چرا جت‌های خصوصی در ارتفاع بالاتر از هواپیماهای تجاری پرواز می‌کنند؟

اکثر هواپیماهای تجاری بزرگ در ارتفاعی بین 30 تا 40 هزار پا معادل 9,100 تا 12,200 متر پرواز می‌کنند و هرچند بسیاری از هواپیماهای موردبحث حداکثر ارتفاعی مجازی بیش از این دارند اما معمولاً به آن نمی‌رسند. این در حالی است که جت‌های خصوصی و تجاری کوچک‌تر تا ارتفاع 51 هزار پا معدل 15,500 متر بالا می‌روند. این موضوع دلایل مختلفی دارد که در ادامه عنوان خواهیم کرد.

اصلی‌ترین دلیل موضوع موردبحث این است که جت‌های خصوصی راحت‌تر می‌توانند به ارتفاعات بالاتر برسند. به‌طورکلی، جت‌های خصوصی نسبت قدرت به وزن بهتری دارند که امکان صعود سریع‌تر و حفظ سرعت در ارتفاعات بالاتر را می‌دهد. از سوی دیگر، هواپیماهای تجاری با مسافر و بار زیاد، بسیار سنگین‌تر هستند. علاوه بر این، طول بال‌های هواپیماهای تجاری هم کمتر است که روی عملکرد در ارتفاع بالا تأثیر می‌گذارد زیرا برای رسیدن به ارتفاعات بالاتر، هواپیماها به مساخت بال بسیار بیشتری نیاز دارند.

بر هواپیماهای تجاری الزامات ایمنی سخت‌گیرانه‌ای حاکم است و در صورت کاهش فشار کابین، این هواپیماها باید بتوانند خیلی سریع به ارتفاع ایمن (زیر 10 هزار پا یا 3 هزار متر) نزول کنند. هواپیماهای تجاری و سیستم‌های ایمنی آن‌ها مثل سیستم تأمین اکسیژن کابین با توجه به این موضوع طراحی می‌شوند. جت‌های خصوصی اما می‌توانند سریع‌تر کاهش ارتفاع دهند و سیستم‌های ایمنی و فشار کابین متفاوتی دارند. همچنین مقررات ایمنی در مورد جت‌های خصوصی به دلایل متعددی متفاوت است که یکی از این دلایل محل قرارگیری موتورها است. در این هواپیماها موتورها بجای زیر بال‌ها در انتهای بدنه نصب می‌شوند و درنتیجه، در صورت خرابی موتور، احتمال آسیب دیدن بدنه و کاهش فشار کابین بسیار کمتر خواهد بود.

پرواز در ارتفاعات بالا مزیت‌های زیادی دارد و بنابراین، اگر هواپیماهای تجاری هم می‌توانستند این کار را انجام می‌دادند. در ارتفاعات بالاتر، هوا رقیق‌تر است و درنتیجه مصرف سوخت هواپیما کاهش پیدا می‌کند. علاوه بر این، موتورهای جت در ارتفاع بالاتر کارایی بهتری دارند.

یکی دیگر از مزیت‌های پرواز در ارتفاع بالا، ترافیک هوایی کمتر است. درحالی‌که تمام ترافیک هواپیماهای تجاری در ارتفاع 30 تا 40 هزار پایی در جریان است، جت‌های خصوصی می‌توانند بالاتر از همهٔ آن‌ها پرواز کنند. پرواز در ارتفاع بالاتر با ترافیک کمتر، برنامه‌ریزی پرواز را آسان می‌کند و امکان پیمودن مسیرهای مستقیم بیشتری را فراهم می‌کند؛ بنابراین، زمان پرواز با جت‌های خصوصی کمتر می‌شود و درنتیجه، هزینه‌ها کاهش پیدا خواهد کرد.

در ارتفاعات بالاتر، هوا آرام‌تر و تلاطم کمتر است. در ارتفاع 35 هزار پا یا 10,700 متری که معمولاً هواپیماهای تجاری پرواز می‌کنند، تلاطم هوا همچنان می‌تواند مشکل‌ساز باشد اما این مشکل در ارتفاعات بالاتر کمتر می‌شود. علاوه بر این، در ارتفاع بالاتر در صورت مواجهه با شرایط جوی نامساعد، به لطف ترافیک کمتر، تغییر مسیر آسان‌تر خواهد بود.

بیشتر هواپیماهای تجاری در ارتفاع حدود 35 هزار پا معادل 10,700 پرواز می‌کنند و حداکثر ارتفاع پروازی آن‌ها 41 هزار پا معادل 12,500 متر است. برخی از هواپیماهای پهن‌پیکر اما ارتفاع پروازی بالاتری دارند و ایرباس A380 و بوئینگ 747 می‌توانند تا ارتفاع 43,100 پا معادل 13,100 متر بالا بروند. بااین‌حال، به دلیل محدودیت‌های ترافیکی، هواپیماها معمولاً به چنین ارتفاع‌هایی نمی‌رسند. از سوی دیگر اما تمام جت‌های خصوصی توانایی پرواز بالاتر را دارند و این کار را انجام می‌دهند. بسیاری از این هواپیماها مثل گلف‌استریم G650، بمباردیه گلوبال اکسپرس، سسنا سایتیشن X و داسو فالکون 7X می‌توانند به بالاترین ارتفاع پروازی یعنی 51 هزار پا معادل 15,500 کیلومتر برسند.

استثناء بزرگ ارتفاع پروازی در بین هواپیماهای تجاری کنکورد بود. این هواپیما برای رسیدن به سرعت مافوق صوت باید در ارتفاع‌های بالایی تا 60 هزار پا معادل 18,300 متر پرواز می‌کرد که بالاتر از تمام جت‌های شخصی امروزی است. طراحی آیرودینامیک و بال‌های دلتای کنکورد رسیدن به چنین ارتفاعی را امکان‌پذیر کرده بودند. البته این هواپیما هنوز هم الزامات ایمنی را رعایت می‌کرد و می‌توانست خیلی سریع کاهش ارتفاع دهد.