PTO در کامیون‌های سنگین؛ راهنمای جامع عملکرد و نگهداری

اگر راننده کامیون‌های کمپرسی باشید، احتمالا با واژه PTO آشنایی دارید. PTO یا واحد «حرکت برقی» همان بخشی به شمار می‌رود که به کامیون اجازه می‌دهد تا کارهای متنوعی را انجام دهد که راننده از آن می‌خواهد. واحد PTO در کامیون‌ها از نیروی تولیدشده توسط پیشرانه استفاده می‌کنند تا لوازم دیگر مانند پمپ هیدرولیک، جرثقیل، میکسر و... را به حرکت درآورد. اما آیا PTO خراب می‌شود یا نیاز به نگهداری دارد؟ اصلا PTO چگونه کار می‌کند؟ آیا راننده آن را انتخاب می‌کند؟ این مقاله به این سوالات و برخی دیگر، پاسخی قابل‌درک می‌دهد.

بگذارید در ابتدا با چیستی این فناوری آشنا شویم. PTO واحدی برای استفاده از قدرت پیشرانه کامیون درحالت بلااستفاده و راه‌اندازی تجهیزات جانبی است؛ انگار که موتور را به یک ژنراتور تبدیل کرده باشیم؛ یک ژنراتور خیلی قدرتمند. درحالی‌که خودروهای سبک از این نعمت بی‌بهره‌اند، کامیون‌ها به دلیل کاربری‌های صنعتی و خاصی که دارند امکان استفاده از PTO را هم در خود گنجانده‌اند.

واحد PTO معمولا از یک جعبه‌دنده یا شفت، پمپ هیدرولیکی، سوییچ کنترلی داخل کابین و کانکتور/ کوپلینگ برای اتصال داخلی تشکیل می‌شود. مهم آن است که با یک واحد الکترومکانیکی-هیدرولیکی طرف هستید. PTO هم توسط کارخانه و هم توسط مراکز خدمات پس‌ازفروش (به‌شکل یک کیت) به کامیون‌داران ارائه می‌شود.

این نوع واحد PTO که نیروی خود را از جعبه‌دنده کامیون استخراج می‌کند، به‌‎‌طور مستقیم به بخش مذکور وصل می‌شود و به‌راحتی، از نیروی موتور استفاده می‌کند.

نوع کلاچ دار PTO هم نیروی خود را از جعبه‌دنده کامیون دریافت می‌کند اما برای کاربری خود، از یک کلاچ مخصوص هم بهره‌مند شده است. اپراتور می‌تواند در پروژه‌هایی که نیاز به توقف و راه‌اندازی چندباره سیستم دارند، از این ویژگی برای فعالسازی و آزادکردن PTO استفاده کند.

این نوع از PTO کامیون، نیروی خود را به‌جای جعبه‌دنده از بخش میانی کامیون و میل‌گاردان دریافت می‌کند. به‌این‌صورت که مابین جعبه‌دنده و محور عقب قرار می‌گیرد. از این نوع بیشتر در مواردی استفاده می‌شود که جعبه‌دنده امکان اتصال کیت PTO ندارد یا قرار بر آن است که PTO به‌شکل چندمنظوره استفاده شود.

در این نوع که کیت PTO در بخش عقب جعبه‌دنده قرار می‌گیرد، گشتاور بیشتری در اختیار اپراتور قرار می‌گیرد و تنها در موارد خاص مانند استفاده از فضای بخش عقب گیربکس کامیون و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این نوع PTO با تکیه‌بر فلایویل به نیروی پیشرانه متصل می‌شود؛ از این نوع در مواردی استفاده می‌شود که حفظ تداوم قدرت بالا اهمیت دارد.

کامیون‌داران می‌توانند در انواع کامیون خود از PTO استفاده کنند. این واحد برای حرکت سیستم دامپ کامیون‌های کمپرسی، میکسر بتن‌ریزها، جرثقیل‌های صنعتی و آتش‌نشانی، تانکرهای سوخت و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این سیستم معمولا روی گیربکس نصب می‌شود. وقتی راننده دکمه PTO را (از داخل کابین) فعال می‌کند، یک چرخ‌دنده داخل گیربکس با چرخ‌دنده PTO درگیر می‌شود. این درگیری باعث می‌شود توان چرخشی موتور از طریق گیربکس به میل PTO منتقل شود و دستگاه خارجی مانند میکسر آماده به کار باشد. برخی مدل‌های PTO به کلاچ داخلی مجهز است تا در صورت نیاز بتوان بدون خاموش‌کردن موتور، PTO را خاموش یا روشن کرد.

تصور کنید کامیونی که بتن حمل می‌کند، برای چرخاندن دیگ بتن نیاز به نیروی چرخشی دارد. این نیرو را موتور تولید می‌کند، گیربکس به PTO می‌دهد، و PTO آن را به دیگ انتقال می‌دهد تا بچرخد.

انتخاب یک کیت PTO مناسب برای کامیون به چند عامل مهم بستگی دارد. نخست باید روشن کنید که این PTO برای چه کاربری انتخاب می‌شود. آیا نیاز شما حرکت دادن جرثقیل است یا میکسر بتن؟ هر نوع کاربری، به توان مشخصی نیاز دارد که فاکتوری تعیین‌کننده برای انتخاب واحد PTO به شمار می‌رود.

پس از انتخاب کاربری، توان خروجی موردنظر را انتخاب کنید. حداکثر توان موردنیاز دستگاه باید توان خروجی PTO همخوانی داشته باشد. حال که یک واحد مناسب را در نظر دارید، تطبیق آن PTO با جعبه‌دنده خود را بررسی کنید. اگر جعبه‌دنده شما امکان استفاده از کیت را نداشته باشد یا کاربری خاصی داشته باشید، به‌دنبال انواع اسپلیت شفت و... بروید که در جدول بخش قبل به آن اشاره کردیم؛ در نظر داشته باشید که محل نصب کیت PTO اهمیت فراوانی دارد پس در انتخاب نوع کنار گیربکس، پشت گیربکس، مستقیم و... دقت کنید.

PTO وسیله‌ای پرکار است اما اگر دمای بدنه آن به‌شکلی غیرعادی داغ شود، احتمالا با کمبود روغن‌کاری، کارکرد بیش‌ازاندازه یا محدودیت جریان هوای خنک‌کننده مواجه شده است. ناگفته نماند که واحد معیوب PTO، صداهای غیرعادی مانند تق‌تق، صدای خوردشدن یا کلیک هم می‌دهد که ممکن است به‌دلیل آسیب‌رسیدن به دنده‌های آن، شل‌بودن بخش‌های داخلی و فرسودگی باشد.

از دیگر علاوم خرابی این واحد می‌توان به نشت روغن، عدم درگیری PTO (به‌خاطر آلودگی سیال هیدرولیک، فرسودگی یا خرابی رله) و آسیب ظاهری به بدنه آن اشاره کرد. در نظر داشته باشید که تمام مشکلات PTO می‌تواند از قدرت خروجی آن بکاهد و درنتیجه به عملیات کاری شما لطمه وارد کند.

برای تشخیص دقیق مشکل PTO، معمولا نیاز به بررسی دقیق توسط یک مکانیک متخصص است. مواردی مانند بررسی سطح و کیفیت روغن گیربکس، فشار هوا (در صورت وجود PTO بادی)، بررسی اتصالات الکتریکی، آزمایش گشتاور خروجی و بازرسی بصری PTO و دنده‌های آن از مراحل اولیه عیب‌یابی هستند. نصب صحیح و نگهداری منظم (مانند بررسی گشتاور پیچ و مهره‌ها و روغن‌کاری) به پیشگیری از مشکلات یادشده کمک می‌کند.

برای نگهداری بهینه و استفاده ایمن از PTO کامیون، همیشه سطح و کیفیت روغن گیربکس را مطابق با توصیه‌های سازنده بررسی کنید. هر دو سه ماه، شفت‌های آن روغن‌کاری کنید و برای انواع عقب‌نصب از کیت روغن‌کار کمک بگیرید. درصورت استفاده مداوم، تا حدی از آن استفاده کنید که دمای PTO به 100 درجه سانتی‌گراد نرسد. استفاده از پوشش محافظ شفت و آموزش لازم برای اپراتوری این وسیله هم برای حفظ ایمنی اپراتور حیاتی هستند.

در نظر داشته باشید که عملکرد صحیح PTOهای متداول به عملکرد صحیح و سلامت جعبه‌دنده کامیون و کشنده شما بستگی دارد؛ پس از تعویض به‌موقع روغن‌ گیربکس و رسیدگی به آن غافل نشوید. برای آشنایی بیشتر با این بخش، مقاله «انواع گیربکس کامیون: راهنمای کامل ویژگی‌ها، مزایا، و کاربردها» را مطالعه کنید.

اگر شما هم در این زمینه دانش یا تجربه‌ای دارید، آن را در بخش نظرات با ما و سایر مخاطبان پدال در میان بگذارید.