هر آنچه باید درباره کیسه هوا خودرو بدانید

میلاد عباسی:  ایمنی ترافیك و كاهش مرگ‌ومیر در تصادفات جزو اصلی‌ترین چالش‌های حال حاضر ایران می‌باشد و استفاده از کیسه هوا می تواند نقش مهمی در کاهش تلفات داشته باشد. بنا بر آمار رسمی، تصادفات خودرویی در رتبه دوم علل مرگ‌ومیر در كشور قرار دارند.

كشور ایران با بیش از 50 نفر تلفات سالانه به ازای هر 100 هزار خودرو یكی از بالاترین نرخ‌های مرگ‌ومیر جاده‌ای در سطح جهان را به خود اختصاص داده است و اگرچه همواره از تركیب "راننده"، "جاده" و "خودرو" به‌عنوان عوامل اصلی دخیل در وقوع تصادفات یاد می‌گردد، اما دراین‌بین نقش محوری "ایمنی خودرو" در پیشگیری از تلفات جاده‌ای غیر قابل انكار بوده تا جایی كه شركت خودروسازی ولوو (یكی از پیشتازان حوزه ایمنی خودروهای سواری) مرگ‌ومیر صفر در تصادفات را در آینده نزدیك (فارغ از نقش راننده و جاده) هدف‌گذاری كرده است. به‌طورکلی سامانه‌های ایمنی خودرو به دو زیرگروه اصلی سامانه‌های ایمنی فعال و سامانه‌های ایمنی غیر فعال دسته‌بندی می‌شوند. در سامانه‌های ایمنی فعال (نظیر ترمز ضد قفل و سامانه كنترل پایداری) هدف پیشگیری از وقوع تصادف بوده و در صورت بروز تصادف این سامانه‌ها نقشی در حفاظت از جان سرنشینان نخواهند داشت. در مقابل سامانه‌های ایمنی غیرفعال صرفاً در صورت وقوع تصادف نقش حفاظت از سرنشینان را به عهده دارند كه كمربند ایمنی و كیسه هوا خودرو در این دسته‌بندی گنجانده می‌شوند. از این میان کیسه‌های هوا به‌عنوان مكمل كمربندهای ایمنی در تصادفات شدید به‌صورت بالشتک‌های حائل بین سرنشینان و بدنه خودرو می‌شوند در زمره اصلی‌ترین تجهیزات ایمنی خودرو بشمار می‌روند.

در زمان تصادف، به علت توقف یا كاهش سرعت ناگهانی خودرو در حال حركت، سرنشینان بشدت با اجزای داخلی بدنه (شیشه، داشبورد، فرمان و ...) برخورد می‌نمایند كه ممكن است آسیب‌های جدی و یا حتی مرگ‌ومیر را به دنبال داشته باشد. در صورت وقوع تصادف، در وهله نخست سازه بدنه خودرو در خط مقدم، نقش حفاظت از جان سرنشینان را به عهده دارد. بدنه خودرو می‌بایست تا حدی محكم باشد كه از نفوذ جسم خارجی به ناحیه استقرار سرنشینان ممانعت به عمل آورد، و از سوی دیگر،‌ می‌بایست انعطاف‌پذیری لازم به‌منظور جذب حداكثری انرژی تصادف را داشته باشد. تجمیع دو خاصیت متضاد ذكر شده (انعطاف‌پذیری به‌منظور جذب حداكثری انرژی تصادف از یك سو و استحكام كافی جهت مقاومت در قبال نفوذ اجزای خارجی به محل استقرار سرنشینان از سوی دیگر) در زمره چالش‌های اصلی در طراحی و ساخت سازه بدنه خودرو قرار دارد. اساساً آسیب وارده به بدن انسان در تصادفات خودرویی ناشی از دو عامل "ضربه شوك" و "نفوذ اجسام سخت" می‌باشد كه عملكرد سامانه‌های حفاظت از سرنشین (کیسه‌های هوا و كمربند ایمنی) در مهار عامل نخست مؤثر بوده و در صورت اعوجاج و تخریب كامل سازه خودرو و نفوذ بیش از حد اجزا سخت به محل استقرار سرنشینان، سامانه‌های حفاظت از سرنشینان (كمربند ایمنی و كیسه‌های هوا) عملاً كارایی چندانی نخواهند داشت.

بر اساس برآوردهای صورت گرفته نصب كیسه‌های هوا به‌طور میانگین به افزایش 40 درصدی ایمنی سرنشینان در تصادفات منتهی خواهد گردید. از این رو تجهیز خودروها به كیسه هوا در بسیاری از كشورها به‌صورت صریح و با ذكر حداقل تعداد كیسه هوا (معمولاً تعداد دو كیسه هوا) و یا ضمنی و بدون اشاره مستقیم به كیسه هوا و صرفاً با تكیه بر نتایج آزمون‌های ایمنی خودرو (با توجه به اینكه كسب امتیاز قبولی در آزمون‌های استاندارد ایمنی بدون كیسه هوا عملاً امکان‌پذیر نیست) الزامی می‌باشد. در كشور ایران هم بر اساس مصوبه شورای عالی استاندارد، شركت‌های خودروسازی داخلی از ابتدای سال 1390 (و البته پس از یك مرحله تمدید) می‌بایست تولیدات خود را حداقل با دو كیسه هوا به بازار عرضه نمایند.

از ابتدای معرفی کیسه‌های هوا خودرو این سامانه‌ها دستخوش تكامل و ارتقا بسیاری شده‌اند كه این روند كماكان ادامه دارد. در اكثر خودروهای سواری حداقل دو كیسه ‌هوا برای راننده و سرنشین جلو در فرمان و داشبورد تعبیه شده است. این در حالی است كه در خودروهای جدیدتر تعداد بیشتری كیسه هوا در قسمت‌های مختلف بدنه خودرو قرار گرفته‌اند. در اكثر خودروهای امروزی علاوه بر كیسه‌های هوای سرنشینان جلو، كیسه‌های هوای جانبی (مستقر در درب‌های خودرو برای تصادفاتی كه از طرفین اتفاق می‌افتد)،‌ كیسه‌های هوای پرده‌ای (با هدف ممانعت از برخورد سرنشینان با تكه‌ شیشه‌های شكسته شده، سقف و ستون خودرو) و كیسه هوای محافظت از زانوی راننده (قرار گرفته در قسمت تحتانی غربیلک فرمان برای راننده و زیر داشبورد برای سرنشین) نیز تعبیه شده است.

البته باید مد نظر داشت که هرچند افزایش تعداد کیسه‌های هوا از منظر استانداردهای بین‌المللی تولید خودرو اجباری نیست، اما اخذ حداكثر امتیاز ممكن از آزمون‌های رده‌بندی ایمنی خودروها (اصطلاحاً دریافت پنج ستاره ایمنی) در تست‌های تصادف عملاً بدون وجود كیسه‌های هوای جانبی،‌ پرده‌ای و ... غیر ممكن می‌باشد. از این رو خودروسازان به‌منظور جا نماندن از عرصه رقابت در ارتقای حداكثری ایمنی و به‌تبع آن جذب مشتری بیشتر، ناگزیر به كاربرد گسترده سامانه‌های متعدد ایمنی و در سطحی فراتر از استانداردهای اجباری می‌باشند.

اخیراً تحقیقاتی در خصوص به‌کارگیری كیسه‌های هوا در سطح بیرونی بدنه خودروها به‌منظور حفاظت از جان عابران پیاده و راكبین دوچرخه و موتورسیكلت انجام گرفته است. علاوه بر این، كمربندهای ایمنی باد شونده و كیسه‌های هوای موتورسیکلت نیز جزو نوآوری‌های اخیر در حوزه ایمنی غیر فعال خودرو بوده كه انتظار می‌رود در سال‌های پیش رو شاهد به‌کارگیری آن به ‌شكلی گسترده در انواع خودروها مختلف باشیم.

با توجه به اینكه باز شدن كیسه هوا معمولاً با یك ضربه شدید به بدن سرنشین همراه می‌باشد که آسیب‌های بدنی مانند شکستگی بینی و پارگی صورت از شایع‌ترین عوارض آن گزارش شده، تلاش شده كه تا جای ممكن از فعال شدن كیسه هوا در شرایط غیرضروری و تصادفات با سرعت پایین (کمتر از 25 کیلومتر در ساعت) جلوگیری به عمل آید. در اكثر خودروهای جدید از کیسه‌های هوا نوع SRS یا سامانه محدود كننده مكمل استفاده می‌شود كه با تشخیص فشار وارده به سرنشین از طرف كمربند ایمنی، صرفاً در صورت شدت بالای تصادف، كیسه هوا فعال خواهد شد. در انواع پیشرفته‌تر كیسه‌های هوا موسوم به SRP یا سامانه حفاظت و محدود كننده مكمل، میزان انبساط كیسه ‌هوا متناسب با شدت برخورد می‌باشد. البته باید در نظر داشت كه كیسه‌های هوا SRS و SRP صرفاً در خودروهای پیشرفته وجود دارند و علاوه بر این در خصوص به‌کارگیری آن قسمت‌های مختلف بدنه خودرو محدودیت‌هایی وجود دارد.

كیسه باد شونده،‌ حسگر و واحد باد كننده سه جزء اصلی یك سامانه كیسه هوا را تشكیل می‌دهند. كیسه هوا از جنس مواد پلیمری به‌صورت فشرده و تا شده بوده و در قسمت‌های مختلف بدنه خودرو (غربیلک فرمان،‌ داشبورد و ...) به‌صورت مخفی قرار داده‌شده است. سطوح خارجی لایه‌های كیسه‌های هوا در حالت جمع و فشرده با مواد سیلیكونی پوشانده شده تا در زمان باز شدن از چسبندگی آن‌ها به هم جلوگیری گردد. حسگرهای ضربه نیز به‌تناسب هر کیسه هوا در قسمت‌های مختلف سازه خودرو به‌منظور تشخیص وقوع تصادف قرار گرفته‌اند. در صورت تشخیص برخورد شدید توسط حسگر، یك پیام الكترونیكی به سامانه پردازش مركزی خودرو ارسال خواهد شد كه در این صورت واحد باد كننده متعاقب دریافت فرمان از سامانه پردازش مركزی خودرو در كسری از ثانیه كیسه هوا را به حداكثر حجم ممكن منبسط خواهد نمود. مكانیزم باد شدن كیسه هوا با ارسال پیام به چاشنی واحد باد كننده و تولید جرقه آغاز می‌شود. در این شرایط یك جرقه كوچك منجر به انفجار قرص‌های تولید گاز (مستقر در محفظه واحد بادكننده) شده و در پی آن مقداری زیادی گاز (عمدتاً نیتروژن) آزاد شده و كیسه هوا را در مدت زمان كوتاهی به حداكثر حجم ممكن منبسط خواهد كرد. فرآیند انبساط یك كیسه هوا اندازه متوسط به‌طور میانگین شامل آزادسازی 25 لیتر گاز در مدت زمان 25 هزارم ثانیه است. پس از باز شدن كامل كیسه هوا،‌ گازهای آن به‌تدریج از سوراخ‌های تعبیه شده در كیسه تخلیه می‌گردد تا روند خروج سرنشینان از خودرو پس از تصادف مختل نشود.

هرچند بازشدن غیرضروری كیسه هوا خسارات مالی و آسیب‌های جسمی سطحی را به دنبال دارد؛ اما عمل نکردن آن در شرایط ضرورت می‌تواند به‌سادگی به خسارات جبران‌ناپذیری جانی منجر شود. نقص در مدار الكترونیك علت اصلی باز نشدن كیسه هوا در تصادفات است كه جهت پیشگیری یك چراغ هشدار در صفحه كیلومتر خودرو به‌منظور اطلاع‌رسانی بروز نقص فنی تعبیه شده است. باید مدنظر داشت كه مجموعه مدارهای الكترونیكی كیسه هوا بشدت پیچیده و حساس هستند به‌نحوی‌که در جریان وقوع تصادف، حسگرها تنها 15 تا 20 هزارم ثانیه برای تصمیم‌گیری در خصوص فعال‌سازی یا عدم فعال‌سازی كیسه هوا فرصت خواهند داشت.

جدای از نقص فنی، تحت شرایطی ممكن است حتی باوجود تصادف سنگین هم كیسه هوا خودرو باز نشود. باید مد نظر داشت که اعمال ضربه به محل استقرار حسگر کیسه هوا شرط لازم (و نه كافی) عمل نمودن کیسه هوا است. در صورت برخورد خودرو از روبرو با زاویه بیشتر از 30 درجه کیسه‌های هوا جلو عمل نخواهند كرد. علاوه بر این در صورت اعمال فشار متمركز در یك قسمت از بدنه خودرو (مشابه تصادف با تیر چراغ برق) که خارج از محدوده تشخیص حسگر كیسه هوا است و یا اعمال ضربه در موقعیتی كه خودرو فاقد حسگر تصادف باشد (نظیر واژگونی خودرو و یا ضربه از طرفین یا عقب در خودروهایی كه فقط به كیسه هوا جلو مجهز باشند)، كیسه هوا حتی باوجود شدت بالای تصادف عمل نخواهد نمود. یكی دیگر از موارد شایع عمل ننمودن كیسه هوا در تصادف دو وسیله نقلیه با ارتفاع كابین متفاوت (مثل تصادف سواری با تریلی) است كه حتی درصورتی‌که بخش زیادی از سازه خودرو سواری تخریب شود، با توجه به اینکه به موقعیت قرارگیری حسگرهای كیسه هوا ضربه‌ای وارد نشده، کیسه هوا عمل نخواهد كرد.

اگرچه كیسه‌های هوا خودرو تاكنون جان افراد بسیاری را در تصادفات نجات داده‌اند، اما به‌مثابه یك چاقوی جراحی كه در دست پزشك نجات‌بخش و در دست مجرم مرگ‌آفرین است، در صورت عدم رعایت الزامات كاربردی و بی‌توجهی به شرایط عملكرد می‌توانند بسیار خطرناك و كشنده باشند. در صورت نبستن كمربند ایمنی، بازشدن كیسه هوا تحت هر شرایطی ممكن است به آسیب‌های جسمی شدید اعم از نابینایی كامل، شكستگی جمجمه و حتی مرگ آنی منتهی گردد. قرار دادن هرگونه شی‌ء تیز،‌‌ برنده یا سنگین بر روی محل قرارگیری كیسه هوا خودرو نیز در صورت وقوع تصادف به اصابت شدید آن اشیا به اندام‌های حیاتی سرنشینان با سرعتی به‌مراتب بیشتر از سرعت وقوع تصادف منجر خواهد شد. در بسیاری از خودروهای پیشرفته امروزی در صورت نبستن كمربند ایمنی توسط سرنشینان،‌ كیسه هوا در تصادف عمل نخواهد نمود چراکه ممكن است آسیب ناشی از برخورد ناگهانی كیسه با سرنشین از آسیب تصادف به‌مراتب بیشتر باشد. علاوه بر این برخورد كیسه‌های هوای صندلی‌های جلو خودرو به كودكان و نوجوانان (تا سن 12 سال) حتی باوجود بستن كمربند ایمنی نیز به آسیب‌های شدید جسمی منتهی خواهد شد. بازشدن کیسه‌های هوا جلو خودرو برای خانم‌های باردار نیز بشدت خطرناك بوده و خطر جدی سقط جنین و مرگ نوزاد را به دنبال خواهد داشت. هرچند كه در خودروهای پیشرفته حسگرهای ویژه‌ای در صندلی جلو برای تشخیص سرنشین خردسال یا باردار به‌منظور ممانعت از بازشدن كیسه‌ هوا تعبیه شده است، با این وجود این ویژگی در اكثر خودروها وجود نداشته و اساساً نشستن سرنشین كودك و خانم‌های باردار در صندلی جلو خودروهای مجهز به كیسه هوا یك اقدام کاملاً غیراصولی و بسیار خطرآفرین بوده و می‌بایست مشمول شدیدترین جریمه‌های ممكن قرار گیرد كه به نظر می‌رسد در قوانین و مقررات رانندگی كشور مغفول مانده است.

در صورت استقرار صندلی ایمنی كودك بخصوص در نمونه رو به پشت (گروه صفر و یك) در صندلی سرنشین جلو، بازشدن كیسه هوا مرگ آنی كودك را در پی خواهد داشت. به‌منظور جلوگیری از این فاجعه یك كلید برای خاموش نمودن كیسه هوای سرنشین جلو در اكثر خودروها تعبیه شده است اما به نظر می‌رسد كه در خصوص توجیه رانندگان به لزوم غیرفعال نمودن كیسه هوا در این شرایط، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی لازم صورت نگرفته است. این در شرایطی است كه بهترین موقعیت قرارگیری صندلی ایمنی كودك با توجه به لزوم تمركز حواس فرد راننده به كودك، صندلی جلو می‌باشد. لازم به یادآوری است كه باوجود اهمیت فراوان ایمنی سرنشینان خردسال، متأسفانه اجرایی نمودن مقررات مربوط به الزام به‌کارگیری صندلی ایمنی كودك در خودروها (لایحه اصلاح ماده ۱۹ رسیدگی به تخلفات رانندگی) تاكنون به دلایل مختلف مورد اهمال واقع شده و مسكوت مانده است.

باوجودآنکه معمولاً عمر مفیدی برای کیسه‌های هوا در نظر گرفته نشده است و انتظار می‌رود كه یك كیسه هوا تا پایان عمر مفید خودرو كارایی خود را حفظ كند، اما در صورت روشن شدن چراغ هشدار كیسه هوا، می‌بایست در اسرع زمان ممكن به نمایندگی مجاز برای رفع اساسی عیب (و نه صرفاً پاك نمودن خطا به‌وسیله دستگاه دیاگ) مراجعه نمود. کیسه‌های هوا اساساً یک‌بارمصرف هستند و بعد از فعال شدن در تصادف الزاماً باید در نمایندگی‌های مجاز به‌طور كامل تعویض شوند. تعویض كیسه هوا در نمایندگی‌های متفرقه و با برندهای غیر معتبر ممكن است عوارض جانی قابل‌ملاحظه‌ای را اعم از باز شدن ناگهانی بدون وقوع تصادف، پرتاب ذرات فلزی و ... به دنبال داشته باشد. از این رو، به‌طور ویژه در زمان خرید خودروهای كاركرده می‌بایست از اصالت كیسه هوا اطمینان یافت. خصوصاً در خرید خودروهایی كه آثار اعمال ضربه به شاسی‌ها وجود دارد، می‌بایست مدارك و مستندات تأییدکننده تعویض كیسه هوا در نمایندگی مجاز از مالك قبلی مطالبه گردد و در غیر این صورت از خرید خودرو اجتناب کرد.

کیسه هوا اگرچه جزو الزامات ایمنی یک خودرو به شمار می رود اما قطعه ای گران قیمت است و متاسفانه برخی خریداران پس از تصادف و باز شدن کیسه هوا اقدام به نصب دوباره آن نمی کنند. اگر سری به سایت های اینترنتی فروش کیسه هوا خودروهای داخلی بزنید شاهد قیمت های بالایی خواهید بود. برای مثال قیمت یک کیسه هوا پژو پارس حدود 2/5 میلیون تومان است و برای خرید کیسه هوا پراید نیز باید حدود 2 میلیون تومان بپردازید. علیرغم قیمت بالایی که کیسه هوا دارد، همه ما می بایست نسبت به کارکرد صحیح این قطعه حساسیت به خرج دهیم چراکه جان انسان و حفظ ایمنی و سلامتی سرنشینان مهم تر از هر چیزی است.

با توجه به طرز کار کیسه هوا و مکانیزم عملکرد آن باید گفت تعمیر دوباره چنین قطعه ای انجام پذیر نیست و در صورت تصادف و باز شدن کیسه هوا می بایست نسبت به تعویض آن اقدام نمود. البته برخی مراکز غیرمجاز در این زمینه وجود دارند که با تبلیغات واهی خود مدعی تعمیر کیسه هوا شده اند اما واضح است که در چنین مراکزی تنها پوسته فرمان یا داشبورد که بر اثر باز شدن کیسه هوا دچار پارگی شده تعمیر می شود و خبری از نصب مجدد کیسه هوا نخواهد بود. البته برخی قطعات مثل پوسته داشبورد یا فرمان را می توان تعویض کرد تا مالک هزینه کمتری را متحمل شود.

سابقه كاربرد کیسه‌های هوا در صنعت خودروسازی به دهه‌های قبل برمی‌گردد،‌ با این وجود، به علت وضعیت حاكم بر بازار داخلی و نیز سهم ناچیز خودروهای وارداتی،‌ تجربه ‌زیادی از نحوه كاركرد و الزامات مربوط به عملكرد کیسه‌های هوا وجود نداشته و خلأ آموزش و قانون‌گذاری در این زمینه مشهود است. با گسترش كاربرد کیسه‌های هوا در محصولات خودروسازان داخلی انتظار می‌رود كه مباحثی نظیر ممنوعیت سوار شدن سرنشینان كودك و نوجوان و خانم‌های باردار در صندلی جلو و نیز لزوم خاموش نمودن كیسه هوا صندلی سرنشین در صورت استقرار صندلی ایمنی كودك (در جانمایی رو به پشت) در اسرع زمان ممكن در قوانین و مقررات رانندگی كشور گنجانده شده و آموزش و فرهنگ‌سازی لازم در این خصوص به عمل آید تا خدای نكرده كسب تجربه و اصلاح وضعیت موجود در این زمینه به بهای جان هم‌وطنان عزیز تمام نگردد.

در حادثه تصادف زنجیره‌ای 59 دستگاه خودرو در محور بهبهان - رامهرمز در دی‌ماه سال 1400 به نقل از رئیس پلیس راهور كیسه هوا هیچ‌کدام از خودروها عمل ننمود. البته به گفته دبیر انجمن خودروسازان فقط یك كیسه هوا در جریان تصادف زنجیره‌ای باز شده و در سایر خودروهای مجهز به كیسه هوا، به علت آنچه برخورد از جهت نامناسب (برخورد از عقب یا برخورد از جلو با زاویه نامناسب) عنوان گردید، كیسه هوا عمل نكرده است. لازم به ذكر است كه نقص فنی و بروز اشكال در نحوه عملكرد كیسه هوا تاكنون در سطح جهان مناقشات بسیاری را بین خودروسازان، قطعه سازان (تولیدکنندگان کیسه‌های ایمنی هوا) و نهادهای قانون‌گذاری به دنبال داشته است. در یكی از بزرگ‌ترین فراخوانی‌های تاریخ صنعت خودروسازی، بیش از 40 میلیون دستگاه اتومبیل تولید شده در بازه سال‌های 2002 تا 2015 توسط 20 شركت خودروسازی به‌منظور تعویض کیسه‌های هوای ساخت شركت ژاپنی تاكادا به نمایندگی‌های مجاز ارجاع داده شدند.

در بررسی‌های به عمل آمده مشخص گردید كه واحد بادكننده تعداد محدودی از كیسه‌های هوا تولید شركت تاكادا تحت اثر گرما یا رطوبت به‌طور ناخواسته باز شده و بخشی از اجزای داخلی كیسه هوا را به‌صورت تركش‌های فلزی به سمت سرنشینان پرتاب کرده است. این نقص فنی تا زمان تنظیم گزارش نهاد بررسی‌کننده منجر به وارد آمدن آسیب جسمی به حدود 400 نفر شده بود كه از این میان دست‌کم 27 نفر كشته شدند. عواقب ناشی از این نقص فنی به ورشكستگی كامل یكی از معتبرترین و بزرگ‌ترین سازندگان كیسه هوا خودرو در سطح جهان، كه تأمین‌کننده یک‌پنجم از كل کیسه‌های هوا موجود در بازارهای جهانی (تا پیش از بروز شكایات از نقص فنی) بود، منتهی گردید. در خصوص مناقشه اخیر باز نشدن کیسه هوای خودروهای داخلی در تصادفات هم اگرچه قضاوت در این خصوص نیازمند‌ بررسی موشکافانه‌تری بوده و صرفاً با استناد به تصاویر منتشرشده در رسانه‌های عمومی امکان‌پذیر نیست؛ درهرصورت با مروری بر سوابق موارد مشابه ایرادات عمده و برجسته در تولیدات خودروسازان داخلی (نظیر آنچه در جریان آتش‌سوزی سریالی خودروهای پژو 405 در گذشته شاهد بودیم)، نمی‌توان برخوردی شایسته و در كلاس جهانی را از خودروسازان وطنی انتظار داشت.

اساساً به نظر می‌رسد كه تلقی موجود نسبت به امكان تعمیم شرایط حاكم در بازارهای آزاد جهانی مبتنی بر رقابت شركت خصوصی و نظارت سازمان‌های غیرانتفاعی و مستقل به وضعیت خودروسازی كشور نادرست بوده و تكرار رویه فعلی در آینده نیز به نتایج چندان متفاوتی با آنچه تاكنون شاهد آن بوده‌ایم، منتهی نخواهد گردید. در این خصوص پیشنهاد می‌گردد كه با تجربه‌اندوزی از روند چند دهه اخیر با واقع‌بینی و پرهیز از یک‌جانبه‌گرایی، دست‌كم در مقوله‌های حساس و حیاتی نظیر ایمنی و آلایندگی خودروهای تولید داخل، بجای احاله موضوع به سازمان‌های موازی دولتی، خلأهای ناشی از بازار غیررقابتی با تفویض اختیارات قانونی بیشتر به نهادهای تخصصی، صاحب صلاحیت و مستقل نظیر معاونت مهندسی پلیس راهور و شورای عالی كارشناسان رسمی دادگستری جبران گردد.

میلاد عباسی : دانشجوی مقطع دكترا مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت - كارشناس رسمی دادگستری در رشته خودرو و ماشین آلات