وقتی محل مونتاژ قیمت خودرو را تعیین می‌کند! کمری ژاپنی گران‌تر از چینی؟
ریشه‌ی نقدهایی که نسبت به کیفیت خودروهای مونتاژ چین وارد بازار ایران می‌شود، عمدتاً به تصور تفاوت میان استانداردهای تولید و قطعات مصرفی برمی‌گردد. خودروهایی مانند کمری، کرولا یا لوین که در چین مونتاژ می‌شوند، به‌ویژه مدل‌هایی که از طریق شریک‌هایی مانند GAC یا FAW تولید می‌شوند، با تردیدهایی دربارهٔ کیفیت روبه‌رو هستند؛ حال آنکه نمونه‌های مونتاژ ژاپن در ذهن خریدار ایرانی همچنان نمادی از دقت و دوام به شمار می‌روند.
نخست باید توجه داشت که شرکت‌های بزرگ ژاپنی مانند تویوتا، کیفیت تولید را به‌عنوان اصلی‌ترین خط قرمز در همه کارخانه‌ها رعایت می‌کنند. سیستم‌هایی مثل آندون کورد که اجازه توقف خطوط تولید در صورت مشاهده نقص را به کارگران می‌دهد، ابزارهایی هستند که برای حفظ کیفیت در همهٔ کارخانه‌ها، چه در ژاپن و چه در چین، به کار گرفته می‌شوند. همین امر باعث شده است که تحلیل‌گران صنعت خودروسازی، کیفیت مونتاژ کمری در چین را نیز بسیار نزدیک به استاندارد جهانی ارزیابی کنند.
با این حال، واقعیت‌های دیگری نیز وجود دارد که تصویر را پیچیده‌تر می‌کنند. درحالی‌که بسیاری از قطعات کلیدی از تأمین‌کنندگان جهانی تهیه می‌شوند و حتی گاهی در چین تولید می‌شوند اما کیفیت جزئیات نهایی بسته به شرایط بازار ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد. مثلاً گفته شده آپشن های لوکس یا دقت در طراحی داشبورد و مواد داخلی در برخی مدل‌های تولید چین کمتر از نمونه ژاپنی است.
در تجربه‌های واقعی مالکان نیز این تفاوت‌ها بیان شده‌اند. برخی کاربران در فروم‌های خودرو اشاره کرده‌اند که مدل‌های مونتاژ چین همان موتور و گیربکس مشابه نسخه‌های جهانی دارند، اما جنس پلاستیک‌های کابین یا متریال بیرونی کمی ارزان‌تر به نظر می‌رسد. یکی از مالکان گفته بود: «مشکل اصلی تولیدات چینی معمولاً این است که برخی تأمین‌کنندگان برای سود بیشتر از کیفیت مواد کم می‌کنند. البته موتور و گیربکس همان چیزی است که در کرولاهای آمریکا و کشورهای خلیج‌فارس دیده می‌شود.»
از سوی دیگر، در مقایسه میان خودروهای مونتاژ ژاپن و نمونه‌های مونتاژ آمریکا یا خارج از ژاپن، بسیاری تجربه بهتری از دقت در مونتاژ یا تنظیم دقیق پنل‌ها در مدل‌های ژاپنی گزارش کرده‌اند. به گفته یکی از کاربران: «ماشین‌های ساخته‌شده در ژاپن معمولاً فاصله پنل‌ها و کیفیت مونتاژ بهتری دارند؛ اما از نظر دوام و قابل اعتماد بودن، تفاوت زیادی با مدل‌های ساخت آمریکای شمالی ندارند.»
یک صاحب تجربه دیگر نیز چنین اظهار کرده بود: «اگر شماره شاسی با حرف J شروع شود، نشان می‌دهد خودرو ساخت ژاپن است. من تویوتاهای ژاپنی داشتم که سواری نرم‌تر و تعمیرات کمتری نسبت به تویوتاهای ساخت آمریکا داشتند.»
این نظرات نشان می‌دهد که فرهنگ تولید و حساسیت تویوتا در کارخانه‌های ژاپن همچنان دست‌نیافتنی تلقی می‌شود و حتی اگر روندها در چین برقرار شود، همچنان فاصله احساسی در ذهن خریدار باقی می‌ماند.
در بازار ایران، مثال‌هایی مانند قیمت و استقبال بیشتر از کمری مونتاژ ژاپن در برابر چین نیز این تفاوت ادراکی را منعکس می‌کنند. این که مردم حاضرند برای نسخه ژاپنی مبلغ بالاتری پرداخت کنند؛ چراکه حس می‌کنند کیفیت بالاتری دریافت خواهند کرد؛ چه در دوام و چه در تجربه سواری و فروش مجدد خودرو.
اما درک صحیح از تفاوت‌ها مستلزم بررسی معتبر است: سیستم مهندسی و خط تولید تویوتا در چین در کارخانه‌هایی چون GAC Toyota از زمان آغاز فعالیت، زیر نظارت دقیق فناوری ژاپنی طراحی شده‌اند؛ و ساختار تویوتا به‌گونه‌ای است که هر تأسیساتی در چین باید مطابق با همان روال‌های کاستی زدایی و کنترل کیفیت باشد.
وضعیت برابری قابل‌توجه بین کمری‌های تولیدی در GAC و FAW نیز تأییدکننده این دیدگاه است که اختلاف عمده‌ای در مدل‌های تولید چین وجود ندارد؛ تنها جزئیات کمی در تمرکز ویژگی‌ها مشاهده می‌شود مثلاً برخی مدل‌ها بیشتر روی رفاه و ایمنی تأکید دارند و برخی بر توانایی و راندمان. همچنین تفاوت در طراحی بدنه یا ویژگی‌های ظاهری بین نسخه‌های چین و آمریکا یا بین بازارها وجود دارد، اما این موضوع بیشتر بر سبک و ذائقهٔ بازار تأثیر دارد تا کیفیت فنی. مثلاً نسخه چین بدنه‌ای با کروم بیشتر یا جلوپنجره‌ای متفاوت دارد؛ اما از نظر پلتفرم و شاسی مشترک هستند.
در مجموع، می‌توان گفت حتی اگر برخی خریداران تصور می‌کنند کیفیت خودروهای مونتاژ چین پایین‌تر است اما واقعیت این است که استانداردهای تولید تویوتا سرتاسری و یکپارچه هستند و تفاوت‌های ملموس اغلب در جزئیات ظاهری، ضخامت متریال یا تطبیق با نیازهای بازار هدف است نه در دوام ساختاری یا عملکرد فنی.
از بُعد اقتصادی نیز، مدل‌های مونتاژ چین معمولاً با قیمت پایین‌تری فروخته می‌شوند؛ زیرا هزینه‌های تولید و مالیات و تعرفه‌ها متفاوت است. این موضوع در بازارهایی که قیمت خودروهای تولید چین به مراتب کمتر از نسخه‌های وارداتی یا ژاپنی است، خود را نشان داده است. به‌طور مثال، قیمت کرولا هیبرید مونتاژ چین حدود ۱۵۴۰۰ دلار و نسخه کراس هیبرید نزدیک ۱۷۶۰۰ دلار است، رقمی پایین‌تر نسبت به نسخه‌های سایر بازارها.
اگر بخواهیم خلاصه‌ای از وضعیت ارائه دهیم باید بگوییم خودروهای مونتاژ چین در مقابل نمونه‌های ژاپنی از نظر ابعاد کلان تولید (پلتفرم، موتور، کیفیت عملکرد) تفاوتی ندارند؛ اما حس نهایی سواری، کیفیت متریال داخل، دقت مونتاژ جزئیات و چیدمان پنل‌ها گاهی در نسخه ژاپنی بهتر احساس می‌شود؛ اما بسیاری از این تفاوت‌ها در چارچوب قیمت پایین‌تر مدل‌های چین قابل توجیه هستند و در بلندمدت اثری مانند خرابی یا کاهش دوام قابل‌توجه ایجاد نمی‌کنند.
از این زاویه، انتخاب به اولویت‌های خریدار بستگی دارد. اگر بودجه شما اجازه انتخاب نسخه ژاپنی را می‌دهد و احساس رضایت از جزئیات کیفیتی برایتان اهمیت دارد؛ نسخهٔ ژاپنی انتخابی مطمئن‌تر است هرچند اختلاف فنی ممکن است اندک باشد، اما احساس ساخت دقیق‌تر و احتمالاً ارزش بالاتری در فروش مجدد دارد. با این حال، اگر بودجه محدودتر دارید و عملکرد واقعی خودرو (موتور، گیربکس، شاسی) برای شما در اولویت است، خودروهای مونتاژ چین گزینه‌ای بسیار معقول‌اند. آن‌ها با حفظ استانداردهای تویوتا، قیمت پایین‌تری دارند و بسیاری تجربهٔ نسبتاً بی‌دردسری از آن‌ها گزارش کرده‌اند.
در نهایت، مهم‌تر از محل ساخت، وضعیت نگهداری، شرایط اقلیمی و استفاده شما خواهد بود. این پارامترها هستند که طول عمر و تجربه‌تان را مشخص می‌کنند؛ بنابراین کیفیت سرویس، تعویض به‌موقع قطعات مصرفی و محیط نگهداری خودرو مواردی هستند که باید به همان اندازه در اولویت قرار گیرند.
بازار خودرو در ایران علاوه بر ویژگی‌های فنی و کیفیت ساخت، شدیداً تحت تأثیر ذهنیت و سلیقه مصرف‌کننده است. خریداران خودروهای دست‌دوم معمولاً به سراغ گزینه‌ای می‌روند که خیالشان از بابت دوام و کیفیت راحت‌تر باشد، حتی اگر تفاوت واقعی چندانی میان خودروها وجود نداشته باشد. به همین دلیل، نسخه‌های ژاپنی معمولاً با ارزش فروش مجدد بالاتری همراه‌اند و خریدار برای آن‌ها حاضر است مبلغ بیشتری پرداخت کند. در مقابل، خودروهای مونتاژ چین در بازار دست‌دوم افت قیمت بیشتری تجربه می‌کنند، حتی اگر از نظر فنی کاملاً سالم باشند. این موضوع در عمل به نفع خریدارانی است که می‌خواهند با بودجه کمتر، خودرویی نسبتاً جدید و قابل اعتماد داشته باشند.
در نتیجه اگر هدف خریدار، نگهداری بلندمدت و هزینه کمتر در خرید اولیه باشد، خودروهای تولید چین انتخاب اقتصادی‌تری هستند؛ اما اگر نگاه به آینده و ارزش فروش مجدد اهمیت بیشتری داشته باشد، نسخه‌های ژاپنی همچنان برنده بازار دست‌دوم ایران هستند.