجاد کرده است.

اگر قرار است خودروهای برقی به‌عنوان راه‌حل آلودگی هوا معرفی شوند، باید:

• هزینه استفاده از آن‌ها منطقی باشد
• مصرف برق ناشی از آن‌ها «مصرف لوکس» تلقی نشود
• سیاست‌های انرژی و حمل‌ونقل با هم هم‌راستا شوند

در غیر این صورت، خودروهای برقی تنها در ویترین سیاست‌گذاری باقی می‌مانند و در زندگی واقعی، با قبض برق نجومی از صحنه خارج می‌شوند.