ایران‌خودرو و انتخاب مسیر کم‌ریسک در عصر ناترازی انرژی

ایران‌خودرو که هم‌اکنون حدود ۶۰ درصد از تولید خودرو کشور را در اختیار دارد، اعلام کرده به‌زودی از خودروی جدیدی با نام انووی مجهز به قوای محرکه هیبریدی رونمایی کرده و تولید انبوه آن را آغاز خواهد کرد. هم‌زمان، این خودروساز از اجرای اقدامات زیربنایی برای کاهش مصرف سوخت در سایر محصولات خود نیز خبر داده است.

این رویکرد در شرایطی اتخاذ شده که کشور با چالش‌های ساختاری متعددی نظیر ناترازی انرژی، آلودگی شدید هوای کلان‌شهرها، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل و افزایش اجتناب‌ناپذیر قیمت بنزین مواجه است. کارشناسان حوزه خودرو و انرژی معتقدند در چنین فضایی، فناوری هیبریدی نه‌تنها یکی از پیشرفته‌ترین راهکارهای کاهش مصرف سوخت و آلایندگی محسوب می‌شود، بلکه عملی‌ترین گزینه در کوتاه‌مدت برای ایران است؛ به‌ویژه در شرایطی که ناترازی هم‌زمان بنزین و برق و نبود زیرساخت گسترده شارژ، توسعه خودروهای تمام برقی را با محدودیت جدی مواجه کرده است.

خودروهای فول هیبرید ترکیبی از موتور احتراق داخلی (بنزینی) و موتور الکتریکی هستند و بدون نیاز به شارژ از منبع خارجی فعالیت می‌کنند. این خودروها با مصرف سوخت به‌مراتب کمتر نسبت به نمونه‌های بنزینی مشابه، قادرند با یک باک بنزین پیمایشی نزدیک به ۱٬۰۰۰ کیلومتر داشته باشند.

ایران‌خودرو اعلام کرده با سرمایه‌گذاری گسترده در توسعه زیرساخت‌های فنی شامل موتور، گیربکس، پک باتری و سامانه‌های کنترلی، قصد دارد در ماه‌های آتی این محصولات را به تولید انبوه برساند.

• کاهش مصرف سوخت تا حدود ۴۰ درصد
• کارایی بالاتر در رانندگی شهری
• گشتاور لحظه‌ای بیشتر و بهبود عملکرد حرکتی
• کاهش آلایندگی بدون نیاز به زیرساخت شارژ

ایران‌خودرو با بومی‌سازی این فناوری و در صورت تداوم حمایت‌های دولتی، می‌تواند به تأمین‌کننده قطعات کلیدی هیبریدی برای سایر خودروسازان داخلی تبدیل شود؛ مسیری که وابستگی کشور به واردات را کاهش داده و زمینه ایجاد هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم را فراهم می‌کند.

یکی از سوءتفاهم‌های رایج در بازار، یکسان دانستن خودروهای هیبریدی و تمام برقی است. در حالی که این دو، تفاوت‌های بنیادین دارند:

خودروهای تمام برقی فاقد موتور بنزینی هستند و کاملاً به باتری وابسته‌اند. هرچند در ظاهر آلایندگی صفر دارند، اما در ایران بخش عمده برق مورد نیاز آن‌ها از نیروگاه‌های حرارتی با راندمان پایین و در برخی فصول با سوخت‌هایی مانند مازوت تأمین می‌شود؛ موضوعی که عملاً آلایندگی را از سطح شهر به محل تولید برق منتقل می‌کند.

در کنار این مسئله، کمبود ایستگاه‌های شارژ، قطعی‌های مکرر برق و هزینه بالای تعویض باتری باعث شده خودروهای برقی در شرایط فعلی ایران، بیشتر به گزینه‌ای لوکس با مقبولیت محدود تبدیل شوند.

در مقابل، خودروهای هیبریدی بدون نیاز به زیرساخت شارژ، این محدودیت‌ها را ندارند. همچنین استفاده از موتورهای بنزینی تنفس طبیعی حساسیت این خودروها را نسبت به کیفیت بنزین کاهش داده و نیاز به بنزین سوپر یا مکمل‌های سوخت را به حداقل می‌رساند.

در حال حاضر، به‌دلیل قیمت یارانه‌ای بنزین، استفاده از خودروهای هیبریدی از منظر اقتصادی برای مصرف‌کننده ایرانی جذابیت بالایی ندارد. اما کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با افزایش تدریجی قیمت بنزین در ماه‌های آینده و همچنین اعمال مشوق‌های دولتی، تقاضا برای این خودروها به‌طور قابل‌توجهی افزایش یابد.

دولت ناگزیر است برای مدیریت ناترازی روزانه ۱۰ تا ۲۰ میلیون لیتر بنزین و جلوگیری از واردات گسترده سوخت، سیاست‌های اصلاحی را اجرا کند. در این میان، هیچ فناوری‌ای در کوتاه‌مدت قادر به پر کردن این شکاف نیست، اما هیبرید بهترین پل گذار محسوب می‌شود.

• هیبریدی شدن ۲۰ درصد ناوگان خودرو کشور
• کاهش حدود ۳۰ درصدی واردات بنزین

برای تشویق مصرف‌کنندگان به خرید خودروهای هیبریدی تولید داخل، دولت می‌تواند مجموعه‌ای از معافیت‌ها را برای دوره‌ای ۷ تا ۱۰ ساله اعمال کند؛ از جمله:

• حذف مالیات بر ارزش افزوده
• معافیت از مالیات شماره‌گذاری
• حذف عوارض سالیانه
• معافیت از هزینه طرح ترافیک

سیاستی که مشابه آن در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه اجرا شده و نقش مؤثری در توسعه فرهنگ استفاده از خودروهای کم‌مصرف و پاک‌تر داشته است.

در شرایطی که کشور با بحران هم‌زمان بنزین و برق روبه‌رو است، تمرکز ایران‌خودرو بر توسعه خودروهای هیبریدی را می‌توان واقع‌بینانه‌ترین و اجرایی‌ترین مسیر کوتاه‌مدت برای کاهش مصرف سوخت، آلایندگی و فشار بر منابع انرژی دانست؛ مسیری که اگر با سیاست‌گذاری درست دولت همراه شود، می‌تواند آینده صنعت خودرو ایران را از یک بن‌بست مزمن نجات دهد.