آیا بلندپروازی ترکیه برای تولید خودروهای برقی با همکاری بی وای دی شکست خورد؟

رشد صنعتی ترکیه، به خصوص در خودروسازی با سرعتی بسیار بالا دنبال می‌شود. این موضوع، جای شکی باقی نمی‌گذارد که ترکیه، هم‌اکنون بازیگری مهم در صنعت حمل و نقل اروپا است و اگر شرایط به همین منوال ادامه یابند، خیلی زود برای بازار جهانی، وزنه‌ای مهم خواهد بود.

تابستان ۱۴۰۳ (آگوست ۲۰۲۴)، با حضور شخص رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، قرارداد احداث کارخانه شرکت بی‌وای‌دی (BYD)، غول خودروسازی برقی چین، در شهر مانیسا امضا شد. این پروژه با ظرفیت تولید سالانه ۱۵۰ هزار دستگاه، قرار بود ترکیه را به یکی از بازیگران اصلی صنعت خودروهای برقی جهان تبدیل کند. اما امروز، بیش از یک سال بعد، آن زمین موعود چیزی جز چند کانتینر و ماشین‌آلات خاک‌برداری به خود ندیده و سکوتی سنگین بر آینده این سرمایه‌گذاری سایه افکنده است.

بر اساس گزارش اکونومیست، جذابیت ترکیه برای خودروسازان چینی تصادفی نیست. با افزایش تعرفه واردات خودروهای برقی چینی به اتحادیه اروپا تا حدود ۳۸ درصد، شرکت‌های چینی به دنبال راهی برای دور زدن این مانع تجاری هستند. ترکیه با موقعیت استراتژیک و توافق گمرکی با اروپا، یک مسیر بالقوه است. اما قوانین ضد دامپینگ اروپا پیچیده‌تر از یک مونتاژ ساده است و این شرکت‌ها را مجبور می‌کند بخش قابل توجهی از زنجیره تامین و تولید را به خاک ترکیه منتقل کنند؛ سرمایه‌گذاری سنگینی که به نظر می‌رسد فعلاً در مرحله عمل با تردید و کندی مواجه شده است.

این تأخیر در حالی اتفاق می‌افتد که بازار داخلی ترکیه برای خودروهای برقی به معنای واقعی کلمه منفجر شده است. آمارها نشان می‌دهد در نیمه اول سال ۱۴۰۴ (۲۰۲۵)، فروش خودروهای تمام‌برقی با رشدی بیش از دو برابری نسبت به مدت مشابه سال قبل، از مرز ۱۰۰ هزار دستگاه عبور کرده است. افزایش قیمت سوخت و مالیات سنگین بر خودروهای بنزینی، مردم ترکیه را با سرعتی بی‌سابقه به سمت خودروهای برقی سوق داده است.

اما در قلب این تحولات، نگرانی عمیقی برای آینده برند ملی ترکیه، توگ (TOGG)، وجود دارد. این شرکت که با حمایت تمام‌قد دولت و به عنوان نماد استقلال صنعتی ترکیه متولد شد، حالا خود را در محاصره رقبای قدرتمند چینی می‌بیند. مدل T10X توگ در ابتدا با استقبال خوبی روبه‌رو شد، اما اکنون در برابر محصولات ارزان‌تر و پیشرفته‌تر بی‌وای‌دی و دیگر شرکت‌های چینی، برای حفظ سهم بازار خود با چالشی جدی دست و پنجه نرم می‌کند.

احتیاط شرق عقل است و سیاستمداران ترکیه طی سال‌های اخیر، بارها ثابت کرده‌اند که احساسی تصمیم‌گیری نمی‌کنند. دولتمردان حاضر در آنکارا، به تقابل با امریکا علاقه‌مند نیستند؛ اما از سویی دیگر، همکاری صنعتی با چین را برای توسعه کارخانه‌های مختلف خود، لازم و بسیار سودآور می‌بینند.

این رقابت، دولت ترکیه را در یک دوراهی سخت سیاست‌گذاری قرار داده است. از یک سو، جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای اقتصاد تحت فشار این کشور حیاتی است و از سوی دیگر، محافظت از صنعت نوپای داخلی و برند ملی توگ (Togg) یک اولویت استراتژیک محسوب می‌شود. دولت سال گذشته تعرفه واردات خودروهای چینی را به ۵۰ درصد رساند، اما با اعطای معافیت به شرکت‌هایی که در داخل سرمایه‌گذاری می‌کنند، عملاً راه را برای حضور گسترده‌تر همان شرکت‌ها باز کرده است.

با این حال، به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران چینی هنوز با احتیاط کامل قدم برمی‌دارند. بی‌ثباتی در سیاست‌های اقتصادی، عدم شفافیت در تصمیم‌گیری‌های تعرفه‌ای و پیچیدگی‌های قانونی، باعث شده ترکیه در مقایسه با کشورهای حوزه خلیج فارس که مشوق‌های مالی شفاف‌تر و ثبات بیشتری دارند، مقصد کم‌ریسک‌تری برای سرمایه‌های چینی نباشد.

فشار از جانب صنایع داخلی نیز روز به روز بیشتر می‌شود. آن‌ها معتقدند بدون حمایت تعرفه‌ای و محدودیت برای برندهای خارجی که تولید داخلی ندارند، صنعت خودروی برقی ترکیه و به‌ویژه توگ، در همان ابتدای راه تضعیف خواهد شد. در پاسخ، دولت در حال بررسی راهکارهایی مانند ایجاد شهرک‌های صنعتی قطعه‌سازی و الزام خودروسازان خارجی به استفاده از درصد مشخصی از قطعات داخلی است.

اکنون ترکیه باید به یک پرسش کلیدی پاسخ دهد: آیا می‌خواهد به یک پلتفرم تولید جهانی برای غول‌های خودروسازی تبدیل شود یا صرفاً به بازار مصرفی محصولات دیگران بدل گردد؟ سرنوشت توگ، اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و جایگاه این کشور در نقشه جهانی صنعت خودرو، همگی به سیاستی جامع و شفاف بستگی دارد که دولت در ماه‌های آینده اتخاذ خواهد کرد؛ سیاستی که بتواند منافع تولیدکننده داخلی و سرمایه‌گذار خارجی را در یک مسیر هم‌افزا قرار دهد.

به نظر شما ترکیه باید کدام مسیر را انتخاب کند؟ همکاری با چین یا ادامه‌ی قطعه سازی برای برندهای اروپایی؟