مشهورترین خودروهای ساخت شوروی، از لادا و مسکوویچ تا یوآز

هرچند این روزها جنگ سرد را فقط در کتاب‌های تاریخ می‌بینیم ولی این دوره نزدیک به پنج دهه بر زندگی مردمان کل جهان سلطه داشت تا اینکه در سال 1991 سرانجام اتحاد جماهیر شوروی از هم پاشید و چندین کشور از چنگ دولت کمونیستی روسیه آزاد شدند. در اینجا اما قصد مرور تاریخ جنگ سرد را نداریم بلکه می‌خواهیم به خودروهایی بپردازیم که در شوروی ساخته شدند و به‌طور گسترده‌ای در کشورهای بلوک شرق مورداستفاده قرار گرفتند.

بدون شک یکی از مشهورترین خودروهای شوروی، لادا ریوا است، خودرویی که با نام‌های مختلفی حتی در کشورهای غربی هم عرضه شد. ریوا بر اساس فیات 124 ساخته شده بود و پیشینهٔ آن به سال 1970 بازمی‌گشت. این سدان روسی تا سال 2012 در حال تولید بود و طی این سال‌ها همچنان فرم جعبه‌ای شکل و قدیمی ایتالیایی را حفظ کرده بود ولی روس‌ها طی سال‌ها تغییراتی در آن اعمال کردند تا برای جاده‌های خشن روسیه کمونیستی مناسب‌تر شود.

کسانی که در اتحاد جماهیر شوروی وضعیت مالی بهتری داشتند، می‌توانستند سراغ گاز 24 بروند. این یک سدان لوکس به سبک کمونیست‌ها بود که برای طبقهٔ متوسط جامعه در نظر گرفته شده بود. کسانی مثل سیاستمداران، تجار و امثال این‌ها در شوروی ولگا می‌خریدند. هرچند ولگا قطعاً فاقد کیفیت، تکنولوژی و تجمل خودروهای لوکس غربی مثل مرسدس بنز و کادیلاک بود ولی یکی از بهترین خودروهای ساخت شوروی در دههٔ 70 محسوب می‌شد.

اوکا در اواخر دههٔ 70 میلادی توسط شرکت آوتوواز (مالک برند لادا) توسعه پیدا کرد ولی تولید آن به شرکت‌های ZMA و سئاز سپرده شد. این یک خودروی کوچک و سادهٔ شهری بود که برای تودهٔ مردم بلوک شرق طراحی شده بود. اوکا با پیشرانه‌های کوچک دو سیلندر ضعیفی تولید می‌شد ولی به دلیل قیمت ارزان، در بلوک شرق بسیار محبوب شد و به خودروی مردم شهرت یافت. هرچند اوکا در دوران شوروی توسعه پیدا کرد ولی تا سال‌ها پس از فروپاشی اتحاد جماهیر همچنان تولید می‌شد.

یکی از خودروهایی که طولانی‌ترین دورهٔ تولید بدون تغییر را داشته، لادا نیوا است که نزدیک به نیم قرن پیش در سال 1977 معرفی شد. این خودرو برای کسانی طراحی شده بود که در مناطقی با جاده‌های ناهموار زندگی می‌کردند و به تعمیرگاه و قطعات یدکی دسترسی نداشتند. مأموریت نیوا این بود که در حد امکان ساده و با کمترین ابزار و قطعات قابل تعمیر باشد. نیوا به یکی از محبوب‌ترین خودروهای لادا تبدیل شد و حتی در کشورهای بلوک غرب هم به فروش رسید. این شاسی‌بلند روسی همچنان در حال تولید است.

این خودرو یک ون آفرودی چهارچرخ محرک بود که در ابتدا برای نیروهای مسلح شوروی طراحی شد اما بعداً برای استفاده‌های غیرنظامی هم عرضه شد. یوآز 452 خودروی جان‌سختی بود که فضای کافی به‌منظور حمل هر آنچه برای زمستان‌های یخ‌زدهٔ سیبری نیاز بود را ارائه می‌کرد. این خودرو به‌گونه‌ای طراحی شده بود که بتواند با سوخت بسیار بی‌کیفیت هم کار کند زیرا بنزینی که در پایگاه‌های نظامی روسیه وجود داشت معمولاً بی‌کیفیت بود. 452 هم مثل نیوا در شوروی بسیار محبوب شد و همچنان در حال تولید است.

مسکوویچ یکی از مشهورترین برندهای خودرویی شوروی بود که در سال 1946 توسط شرکت آزلک ایجاد شد. مشهورترین محصول این برند، مدل 412 بود که در سال 1967 معرفی شد و تا سال 2001 همچنان تولید می‌شد. این خودرو بر اساس مسکوویچ 408 ساخته شده بود که از سال 1964 تولید می‌شد ولی 412 از پیشرانهٔ 1.5 لیتری جدید و قوی‌تری استفاده می‌کرد. جالب اینکه مسکوویچ 408 در تعداد محدودی به کشورمان هم وارد شد و در سال 1345 دکتر شریعتی یک نمونه از آن را خریده بود که در دههٔ 90 شمسی بازسازی شد و هم‌اکنون در خانه موزه دکتر شریعتی در تهران نگهداری می‌شود.

یوآز ۴۶۹ یک وسیلهٔ نقلیهٔ نظامی سبک بود که به‌طور گسترده توسط نیروهای نظامی شوروی و دیگر کشورهای عضو پیمان ورشو و همین‌طور ارتش سایر کشورهای بلوک شرق مورداستفاده قرار گرفت. همچنین این خودرو در اتحاد جماهیر شوروی خدمات گسترده‌ای در سازمان‌های دولتی که نیاز به یک خودروی آفرود جان‌سخت و بادوام داشتند انجام داد. امکان حرکت در هر مسیری و تعمیر بسیار آسان مزیت‌های اصلی 469 بودند. هرچند این خودرو برای فروش عمومی عرضه نشد ولی تعداد زیادی از نمونه‌های مازاد آن به خریداران خصوصی فروخته شدند. 469 در سال 2003 به هانتر تغییر نام داد و همچنان در حال تولید است.

FSO یک خودروساز لهستانی بود که از سال 1950 تا 2011 فعالیت می‌کرد. یکی از محصولات این شرکت، سدانی بنام وارشاوا بود که بیش از 20 سال از 1951 تا 1973 تولید شد. نام این خودرو از ورشو، پایتخت لهستان گرفته شده بود. وارشاوا یکی از اولین خودروهای ساخت FSO بود و برای شهرنشینان لهستانی که دسترسی با جاده‌های مناسب داشتند در نظر گرفته شده بود.

این یکی از اولین خودروهای کوچک شهری شوروی بود. هدف از تولید این خودرو، رساندن مردمان اتحاد جماهیر شوروی با ارزان‌ترین و ساده‌ترین راه ممکن از نقطهٔ A به نقطهٔ B بود. 965 ابتدا قرار بود از یک پیشرانهٔ 17 اسب بخاری موتورسیکلت استفاده کند ولی توان این پیشرانه برای وزن خودرو کافی نبود و درنتیجه از یک موتور 750 سی‌سی V4 هوا خنک با 23 اسب بخار قدرت استفاده شد که در عقب قرار داشت و برای این خودروی کوچک کافی به نظر می‌رسید. 965 تا سال 1969 تولید شد.

سایکل‌کار بیشتر یک سبد خرید موتوردار محسوب می‌شد تا خودرو! این چهارچرخه به‌طور ویژه برای معلولان طراحی شده بود و از طریق سیستم رفاه اجتماعی اتحاد جماهیر شوروی به‌صورت رایگان یا با تخفیف زیاد عرضه می‌شد. سایکل‌کار به‌طور رسمی به افراد غیرمعلول فروخته نمی‌شد. به همین دلیل، این خودرو در بین شهروندان روسیه به ویلچر موتوردار شهرت یافت. سایکل‌کار که از سال 1958 تا 1970 تولید شد، به یک پیشرانهٔ تک سیلندر 350 سی‌سی در عقب مجهز بود که ابتدا تنها 10 اسب بخار قدرت داشت ولی در نمونه‌های جدیدتر این رقم به 18 اسب بخار افزایش یافت.