یادی از یاماها OX99-11، سوپرکار افسانه‌ای ناکامی با پیشرانه V12 فرمول یک

شرکت یاماها موتور که در سال 1955 از یاماها کورپوریشن جدا شد، در طول تاریخ 65 سالهٔ خود فعالیت گسترده‌ای در زمینهٔ تولید موتورسیکلت، قایق، اسکوتر، ATV، اسنوموبیل و ژنراتور داشته است. در جهان خودرو نیز یاماها یکی از شرکت‌های خوش‌نام در طراحی سر سیلندرهای باکیفیت است. این شرکت همچنین سابقهٔ همکاری طولانی و افسانه‌ای با تویوتا دارد که با تویوتا 2000GT در سال 1967 آغاز شد و با بسیاری از خودروهای پرفورمنس بعدی این شرکت مثل لکسس LFA ادامه پیدا کرد. ولوو و فورد نیز طی این سال‌ها سفارش ساخت چند پیشرانه را به یاماها داده‌اند که از موتورهای V6 و V8 تاروس SHO گرفته تا موتور V8 نسل اول XC90 و S80 را شامل می‌شود.

یاماها اما علیرغم برخورداری از سابقه‌ای غنی در زمینهٔ مهندسی خودرو، هنوز لوگوی خود را روی دماغهٔ یک خودروی تولیدی نصب نکرده است. بین سال‌های 2013 تا 2019 به نظر می‌رسید این شرکت سرانجام یک خودروی تولیدی را به بازار خواهد فرستاد زیرا از سه کانسپت مختلف که توسط گوردون موری طراحی شده بودند رونمایی کرد. کانسپت اول یک خودروی شهری کوچک بنام Motiv.e بود که در سال 2013 معرفی شد، سپس یک خودروی اسپرت موتور وسط بنام Sports Ride در سال 2015 به نمایش درآمد و در سال 2017 نیز شاهد رونمایی یک پیکاپ آفرودی کوچک بنام Cross Hub بودیم؛ اما هیچ‌کدام از این خودروها رنگ خط تولید را ندیدند زیرا یاماها در سال 2019 رسماً اعلام کرد که تولید خودرو دیگر در برنامهٔ بلندمدت این شرکت جایی ندارد.

این خبر واقعاً ناامیدکننده بود اما در مقایسه با اندوه 25 سالهٔ ناشی از لغو برنامهٔ تولید سوپرکار موتور وسط V12 بنام OX99-11 در اوایل دههٔ 90 خیلی کوچک به نظر می‌رسید. این خودرو که از فرمول یک الهام گرفته بود، فاصلهٔ چندانی با خط تولید نداشت اما متأسفانه اوضاع طبق برنامه پیش نرفت. مثل اکثر تولیدکنندگان ژاپنی در دههٔ 80، یاماها هم از رونق اقتصاد ژاپن بهره برد و سرمایهٔ فراوانی به هم زد که به‌جز پروژه‌های عجیب غریب، جای دیگری برای صرف آن پیدا نکرد. سوبارو SVX، میتسوبیشی 3000GT، هوندا NSX و یاماها OX99-11 ازجملهٔ این پروژه‌ها بودند.

داستان این خودرو به سال 1989 بازمی‌گردد یعنی زمانی که یاماها به‌عنوان تأمین‌کنندهٔ پیشرانه با تیم فرمول یک آلمانی Zakspeed همکاری کرد و پیشرانهٔ 3.5 لیتری هشت سیلندر OX88 را به‌سرعت توسعه داد. این موتور تقریباً بر اساس پیشرانهٔ هشت سیلندر OX77 یاماها ساخته شده بود که خود اساساً یک نسخهٔ مهندسی معکوس از پیشرانهٔ کاسورث OX88 برای مسابقات فرمولا 3000 ژاپن محسوب می‌شد. OX88 اما یکی از اشتباهات نادر در تاریخ یاماها بود زیرا این پیشرانه غیرقابل‌اعتمادی بود که توان رقابت نداشت و یاماها نیز تا قبل از تغییر قوانین فرمول یک فرصتی برای اصلاح آن نداشت.

به همین دلیل، شرکت ژاپنی این موتور را از فصل 1990 مسابقات فرمول یک کنار گذاشت و برای فصل 1991 موتور 3.5 لیتری V12 جدید OX99 را توسعه داد. این پیشرانه قوی‌تر و رقابتی‌تر از OX88 بود اما نه خیلی زیاد. در اولین سال معرفی، برابم از موتور V12 یاماها استفاده کرد اما یک سال بعد به‌سرعت آن را کنار گذاشت و سراغ موتور V10 ساخت Judd رفت. تیم جردن نیز در فصل 1992 از OX99 استفاده کرد اما یک سال بعد این تیم هم موتور V10 ساخت هارت را برگزید. به همین دلیل، یاماها در آن سال‌ها موتور OX99 را رها کرد و سراغ توسعهٔ موتور V10 جدیدی بنام OX10 رفت.

اما با توجه به اینکه هایپرکار مک‌لارن F1 در سال 1992 روی خط تولید رفت و خزانهٔ یاماها هنوز هم مملو از میلیون‌ها ین بود، این شرکت به فکر استفاده از موتور OX99 در خارج از فرمول یک افتاد. مذاکرات اولیه با یک شرکت آلمانی برای ساخت یک سوپرکار روی این موتور به نتیجه نرسید و بنابراین ژاپنی‌ها سراغ شرکت بریتانیایی IAD (مخفف طراحی بین‌المللی خودرو) رفتند. نتیجهٔ این کار OX99-11 بود. این ماشین با چیدمان پشت سر هم صندلی‌ها و سقف کاناپی مانند، بسیار شبیه یک خودروی مسابقه‌ای استقامتی گروه C به نظر می‌رسید که برای استفاده در جاده‌ها تطبیق پیدا کرده بود.

OX99-11 از شاسی فیبر کربنی بهره می‌برد که مستقیماً از پروژه‌های فرمول یک یاماها گرفته شده و از سیستم تعلیق پوشراد استفاده می‌کرد. مهم‌ترین ویژگی این ماشین اما تجهیز به نسخهٔ تضعیف‌شدهٔ موتور دوازده سیلندر OX99 بود که با ردلاین 10 هزار rpm، قدرتی برابر با 400 اسب بخار تولید می‌کرد و خودرو را ظرف حدود سه ثانیه از صفر به سرعت 96 کیلومتر بر ساعت می‌رساند؛ اما هرچند IAD ساخت سه پروتوتایپ کاملاً کاربردی OX99-11 را تکمیل کرد، اختلاف‌نظرهای بودجه‌ای بین یاماها و IAD باعث شد توسعهٔ نهایی خودرو به شرکت اپسیلون تکنولوژی منقل شود. این شرکت که زیرمجموعهٔ یاماها بود، در ابتدا برای ساخت همین سوپرکار در بریتانیا تأسیس شده بود.

شش ماه بعد اما آغاز بحران اقتصادی ژاپن در کنار ترس یاماها از عدم کشش بازار برای قیمت 800 هزار دلاری OX99-11 باعث لغو این پروژه شد تا یکی از عجیب‌ترین و باورنکردنی‌ترین سوپرکارهای تاریخ در رسیدن به خیابان‌ها ناکام بماند. بااین‌حال، به نظر می‌رسد یاماها هنوز هم افسوس عدم تولید این ماشین را می‌خورد زیرا هنوز هم از سه پروتوتایپ OX99-11 در رویدادهای خاصی برای دورهای نمایشی استفاده می‌کند. البته تقریباً همیشه حداقل یکی از پروتوتایپ‌های این خودرو در موزهٔ یاماها در شهر شیزوئوکای ژاپن حضور دارد.