آنتونوف AN-124، بزرگ‌ترین هواپیمای باری جهان پس از انهدام AN-225
آنتونوف AN-225 بزرگ‌ترین هواپیمای جهان بود که در جریان حملهٔ روسیه به اوکراین منهدم شد اما این هواپیما برادر کوچک‌تری بنام AN-124 هم دارد نگاهی به آن خواهیم داشت.
آنتونوف AN-225 مریا که بزرگ‌ترین هواپیمای جهان محسوب میشود، در فوریهٔ 2022 پس از حملهٔ روسیه به فرودگاه هوستومل در نزدیکی پایتخت اوکراین، منهدم شد. اوکراین از مارس 2023 نجات هر چیز سالمی که از این هواپیمای غول‌پیکر باقی‌مانده را آغاز کرده است تا در ناوگان برادر کوچک‌تر آن یعنی AN-124 روسلان مورداستفاده قرار گیرد زیرا این هواپیما هم در جریان جنگ اوکراین با چالش‌هایی جدی مواجه شده است. در ادامه نگاهی به روسلان خواهیم انداخت.
آنتونوف AN-124 که ابتدا به‌عنوان یک هواپیمای استراتژیک سنگین برای اتحاد جماهیر شوروی ساخته شد، اولین پرواز خود را در دسامبر 1982 انجام داد و در سال 1986 وارد نیروی هوایی شوروی شد. هرچند اوکراین در زمان ساخت AN-124 بخشی از اتحاد شوروی بود اما پس از فروپاشی شوروی و استقلال اوکراین در سال 1991، آنتونوف به شرکتی اوکراینی تبدیل شد. روسلان ابتدا برای حمل‌ونقل نظامی مثل مأموریت‌های دوربرد حمل تجهیزات و جابجایی سربازان در نظر گرفته شده بود اما در طول سال‌ها نسخه‌های دیگری از این هواپیما ساخته شد که ازجملهٔ آن‌ها می‌توان به نسخهٔ حمل‌ونقل تجاری بنام AN-124-100 اشاره کرد.
آخرین نسخهٔ روسلان که AN-124-100M-150 نام دارد، اصلاحاتی را تجربه کرده که ظرفیت بار را به 150 تن رسانده و برد را 650 کیلومتر افزایش داده است. حداکثر وزن برخاست این نسخه حدود 400 تن است و امروزه وسایلی مثل ماشین‌های حفاری نفت و موتورهای هواپیما را حمل می‌کند. AN-124 از چهار موتور پروگرس D-18T ساخت اوکراین استفاده می‌کند و مجموعاً 24 چرخ دارد. این هواپیما قبل از AN-225 و به درخواست اتحاد جماهیر شوروی برای حمل شاتل فضایی بوسان ساخته شد. پس از اینکه روسلان خود را اثبات کرد، ساخت نسخه‌ای بزرگ‌تر از آن در نظر گرفته شده که به ساخت مریا انجامید.
یکی از ویژگی‌های روسلان که بارگیری و انجام ماموریت‌ها را آسان می‌کند، درب دماغهٔ منحصربه‌فرد آن است که بعداً در مریا هم استفاده شد. چنین دری را فقط در چند هواپیمای باری دیگر مثل لاکهید C-5 گلکسی نیروی هوایی آمریکا و هواپیمای ترابری ایرباس بلوگا دیده میشود. روسلان با حمل اشیاء عجیب و سنگینی مثل ژنراتور و قطار، در طول دهه‌ها چندین رکورد گینس را بنام خود ثبت کرده است. این هواپیما، در سال 1993 یک ژنراتور زیمنس 124 تنی را از فرانکفورت آلمان به دهلی‌نو حمل کرد. این سنگین‌ترین شیئی بود که تا آن زمان توسط هواپیما جابجا شد.
یک سال بعد، جنرال موتورز با استفاده از AN-124 یک لوکوموتیو 109 تنی را از انتاریوی کانادا به دوبلین ایرلند فرستاد. کل این محموله به اضافهٔ تجهیزات 146 تن وزن داشت و رکورد قبلی را شکست. این پرواز 12 ساعت طول کشید و دو توقف برای سوخت‌گیری داشت. از سال 1982 تا پایان تولید در سال 2014، مجموعاً 55 فروند از AN-124 ساخته شد که تنها حدود نصف آن‌ها هنوز در حال خدمت هستند و بیشترشان توسط روسیه و اوکراین استفاده می‌شوند. روسیه در ناوگان باربری نیروی هوایی خود 21 فروند روسلان دارد اما پس از اعمال تحریم‌های کشورهای غربی علیه مسکو، بسیاری از آن‌ها توقیف شده‌اند.
حالا که AN-225 منهدم شده، روسلان با 10 تن ظرفیت بار بیشتر نسبت به C-5 گلکسی آمریکا، به بزرگ‌ترین هواپیمای باری جهان تبدیل شده است. این هواپیمای غول‌پیکر اوکراینی 69.1 متر طول و 21 متر ارتفاع دارد و فاصلهٔ دو سر بال‌های آن 73.3 متر است. ناوگان AN-124 اما از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین با چالش‌های مهمی مواجه شده است. تعدادی از این هواپیما در طول جنگ آسیب دیده و حتی پس از تخریب فرودگاه هوستومل، آنتونوف مجبور شده از اوکراین به آلمان نقل‌مکان کند. به گفتهٔ این شرکت، یک فروند AN-124 در این فرودگاه منهدم شده و یک فروند دیگر هم آسیب دیده و برای ارزیابی بیشتر زمین‌گیر شده است.
این شرکت همچنین در اوایل سال 2022 اعلام کرد که درنتیجهٔ حملهٔ روسیه و اشغال فرودگاه هوستومل، خسارت بزرگی به زیرساخت‌ها، ساختمان‌های اداری و آشیانه‌ها وارد شده و هواپیماهای AN-74T، AN26-100 و AN-225 منهدم شده‌اند. یک فروند AN-124 نیز تنها یک ساعت پیش از حملهٔ روسیه از فرودگاه بلند شد و جان سالم به دربرد. از سوی دیگر، روسلان‌های روسیه هم با چالش مواجه بوده‌اند و چهار فروند از آن‌ها در کانادا (یک فروند) و آلمان (سه فروند) توقیف شده‌اند. طبق گزارش‌ها، از 10 فروند AN-124 فعال روسیه هم‌اکنون هشت فروند زمین‌گیر هستند. یک فروندی که در کانادا توقیف شده بود، هم‌اکنون مصادره شده و کانادا قصد دارد آن را به اوکراین بفرستد تا از این کشور علیه روسیه حمایت کند.
هرچند اوکراین تعدادی از روسلان‌های خود را از دست داده ولی این هواپیما هنوز هم دارایی ارزشمند و مهمی برای این کشور در طول جنگ با روسیه به‌حساب می‌آید زیرا از AN-124 برای تحویل محوله‌ها نظامی استفاده میشود مثل خودروهای زرهی که در می 2022 از استرالیا برای ارتش اوکراین فرستاده شدند. هرچند هم‌اکنون AN-225 از کار افتاده اما با برخی قطعات قابل‌استفادهٔ خود همچنان قادر به پشتیبانی از ناوگان AN-124 خواهد بود. به گفتهٔ خبرنگاری که از مریای نابودشده بازدید کرده، سه موتور از شش موتور این هواپیما قابل‌استفاده است که دو دستگاه آن به ناوگان روسلان منتقل شده‌اند. ازآنجایی‌که این دو هواپیما از موتورهای یکسانی استفاده می‌کنند، امکان چنین کاری وجود داشته است.
چندین قطعهٔ دیگر هم از AN-225 برداشته شده که اوکراین امیدوار است بتواند روزی از آن‌ها برای بازسازی مریا استفاده کند. رئیس‌جمهور اوکراین «ولادیمیر زلنسکی» و شرکت آنتونوف از برنامهٔ این کشور برای بازسازی AN-225 افسانه‌ای خبر داده‌اند اما گفته شده این کار حدود 500 میلیون دلار هزینه خواهد داشت.