چرا جت‌های جنگنده جدید حداکثر سرعت کمتری دارند؟
وقتی به تکامل جت‌های جنگنده نگاه می‌کنیم، نکته‌ای عجیب به چشم می‌آید. جت‌های مدرن، با وجود پیشرفت‌های فناوری، سرعت کمتری نسبت به پیشینیان خود دارند. برای مثال، F100 سوپر سیبر، اولین جت جنگنده مافوق صوت جهان که در اوایل دهه 1950 معرفی شد، می‌توانست به سرعت 1448 کیلومتر بر ساعت برسد و سرعت کروز آن 950 کیلومتر بر ساعت بود. اندکی بعد، لاکهید F104 استارفایتر با سرعت ماخ 2 (دو برابر سرعت صوت یا 2470 کیلومتر بر ساعت) معرفی شد. در سال 1989، سریع‌ترین جت جنگندهٔ آمریکا یعنی F15 نیز به سرعت 3017 کیلومتر بر ساعت دست یافت.
اما امروز، جت‌های جنگنده مدرن چه سرعتی دارند؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد این روند رو به کاهش است. F35، جت جنگنده نسل پنجم آمریکا، می‌تواند به سرعت تنها 1930 کیلومتر بر ساعت برسد. با وجود پیشرفت فناوری، ارتش آمریکا اولویت‌های خود را در طراحی جت‌های جنگنده بازنگری کرده و به‌جای بهینه‌سازی بدنه برای سرعت‌های بسیار بالا، تمرکز به بهبود نسبت رانش به وزن برای افزایش مانورپذیری معطوف شده است.
یکی از عوامل کلیدی این تغییر، جنگ خلیج‌فارس در دهه 1990 بود. این جنگ، بزرگ‌ترین کارزار هوایی پس از جنگ ویتنام بود و جت‌هایی با قابلیت رسیدن به سرعت ماخ 2 در آن حضور داشتند. بااین‌حال، هیچ‌یک از هواپیماهای آمریکایی در درگیری‌ها از سرعت ماخ یک ماخ (حدود 1250 کیلومتر بر ساعت) فراتر نرفتند، حتی زمانی که جنگنده‌های دشمن سریع‌تر بودند. این تجربه نشان داد که سرعت بالا در نبردهای هوایی مدرن کمتر از آنچه تصور می‌شد اهمیت دارد.
جت‌های جنگنده مدرن به‌جای سرعت، بر رادارگریزی، مانورپذیری، آگاهی محیطی و تسلیحات پیشرفته تمرکز دارند. برخلاف تصور اولیه که از فناوری رادارگریزی F117 نایت‌هاوک شکل گرفت، سرعت بالا لزوماً مانع رادارگریزی نیست. بااین‌حال، سرعت در برابر سلاح‌های رهگیر مانند موشک‌هایی با سرعت بیش از ماخ 3 (بیش از 3700 کیلومتر بر ساعت) که از زمان جنگ ویتنام به سلاح اصلی در نبردهای هوا به هوا تبدیل شده‌اند، مزیت چندانی ندارد. به‌جای سرعت، بهینه‌سازی جت‌ها برای شتاب و مانورپذیری در اولویت قرار گرفته است. قدرت یک جت دیگر تنها با سرعت سنجیده نمی‌شود بلکه نسبت رانش به وزن معیاری کلیدی است. این نسبت نشان می‌دهد که یک هواپیما چه میزان نیرو نسبت به وزن خود می‌تواند تحمل کند. تاریخچه جت‌های جنگنده نشان‌دهنده نسبت‌هایی بین 0.1 تا 1.2 است و هر هواپیمایی که نسبتی بالای 1.0 داشته باشد، قادر به شتاب‌گیری عمودی است. برای مثال، F22 رپتور نسبت رانش به وزن 1.08 دارد که آن را به یکی از مانورپذیرترین جت‌های جهان تبدیل کرده است.
اگر بخواهیم سریع‌ترین نسل جت‌های جنگنده را انتخاب کنیم، نسل سوم (ساخته‌شده در دهه‌های 1950 و 1960) برنده است. F4C فانتوم که در اواخر این نسل در سال 1963 معرفی شد، به سرعت 2253 کیلومتر بر ساعت می‌رسید. F104A استارفایتر در سال 1958 رکورد سرعت جهانی 2259 کیلومتر بر ساعت را ثبت کرد و نسخه F104G آن به سرعت 2457 کیلومتر بر ساعت دست یافت. از نسل‌های بعدی اما سرعت‌ها به‌تدریج کاهش یافت. در جنگ خلیج‌فارس، 48 جت F15E با موتورهای پرت‌اندویتنی، هر یک با 129 کیلو نیوتن رانش، به‌راحتی می‌توانستند از ماخ 2 فراتر روند اما نیازی به این سرعت احساس نشد. این روند جهانی است؛ برای مثال، جت نسل پنجمی J20 چین تنها به 2467 کیلومتر بر ساعت و سوخوی SU57 روسیه به 2132 کیلومتر بر ساعت می‌رسد.