ابلاغ آیین‌نامه اجرایی واردات و خرید خودرو برای جانبازان، اگرچه در ظاهر گامی حمایتی در راستای بهبود معیشت ایثارگران به نظر می‌رسد، اما در بطن خود می‌تواند به بستری تازه برای توزیع رانت و شکل‌گیری چرخه‌ای معیوب از واسطه‌گری در بازار خودرو بدل شود؛ پدیده‌ای که سابقه‌ای بلند در سیاست‌گذاری‌های مشابه دارد و آثار آن پیش از این نیز بر بازار خودرو سنگینی کرده است.
تصویب یک سیاست حمایتی با پتانسیل رانتی
آیین‌نامه اجرایی جدید که با تأیید وزیر صمت و تصویب هیئت دولت به گمرک ابلاغ شده، جانبازان با درصدهای مختلف را به دو گروه واردکننده و خریدار خودروهای داخلی تقسیم می‌کند. بر اساس این آیین‌نامه، جانبازان ۵۰ درصد به بالا میتوانند خودروهای خارجی وارد کنند و جانبازان ۲۵ تا ۴۹ درصد نیز مشمول دریافت تسهیلات برای خرید خودروهای داخلی هستند.
در نگاه نخست، این طرح با ارائه معافیت‌های گمرکی، تسهیلات قرض‌الحسنه و تعیین سقف ارزی مشخص، گامی مثبت در مسیر حمایت از ایثارگران تلقی می‌شود. اما بررسی دقیق‌تر مفاد آیین‌نامه و شیوه‌های اجرایی آن، نشانه‌هایی از تکرار تجربه‌های شکست‌خورده در گذشته را به همراه دارد؛ تجربه‌هایی که در عمل، امتیازات را نه به دست جامعه هدف، بلکه به دست واسطه‌گران و واردکنندگان حرفه‌ای بازار خودرو رساندند.
حمایت واقعی یا تامین مالی غیررسمی؟
واقعیت آن است که دولت با این سیاست، به جای ارائه خدمات پایدار و ملموس به ایثارگران، مانند:
-
تامین مستقیم خودروهای مناسب‌سازی‌شده
-
افزایش مستمری یا پوشش بیمه‌ای بهتر
ترجیح داده تعهد خود را با یک «امتیاز غیرنقدی» تسویه کند و هزینه اجرای آن را به گردن بازار و شبکه‌های غیررسمی بیندازد. این مدل از سیاست‌گذاری، شفاف نیست، قابلیت نظارت ندارد و عملاً مسیر سوءاستفاده را باز می‌گذارد.
سقف‌های ارزی و تسهیلات؛ فرصتی طلایی برای دلالان
در این آیین‌نامه، سه سقف قیمتی برای واردات خودرو در نظر گرفته شده است:
| نوع جانباز | سقف ارزی واردات خودرو |
|---|---|
| جانبازان ۷۰ درصد ویژه (مثلاً قطع هر دو دست و پا، نابینایی مطلق یا قطع نخاع) | ۳۵ هزار یورو |
| جانبازان ۷۰ درصد عادی | ۳۰ هزار یورو |
| جانبازان ۵۰ تا ۶۹ درصد | ۲۵ هزار یورو |
همزمان، برای خرید خودروهای داخلی نیز تسهیلاتی تا سقف ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال با کارمزد ۴ درصد و بازپرداخت ۶۰ ماهه از سوی بانک مرکزی در نظر گرفته شده است.
نکته قابل‌توجه اینکه، برخلاف واردکنندگان عادی که با سقف ۲۰ هزار یورو و تعرفه‌های سنگین گمرکی مواجه‌اند، واردات جانبازان معاف از تعرفه یا با حداقل عوارض انجام می‌شود. این مزیت، زمینه‌ای پرسود برای سوءاستفاده از امتیازات واردات فراهم می‌کند؛ به‌ویژه آنکه در لیست خودروهای مجاز وارداتی جانبازان، برندهایی چون مرسدس‌بنز، ب‌ام‌و، لکسوس، آئودی، تویوتا و نیسان نیز دیده می‌شوند.
دو مسیر متفاوت برای حمایت، یک مسیر مشترک برای رانت
بر اساس مفاد آیین‌نامه، مشمولان در دو دسته قرار می‌گیرند:
-
واردات خودرو: ویژه جانبازان ۵۰ درصد به بالا که از تسهیلات پیشین استفاده نکرده‌اند.
-
خرید خودرو داخلی: شامل جانبازان ۲۵ تا ۴۹ درصد دارای محدودیت حرکتی.
مشمولان خرید خودروی داخلی میتوانند تا سقف ۳.۵ میلیارد ریال (۳۵۰ میلیون تومان) تسهیلات قرض‌الحسنه با بازپرداخت ۶۰ ماهه و کارمزد ۴ درصد دریافت کنند. در سوی دیگر، مشمولان واردات میتوانند با استفاده از معافیت‌های ویژه، خودروهایی تا سقف ۲۵ تا ۳۵ هزار یورو وارد کنند؛ بدون نیاز به کارت بازرگانی و با تایید بنیاد شهید.
اما اینجاست که اختلاف فاحش میان سیاست اعلامی و واقعیت اجرایی آشکار می‌شود.
نگاهی به لیست خودروهای وارداتی: از مزدا تا مرسدس
بررسی لیست خودروهایی که تاکنون تحت عنوان «واردات ویژه جانبازان» در سامانه‌ها ثبت شده‌اند، حاکی از حضور برندهایی چون:
-
بی‌ام‌و (۱۹ مدل)
-
مرسدس‌بنز (A180L، GLA200، C200L)
-
مزدا CX-50 HEV
-
لکسوس ES
-
و انواع مدل‌های تویوتا، نیسان، آئودی و فولکس‌واگن
در حالی که سقف واردات برای مردم عادی تنها ۲۰ هزار یورو است آن‌هم با تعرفه‌هایی سنگین، واردات جانبازان با سقف بالاتر و معاف از عمده عوارض صورت می‌گیرد. این تفاوت بزرگ عملاً این امتیاز را به یک ابزار سودآور برای واسطه‌ها تبدیل می‌کند.
آیا جانبازان توان بهره‌برداری مستقیم از این امتیاز را دارند؟
تجربه‌های گذشته مانند واگذاری امتیاز واردات خودرو به مادران دارای دو فرزند یا ورزشکاران ملی، نشان داده که در اغلب موارد، بهره‌برداری مستقیم از این مزایا صورت نگرفته و امتیازها با قیمت‌های ناچیز به واسطه‌ها واگذار شده است.
در مورد جانبازان نیز شرایط جسمی خاص، ناآشنایی با فرآیندهای اداری و گمرکی، نیازهای فوری مالی و نبود زیرساخت‌های مشاوره‌ای باعث می‌شود بخش قابل‌توجهی از این گروه قادر به استفاده مستقیم از امتیازات نباشند. نتیجه آنکه، سود اصلی از این مزیت‌ها نصیب واردکنندگانی خواهد شد که با بهره‌گیری از این معافیت‌ها، خودروهای لوکس را وارد و در بازار آزاد به قیمت‌های نجومی به فروش می‌رسانند. بنابراین در نهایت شما هیچ جانبازی را سوار بر یکی از این خودروهای لوکس وارداتی نخواهید دید.
تجربه تکراری واگذاری امتیاز؛ از ورزشکاران تا ساکنان جزایر
تجربه‌های پیشین همچون واگذاری امتیاز خودرو به ورزشکاران، مادران دارای دو فرزند و ساکنان جزایر سه‌گانه در دولت احمدی‌نژاد، نشان داده‌اند که امتیازات وارداتی اغلب به صاحبان اصلی سودی نرسانده‌اند. در آن طرح نیز معافیت واردات، نه در خدمت توسعه، که در خدمت واردات پورشه و بی‌ام‌و به مناطق آزاد و سپس انتقال غیررسمی به شهرهای بزرگ قرار گرفت.
در حال حاضر نیز به نظر می‌رسد بسیاری از جانبازان، به دلایل گفته شده در بالا، توان بهره‌برداری مستقیم از این مجوزها را نداشته و در نتیجه آن را به دلالان و واردکنندگان می‌سپارند. نتیجه؟ ورود خودروهای لوکس با قیمت بازار آزاد، اما بدون پرداخت تعرفه.
یک مسیر آزموده، اما بی‌فرجام
سیاست‌های مبتنی بر واگذاری امتیاز واردات به گروه‌های خاص، در صورتی که فاقد سازوکار شفاف اجرایی و نظارت مؤثر باشند، نه‌تنها منجر به عدالت اجتماعی نمی‌شوند بلکه به تعمیق شکاف‌های طبقاتی و افزایش فساد کمک میکنند.
در مورد آیین‌نامه اخیر نیز اگر دولت به جای ارائه مستقیم خدمات حمایتی پایدار (نظیر خودروهای مناسب‌سازی‌شده، بیمه و مستمری کافی)، صرفاً به صدور مجوز واردات خودرو اکتفا کند، در عمل از ایفای مسئولیت خود شانه خالی کرده و بار تأمین حمایت‌ها را به بازار واسپاری کرده است؛ بازاری که با کمترین تاخیر، بستر رانت و سوداگری را فراهم خواهد کرد.
اصلاح سازوکار، شرط حمایت واقعی
بدون سازوکار شفاف، پایش‌پذیر و نظارت دقیق، هیچ سیاست حمایتی به نتیجه نمی‌رسد. در مورد آیین‌نامه اخیر نیز اگر دولت واقعاً به دنبال حمایت از ایثارگران است، باید:
-
سازوکار واگذاری خودروها را شفاف کند
-
ضمانت اجرایی برای جلوگیری از فروش امتیاز در نظر بگیرد
-
یا دست‌کم سیستم‌های ردیابی برای واردات و مالکیت خودرو طراحی کند
در غیر این صورت، آیین‌نامه‌ای که قرار بود تسکینی برای خانواده ایثارگران باشد، به بستری تازه برای سوداگری و تعمیق بی‌عدالتی در بازار خودروی ایران تبدیل خواهد شد.
جمع‌بندی
آنچه امروز تحت عنوان «آیین‌نامه واردات خودرو برای جانبازان» تصویب شده، می‌تواند در غیاب نظارت و شفافیت به پدیده‌ای تبدیل شود که نه به نفع ایثارگران، بلکه به کام رانت‌جویان تمام شود. اگر هدف واقعی سیاست‌گذار، حمایت از جامعه ایثارگری است، باید با در نظر گرفتن راهکارهای واقعی، شفاف، منصفانه و با لحاظ کرامت انسانی این عزیزان فداکار، از تکرار تجربه‌های رانتی گذشته پرهیز کند.
Mohammad
۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴مافیاس دیگه چطوری بگه مافیام ؟
بعد هعی منتظر باشید خودرو ارزون بشه
تو این مملکت ثابت میمونه ولی ارزون نمیشه ۴۵ ساله هیچ وقت هیچی ارزون نشده
Gabriel
۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴۹۰ درصد ایثارگران الآن ده ها ساله بازنشسته شدن و یه حقوق بخور و نمیری از ساتا میگیرن.میمونه ۱۰درصدی که مثلا استخدام ۱۳۶۰ هستن بالای ۴۵ساله تو دستگاهن هی هر سال ابقا میشن و هنوز یونیفرم پوش و اصطلاحا سرسفره نشستن!
رمضان حسینی پناه
۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴دقیقا همیپه باید باسازکاری که خودجانباز بتواند خودروراوارد کند وازان منتفع شود اقدام کرد حال عده قلیلی هم بخواهند میفروشند اما اکثرایثارگران میل .عاشقتند این اخرعمری خودشان از این خودروها لذت ببرند.اما بااین روش که شمادرنظر گرفتید لذتش را دودستی به دلالان واگذارکردید.
ابریشم کار
۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴احسنت
بهترین ایده ای که قابل اجرا و مفید است
متشکریم
محمد پورحیدر
۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴نویسنده اینقدر از عدالت اجتماعی میگه و میگه عدالت برابری نیست پی چرا فقط جانبازان باید ۳۸ سالربه علت نداشتن پا دست چشم نخاع باید ۳۸ سال روز شب باید دراز بکشند و الامر مهتابی سقف خونه را نگاه کنند و امثال شماها …. تاوانش را شهدا جانبازان ازاد بدهند ایا این عدالت اجتماعی نیست برای جانبازان فقط بخاطر خودرویی که نه داره نه به باره جنجال کرده اید که شاید بفروشند مقداری از مشکلشان را حل کنند پس اینقدر دم از عدالت اجتماعی نکنید و کشور فقط مال امثال شماهاست و جانبازان باید برند بمیرند و حق زندگی ندارند چرا چون پا دست چشم نخاع شیمیایی ندارند وبرای امنیت امثال شماهارو تعمین کردنند واقعا روت میشد دست به قلم بگیری
سعید
۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴سلام شما روچشمایه ماجادارین وبرامون قهرمان هایی هستین ستودنی اما!!!!!…….
شما هیچ دین وحقی ندارین وصرفا توراه کشورمون ایران انجام وظیفه کردین ولو قطع نخاع نابینا…….
الان هم خدایی نکرده جنگی رخ بده من جوون بایدبرم چونکه وظیفه وفریضه الهیه لطفا طلبکارانه حرف نزنید دوست من
Avan
۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴این جور بخشنامه ها برای افراد نابینا هم مشخص است که رانت و فساد است.
علی
۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴مگه از اول قرار بوده برای جانبازان کاری انجام بدهند از ابتدا به قصد ایجاد رانت برای خواص چنین قانونی تصویب شده و الا جانباز فاقد دو دست و دو پا ونابینا خود رو میخواد چیکار ،اگه راست میگن به جانبازانی بدهند که قادر به استفاده هستند با محدودیت فروش ،تعویض پلاک و شفاف و …
علی
۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴با سلام ،اینجانب به عنوان جانباز واقعا متاسفم برای تصمیم گیران در بنیاد شهید و مجلس و دولت با تصویب چنین قانونی در مورد واردات خودرو جانبازان ،یکی نیست به این عزیزان بگه آخه غریب از اتمام جنگ میگذره و اکثر جانبازان جنگ تحمیلی بالای سن دارند ،آخه اگر قراره برای جانبازان کاری انجام بدین و لطفی کنین این راهش نیست آخه جانباز قطع نخاع خودرو میخواد چیکار کنه ،ثانیا حد اقل به جانبازانی اجازه واردات خودرو بدهید که امکان استفاده داشته باشه و واقعا تعیین درصد یک امر غیر عقلانی است ،یعنی باید حتما جانباز نابینا قطع نخاع و قطع دو پا و دوست باشه که خودرو بتونه وارد کنه ،آخه دیگه انگیزه و توان استفاده برای این عزیزان وجود داره ،یا اینکه این امر بهانه ای برای ایجاد رانت برای عده ای خاص تصویب شده ،ما که عمرمان رو به اتمام است و تاکنون هیچگونه امتیاز و حمایتی از مجلس و دولت ندیدیم ،الباقی عمر هم بر همین منوال خواهد گذشت ،از خدا بترسید و ریا کاری نکنید اگه قراره امتیازی داده بشه قانونمند و شفاف و صادقانه باشه جلو رانت خواران خائن را بگیرین تا از این عزیزان برای منفعت شخصی استفاده نکنند ،اگر راست میگین به همه جانبازان بدون در نظر گرفتن در صد جانبازی به شرط استفاده شخصی و ممنوعیت از فروش و تعویض پلاک باشه در غیر اینصورت دست موسولینی که چنین قوانینی را تصویب میکنند ،دنبال اهداف دیگری هستند از اسم ما جانبازان سو استفاده نکنین ،ما که دین خود را به کشور و انقلاب انجام دادیم ولی فقط شعار شنیدیم و بس واقعا نمی‌دانیم این سازمان بنیاد شهید با اینهمه پرسنل و صرف بودجه کشور به چه دردی میخورد ،اگر از خانواده های ایثارگران نظر خواهی و همه پرسی صورت بگیره همه حاضرند اصلا چنین بنیادی را جمع کنند و اینقدر با روح و روان آنها بازی نکنند و ما را مسخره نکنند ما را امیدی به شما نیست مارا مسخره نکنید و بیش از این اذیت مان نکنید بگذارید مابقی عمر که چیزی هم از آن نمانده را در آرامش زندگی کنیم ،اگر آخرتی بود آنجا با شما تسویه حساب خواهیم کرد ،موفق باشین .
جانباز بالای 50
۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴سلام شما اگر زیاد دلت به جانبازان می سوزد به نظرمتعریف می کنید از نداشتن مادیجانبازان اقرار می کنید ولی همیشه شما سی داشتید که سنگ پرپاپبکنید شما از هر تلاشی به ضدزخمیهای کشور ایران فروگذاری نمی کنید ایرانی نیستید هر زخمی جانباز وطنی دلسوز ایرانی می خواهد
مگر ما یادمان رفته زمان فاطمی امین یک عده جانبازان را کتک زندند
سیدمجید
۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴آئین نامه ناقص وسراسرزمینه سازرانت،،فسادوخالق ظالم ومظلوم،،اتفاقادولت ومجلس بی عرضه وبی سواد که هیچ طرح وتدبیری برای سروسامان دادن به وضعیت اسفناک این سالهای کشورندارنداینبارباسوءاستفاده از جامعه ی ستمدیده جانبازان طوری مهره های شطرنج راکنارهم چیدندکه هم سهم خیلی ناچیزبرای تامین نیازخانواده ی این عزیزان باشدوهم مطالبه قشرمرفه بی غم وبی در که متقاضی زندگی اشرافی بودن پاسخ داده بشه ودراین اثناحتمادولت هم لقمه ای به چنگ میاره،،نتیجه میشه پررنگ ترشدن شکاف غنی وفقیراجتماعی وفخرفروشی مرفهین وحسرت اکثریت جامعه ی ایرانی،،
Mk
۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴اسم جانباز و شهید را میذارند که کسی صداش درنیاد یا مردم رو روبروی هم قرار بدند چون هر چه اتحاد کم بشه بیشتر میمونن …
جانبازی که با فداکاری حیرت اور برای وطن و مردمش جونشو وسط گذاشته ، الانم برای مردمش نمیاد
بی ام و رو فخر بفروشه و سمت ملت مظلومه چون خودش هم مظلوم واقع شده و میدونه که عده ای از نامش سوء استفاده میکنند … …
علی
۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴لطفا این همه مافیا و رانت آشکار و پنهان در کشور هست حالا بخاطر چندی غاز سودی که از واردات خودرو به یک جانباز و خانواده اش که سالها در عذاب و بدبختی و فقر مالی بودن و بعدش هم هستند و برای جانبازی که حد اقل نقص عضو هست یا شیمایی یا اعصاب و روان یا ترکیبی از اینها انواع نظرات منفی گزارش میکنید! خب اینو بگید امکاملتی بیشتر فراهم کنه دولت که جانباز خودش هم بتونه لذت ببره از باقی مانده عمرش و خانواده اش هم در رفاه باشند. یک کارمند عهدی شرکتوتفت، گاز برق و ..ماهی ۴۵ تا ۱۳۰ م ت حقوق میگیره یک جانباز بالای پنجاه درصد ۲۵ تا ۳۰ م.ت. شرم آور هست
خلیل
۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴سلام درصد جانبازی نباید معیاری برای عدم خدمات باشد و جانبازان را با درصد اولویت بندی کنیم چون مجروحیت ودرصد جانبازی توسط فرد تعیین نمی‌گردد مثلاً. جانباز به ترکش امر کند بزن دستم را قطع ویا چشمم را کور ویافلان اعضا بدنم را از بین ببرد تمام افراد مجروح هیچ گونه دخالتی در نوع ودرصد مجروحیت نداشته اند ….ممکن بود ترکش ریز که باعث قطع یک انگشت جانباز شده همان به مغزشان اثابت میکرد یا به ستون فقرات وقطع نخاع میشد علیهذا. معیارجانبازی نباید درصد باشد ومعبار همان جانبازی اصل است نه درصد
خلیل
۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴سلام درصد جانبازی نباید معیاری برای عدم خدمات باشد و جانبازان را با درصد اولویت بندی کنیم چون مجروحیت ودرصد جانبازی توسط فرد تعیین نمی‌گردد مثلاً. جانباز به ترکش امر کند بزن دستم را قطع ویا چشمم را کور ویافلان اعضا بدنم را از بین ببرد تمام افراد مجروح هیچ گونه دخالتی در نوع ودرصد مجروحیت نداشته اند
صالحی
۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴سلام این فقط در حد روی کاغذ است در صورتی که اگر آمار بگیرید جهت مجوز ورود خودرو اندکی انجام شده ودر خصوص خودرو داخلی تقریبا هیچ بیشتر بهربرداری تبلیغات دارد الان یکسال است در رسانه ها صحبت مجوز خودرو جانبازان مطرح است ولی در عمل هیچ کاری انجام نمی‌شود اش نخورده دهن سوخته شدن جانبازان خدا بداد این مسئولین برسد باید جوابگو این قشر بی ادعا باشند
علی
۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴متاسفانه هیچ نظارتی روی شرکت های وارد کننده وجود ندارد،و این شرکت ها تا تا میتوانند چه به صورت وارد کننده ک چه به صورت مشارکتی،اینطور که من تا به حال دیدم جانبازان را تیغ می زنن.
شهروند
۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴سلام
کاشکی میشد این نظرات را به همه مسولین مخصوصا نماینده های مجلس منتقل کرد تا ببینند چه میکنند ایثارگر و جانبازی که خونه نداره یا هزینه درمان یکی از اعضای خانوادش را نداره و هزاران نداره دیگر حالا مصوب کرده اند که جانبازی که توان پرداخت ۲ یا ۳ میلیارد را داره بیاد ماشینی وارد کنه و به واسطه بفروشه که واسطه هم چند میلیارد ببره!
اون هزارا خانواده ندار هم هیچی؛هیچ عقل سلیمی این را قبول نمیکنه؟
خود بنیاد این ۳۰۰۰۰ خودرو را با تعرفه صفر وارد میکرد و از محل فروشش به مصرف کننده حداقل ۱۵۰ هزار میلیارد تومان سود کسب میکرد و بر اساس نیازهای افراد مدنظرش تقسیم میکرد!!!!
عبدالمحمد بصیری زاده
۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴سلام اینکه فکر کنید امتیازی به جانبازان تعلق گرفته ،سخت در اشتباهید،اولا ببینید شرکت های وارد کننده متعلق به چه کسانی بوده و هست؟ دوما چرا باید ماشین مونتاژچینی به اسم برندهای معروف وارد کنند که خریدار نداره؟ سوما چرا برای خود بنده که قصد دارم خودم ماشینم را وارد کنم اینهمه دستانداز و موانع گوناگون با بخشنامه های دست و پاگیر جلو راهم قرار میدن و هیچکی هم پاسخگو نیست؟ تاکی باید دوید که ازین موانع گذر کنیم؟ بابا امارات عمان عراق همه نمایندگی انواع خودروهای متناسب جانبازان دارند یک روز هم بیشتر زمان نمی بره تا برات ارسال کنن نمیدونم مشکل چیه؟ البته میدونم!!!
ناشناس
۵ خرداد ۱۴۰۴اگر امتیازی می‌خواهند بدهند باید مستقیما و متناسب به خود جانبازان بدهند نه اینکه سفره ای را پهن کنند تا یک مشت رانت خوار گردن کلفت با سوءاستفاده از آن مردم را سر کیسه کنند
امید
۶ تیر ۱۴۰۴خیلی جالبه مه الان موقع تحویل خودرو ها میگن همه معافیت های جانبازان برداشته شده و فقط از سود بازرگانی معاف هستند عملا جانبازان هم باید یه خودرو دو ملیاردی رو چهار میلیارد بخرن و در کنارش کلی هم منت رو سرشون باشه