مقایسه اف ۲۲ و اف ۳۵؛ کدام‌ جت جنگنده برتر است؟

لاکهید مارتین F-35 لایتنینگ II یکی از اصلی‌ترین ارکان قدرت نیروی هوایی ارتش ایالات‌متحده به شمار می‌رود. این کشور برای دستیابی به انعطاف‌پذیری بالا و تجهیز آن‌ها به فناوری‌هایی مدرنی چون سنسور فیوژن و رادارهای تازه، سه نسخه مختلف از جت اف-35 را به خدمت گرفته است. جنگنده اف-35 لایتنینگ یکی از بهترین‌ها به شمار می‌رود اما در این بازی، رقیبی بسیار قدرتمند دارد: F-22 رپتور!

اف-22 رپتور، یکی از مشهورترین جت‌های جنگنده جهان، توسط لاکهیدمارتین و باهمکاری هواپیماسازی بوئینگ تولید شده است. این جنگنده برای تکمیل عملیات در انواع شرایط آب‌وهوایی گوناگون و سناریوهای دشوار به قابلیت‌های فراوانی تجهیز شده است و به خوبی می‌تواند خود را از دید رادارها پنهان کند؛ با این اوصاف، چرا با وجود حضور اف-22 رپتور، ناوگان هوایی آمریکا همچنان از اف-35 لایتنینگ هم استفاده می‌کند؟ در این مقاله با نگاهی عمیق‌تر به شباهت‌ها و تفاوت‌های اف-35 لایتنینگ II و اف-22 رپتور، چیستی و دلیل فعالیت هر کدام را موردبررسی قرار می‌دهیم.

هر دو جت اف-35 و اف-22 از نظر عملکرد، سرعت، شعاع پروازی و استقامتی توانایی‌های خیره‌کننده‌ای را به نمایش می‌گذارند؛ هرچند در برخی بخش‌ها یکی بر دیگری برتری پیدا می‌کند. یکی از فاکتورهای کلیدی هر جت جنگنده، سرعت آن به شمار می‌رود؛ جایی که اف-22 رپتور به‌طور خاص می‌درخشد. این پرنده جنگجو که برای برتری هوایی طراحی شده، توانمندی‌های بی‌نظیری دارد که آن را در زمینه یادشده در جایگاهی بالاتر قرار می‌دهد. در جدول زیر ویژگی‌های سرعت اف-22 آورده شده است:

به دلیل حداکثر سرعت فوق‌العاده بالا، جنگنده‌های بسیار معدودی می‌توانند بر اف-22 برتری داشته باشند؛ به‌همین دلیل این محصول لاکهید مارتین از نظر رهگیری توانایی‌های خارق‌العاده‌ای دارد. علیرغم قدرت زیاد، اف-35 لایتنینگ II نمی‌تواند به حداکثر سرعت اف-22 رپتور برسد و حداکثر سرعت آن برابر با 1,975 کیلومتر در ساعت و حداکثر سرعتش در سطح دریا حدود 1,235 کیلومتر در ساعت است.

اف-22 همچنین از نظر سرعت صعود در هوا رقبای خود را شکست می‌دهد به گونه‌ای که در هر دقیقه بیش از 18.9 کیلومتر را صعود می‌کند اما این رقم برای اف-35 به حدود 13.7 کیلومتر در دقیقه می‌رسد. به منظور مقایسه و تصور بهتر از عملکرد جت‌های جنگنده موردبحث بد نیست بدانید هواپیمای بوئینگ 787 استاندارد می‌تواند پس از تیک آف در هر دقیقه بین 0.6 تا 0.9 کیلومتر در هوا صعود کند. به دلیل چنین ویژگی‌هایی است که اف-22 برای داگ‌فایت طراحی شده و می‌تواند با پیشرفته‌ترین جت‌های پنهان‌کار دنیا مواجه شود. البته اف-35 با اینکه از نظر سرعت و میزان صعود قافیه را به اف-22 می‌بازد اما از تکنولوژی پنهان‌کاری احساس‌برانگیزی برخوردار است و آن را به یک سلاح مؤثر و قدرتمند در برابر جنگنده‌های معمولی تبدیل می‌کند.

پرنده اف-35  که از ابتدا از رادار «AN/APG-81 AESA»، «سیستم هدفگیری الکترو-اپتیکال» (EOTS) و «سیستم دیافراگم پراکنده» سود می‌برده است، پس از مدت‌ها و در سال‌های 2024 و 2025 به فناوری‌هایی جدیدتری مانند پردازنده «TR3» و ارتقا بلوک 4 مجهز شدند که استفاده از نسل بعدی رادارهای «AN/APG-85» و تجهیزات جنگ‌الکترونیک تازه را برای این جنگنده ممکن می‌کند. این به‌روزرسانی‌ها باعث افزوده‌شدن سنسور فیوژن متکی‌بر هوش‌مصنوعی، خنک‌سازی بهتر، گستره دید بیشتر، وضوح تصویر بالاتر، مقابله بهتر در برابر پارازیت امواج و روی‌هم‌رفته، افزایش توانمندی‌های پنهان‌کارانه می‌شود.

اف-22 رپتور هم به‌صورت استاندارد از رادار «AN/APG-77 AESA» و دریافت‌کننده رادار هشدار «AN/ALR-94» بهره‌مند شده بود که شامل 30 آنتن برای پنهان‌ماندن می‌شد اما نهایتا از تجهیزاتی مانند EOTS و DAS بی‌‌بهره ماند. این جنگنده سریع همچنان از نمایشگر کلاه خلبان هم استفاده نمی‌کند که باعث کاهش آگاهی خلبانش در مقایسه با خلبان اف-35 می‌شود. با این وجود، سازندگان اف-22 در میانه سال‌های 2018 تا 2020 ویژگی‌های تازه‌ جنگ الکترونیکی را به این جنگنده اضافه کردند تا مدل رادار، سیستم اشتراک‌گذاری داده و هدفگیر آن را تقویت کنند؛ هرچند که هنوز هم برتری این بخش با اف-35 است.

در مقایسه جت‌های جنگنده اف-35 و اف-22 به بخش تسلیحات می‌رسیم که اف-35 بسیار منعطف‌تر از اف-22 خواهد بود و امکان انجام تقریباً هر نوع مأموریتی را دارد. اگرچه اف-22 در نبردهای هوا به هوا و تک به تک می‌درخشد اما انعطاف فوق‌العاده اف-35 به آن اجازه می‌دهد تا در مأموریت‌های هدفمندتر از جمله مأموریت‌های بازدارندگی هسته‌ای و حملات هوایی شرکت کند. بر اساس گزارش نشنال اینترست، اف-22 از انجام سه نوع مأموریت کلیدی عاجز است که شامل توانایی‌های حملات هسته‌ای، عملیات ضد کشتی و حملات هوا به زمین خواهد بود؛ اما اف-35 به خوبی می‌تواند چنین عملیاتی را انجام دهد.

شاید اف-22 رپتور برای حملات زمینی بهینه نشده است اما این به معنی عدم تجهیز به انواع سلاح‌ها نیست. رپتور می‌تواند شش لانچر LAU-142/A را برای موشک‌های هوا به هوا حمل کند و دو محفظه حمل سلاح اضافی نیز دارد که هریک برای لانچرهای LAU-141/A برای موشک‌های هوا به هوا بکار می‌روند. این جت جنگنده همچنین در صورت انجام مأموریت‌های حملات زمینی می‌تواند بمب‌های هدایت‌شونده دقیق را حمل نماید. البته علیرغم توانایی‌های قابل‌توجه، اف-22 تاکنون جنگنده دیگری را از میان نبرده است.

در مقابل باید گفت اف-35 توانایی حمل طیف وسیع‌تری از سلاح‌ها را دارد و می‌تواند آن‌ها را در محفظه حمل داخلی یا خارجی خود نگه دارد. از جمله سلاح‌های حملات مرسوم این جنگنده می‌توان به بمب‌های هدایت لیزری و موشک‌های حمله زمینی همچون اسپیر 3 اشاره کرد. اف-35 لایتنینگ II همچنین می‌تواند موشک‌های کروز JASSM و سلاح‌های ضد کشتی را حمل نماید. به این لیست باید حمل بمب‌های هسته‌ای B61-12 را نیز افزود. شایان ذکر است جت‌های F-15 و F-16 نیز قادر به حمل این نوع بمب هستند.

هر فروند اف-35 لایتنینگ II حدود 110 تا 135 میلیون دلار قیمت دارد. هر ساعت پرواز این جنگنده که در سه نوع A، B و C تا سال 2035، با تیراژ 3 هزار فروند در خدمت ارتش ایالات‌متحده خواهد بود، تقریبا 33.6 هزار دلار هزینه دارد. در مقام مقایسه، اف-22 رپتور 143 میلیون دلار که تنها 195 فروند (آزمایشی + عملیاتی) از آن تولید شده است، با هر ساعت پرواز 85.32 هزار دلار هزینه روی دوش ارتش آمریکا می‌گذارد.

همان‌طور که پیشتر هم گفته شد، اف-35 به دریافت به‌روزرسانی‌های متعدد بلوک 4 همچنان تا سال 2035 تولید خواهد شد؛ درحالی‌که برنامه اف-47 NGAD بر آن است که شرکت بوئینگ تا سال 2030 از جایگزین اف-22 رپتور رونمایی کند؛ پرنده‌ای که با همراهی پهپادهای جنگنده به نبرد خواهد رفت.

با این تفاسیر باید گفت ترکیب جت‌های جنگنده اف-22 و اف-35 باعث می‌شود نیروی هوایی ایالات‌متحده وضعیت مناسبی در رویارویی با اهداف متقابل داشته باشد؛ اما تصمیم‌گیری درباره اینکه از کدام جنگنده استفاده شود دقیقاً به نوع هدف و مأموریت و نیازهای نیروهای مسلح این کشور بستگی خواهد داشت. بی‌شک رپتور داگ‌فایتر بهتری در نیروی هوایی آمریکاست و از نظر توانایی‌های نبرد هوا به هوا رقیبی ندارد. در مواقعی که رویارویی با جنگنده‌های پنهان‌کاری همچون چنگدو J-20 چین اجتناب‌ناپذیر باشد اف-22 احتمالا هواپیمای ایده آلی برای نبرد خواهد بود.

اما اکثر نبردهای مدرن شامل رویارویی تن‌به‌تن نیستند و شاید داگ‌فایت‌های محدودی رخ دهد که در این صورت اف-35 با ارتباطات داده احساس‌برانگیز و تکنولوژی پیشرفته خود و البته انعطاف‌پذیری بسیار بالا می‌تواند انتخاب اول برای هر نوع مأموریتی باشد؛ اما اگر در نهایت بخواهیم تنها یک جنگنده را به عنوان پیروز این مقایسه انتخاب کنیم، انتخاب ما اف-22 رپتور خواهد بود. نظر شما چیست؟

اف-22 رپتور متخصص نبردهای هوایی به شمار می‌رود و در درگیری‌های رودررو برتری دارد، اما اف‌-۳۵ یک جنگنده چندمنظوره با قابلیت‌های پیشرفته شناسایی، جنگ الکترونیک و حملات دقیق است. انتخاب بین این دو بستگی به نوع مأموریت دارد.

اف‌۲۲ با سرعت نهایی حدود ماخ ۲.۲۵، بسیار سریع‌تر از اف‌-۳۵ است که حداکثر سرعتی حدود ماخ ۱.۶ دارد.

هر دو از پیشرفته‌ترین فناوری‌های پنهان‌کاری استفاده می‌کنند، اما اف‌-۲۲ به‌دلیل طراحی خاص بدنه و سطح مقطع راداری کمتر، عملکرد بهتری دارد.

اف‌-۳۵ مجهز به سامانه حسگر یکپارچه DAS و رادار AESA پیشرفته‌تری است. این جنگنده می‌تواند تهدیدات را از زوایای مختلف شناسایی کرده، اطلاعات را تحلیل کرده و حتی با سایر یگان‌ها به اشتراک بگذارد؛ مواردی که اف‌-۲۲ در انجام آن محدود شده است.

در سال ۲۰۱۲، تولید اف‌-۲۲  و پس از ساخت تنها 195 فروند به‌دلیل هزینه بالای ساخت، نبود صادرات (ممنوعیت فروش خارجی) و تغییر اولویت‌های نظامی آمریکا به جنگ‌های نامتقارن و چندمنظوره متوقف شد.

قیمت هر فروند اف‌-۲۲ حدود 143 میلیون دلار برآورد می‌شود. در مقابل، نسخه پایه اف‌۳۵ (مدل A) حدود 82 میلیون دلار قیمت دارد.

بله؛ اف‌-۲۲ برای سلطه هوایی طراحی شده و در نبردهای داگ‌فایت، مانورپذیری و سرعت برتری دارد؛ اما اف‌-۳۵ در شناسایی، عملیات ضربتی و جنگ الکترونیک مزایای خاص خود را دارد.