چرا نیروی دریایی آمریکا جنگنده F-14 تامکت را بازنشسته کرد؟
F-14 تامکت جزو مشهورترین جنگنده‌های دنیاست که تنها در اختیار آمریکا و ایران بوده است. این هواپیما سال ۱۹۷۴ وارد خدمت شد و حالا برای نیروی دریایی آمریکا بازنشسته می‌شود.
گرومن F-14 تامکت احتمالاً مشهورترین جنگنده قرن بیستم میلادی است که یکی از دلایل آن را می‌توان درخشش فیلم سینمایی تاپ گان 1986 با بازی تام کروز دانست. عموم مردم در این فیلم سینمایی با مانورهای زیبای F-14 تامکت و توانایی‌های فرود و پرواز آن آشنا شدند؛ اما آنچه که مردم ندیده‌اند توانایی درگیر شدن این جنگنده با دشمنان قبل از دیده شدن توسط آن‌ها بوده است. تامکت می‌توانست هواپیماهای دشمن را از فاصله بیش از 145 کیلومتری هدف قرار دهد.
جنگنده موردبحث در دوران جنگ سرد و برای رقابت با کشورهای دیگر جانشین F-4 فانتوم شد. نیروی دریایی آمریکا اولین سفارش این جنگنده را در سال 1972 دریافت نمود و تا زمانی که جنگنده‌های جدیدتر همچون F/A-18 هورنت عملیاتی نشدند از F14 استفاده کرد.
در پایان سال 2006 میلادی هیچ خبری از تامکت در نیروی دریایی آمریکا نبود و همه آن‌ها بازنشسته شدند. متأسفانه این جنگنده کلاسیک نمی‌توانست با تکنولوژی رقبای مدرن‌تر برابری کند. پیمانکاران نظامی جنگنده‌هایی همچون F-117 نایت هاوک پنهان‌کار و بمب‌افکن B-2 را در زمان خدمت F-14 تامکت تولید می‌کردند و نهایتاً نیز تمامی این تلاش‌ها منجر به تولید F-22 رپتور به عنوان پیشرفته‌ترین جنگنده دنیا با تکنولوژی پنهان‌کاری شد. واضح است که F-14 تامکت هرگز جنگنده‌ای پنهان‌کار نبوده است. با اینکه F/A-18 هورنت نیز از نظر پنهان‌کاری قابل‌مقایسه با F-22 رپتور نیست اما مطمئن‌تر از تامکت نشان می‌دهد و فرود آن روی ناوهای هواپیمابر بسیار راحت‌تر صورت می‌گرفت. موضوع دیگری که روی بازنشستگی تامکت تأثیر داشت هزینه‌های نگهداری آن بود که پس از هر سورتی پرواز به مبلغ چشمگیری می‌رسید.
پرواز با سرعت فراصوت در ارتفاع حدودا 15 کیلومتری از سطح زمین، یک فناوری ساده نیست. تمامی توانایی‌های تئوری جنگنده‌ها زمانی به واقعیت بدل خواهد شد که بتوانند قابلیت اطمینان بالایی داشته باشند و یک پرواز ایمن را فراهم سازند. یکی از خبرسازترین اتفاقات برای F-14 تامکت این بود که در سال 1973 در حین پرواز به خودش شلیک کرد. در واقع موشک به‌طور کامل شلیک نشد و براده‌های آهن وارد ورودی هوای موتور شد و خلبان و افسر رادار رهگیر را مجبور به اجکت کرد.
همچنین F-14 در معرض آسیبی به نام اسپین فلت بود و این جنگنده در حالت افقی می‌چرخید. زمانی که این اتفاق رخ می‌داد و خلبان و افسر همراهش باید اجکت می‌کردند، شرایط ایمن نبود. در فیلم تاپ گان نیز به از دست رفتن جان گوس در سناریویی مشابه اشاره شده است. در واقع رخ دادن چنین چیزی در شرایط واقعی نیز احتمال بالایی داشت. مورد بعدی به هزینه‌های نگهداری جنگنده F-14 تامکت مربوط می‌شود. شاید با خود فکر کنید هزینه تعمیر جنگنده‌های قدیمی چندان زیاد نیست اما زمانی که یک هواپیما نیازمند زمان نگهداری 30 تا 60 ساعتی برای هر ساعت پرواز باشد بنابراین هزینه‌های آن نیز بالا خواهد بود. تقریباً تمامی قطعات حیاتی جنگنده موردبحث، از فعال‌کننده‌های بال گرفته تا سیستم‌های الکترونیکی رادار نیازمند تعویض مداوم بودند.
نیروی دریایی آمریکا برای حل چنین مشکلاتی تصمیم گرفت تا از سیستم LANTIRN در اواخر دهه 90 میلادی استفاده کند. با این سیستم تامکت می‌توانست در ارتفاع کمتری نسبت به سطح زمین در شب پرواز کرده و به اهداف زمینی حمله کند اما متأسفانه این راه‌حل هم نتوانست مشکلات هزینه‌های تعمیر و نگهداری F-14 را برطرف کند و تقریباً یک دهه بعد، جنگنده مشهور یاد شده راهی موزه شد. اما F/A-18 هورنت در مقایسه با F-14 تامکت چگونه عمل کرده است؟ مقایسه هر دو جنگنده کار راحتی است زیرا F/A-18 هورنت جنگنده سطح بالاتر نیروی دریایی آمریکا بوده چراکه سرعت و شعاع پروازی بیشتری داشته است. البته در بحث طراحی ظاهری نیز تفاوت‌های واضحی وجود دارد. درحالی‌که بال‌های F-14 قابلیت تنظیم داشته‌اند، بال‌های هورنت از نوع ثابت هستند. همچنین تامکت ابعاد بزرگ‌تری نسبت به هورنت داشته است. با اینکه تامکت از نظر سرعت بسیار توانا بود و می‌توانست به سرعت ماخ 2.3 دست یابد اما F/A-18 هورنت در داگ فایت سرعت‌های پایین‌تر عملکرد بهتری به نمایش می‌گذاشت. سقف سرعت هورنت ماخ 1.8 بوده است.
از طرفی باید دانست هورنت با نزدیک‌تر شدن به اهداف خود بهتر عمل می‌کرد درحالی‌که F-14 می‌توانست از فواصل دورتر با اهداف متخاصم درگیر شود. یکی از خلبان‌های اسبق نیروی دریایی آمریکا که تجربه هدایت هر دو جنگنده را داشته تامکت را پلتفرمی آنالوگ و هورنت را دیجیتال می‌نامد. او می‌گوید:
من فکر می‌کنم تامکت می‌تواند هورنت را به چالش بکشد اما هورنت در مجموع بسیار بهتر است چراکه در یک جنگ کم‌سرعت، این جنگنده زاویه حمله بالاتری دارد.
او در مصاحبه خود به شدت روی قابلیت اطمینان بالاتر هورنت نسبت به تامکت تأکید می‌کند. هم‌اکنون هورنت کاملاً دگرگون شده و به صورت بلوک III سوپر هورنت درآمده است تا جنگنده‌ای مناسب قرن 21 باشد. البته با اینکه F-14 تامکت در آمریکا بازنشسته شده اما در کشورمان همچنان حضور دارد. قرارداد فروش ناوگانی از این جنگنده‌ها به کشورمان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی امضا شد، قراردادی که 2 میلیارد دلار ارزش داشت. نشنال اینترست ادعا می‌کند:
تحلیلگران F-14 آن دوران را معادل F-22 امروزی می‌دانند.
علت چنین ادعایی آن است که تامکت در دوران خود یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های دنیا بوده است. مقامات آمریکایی در آن زمان فروش تامکت به ایران را جهت جلوگیری از نفوذ و بررسی شوروی تائید کردند هرچند پس از پیروزی انقلاب اسلامی اوضاع به گونه دیگری رقم خورد و مهندسان کشورمان تا به امروز توانسته‌اند این جنگنده‌ها را عملیاتی نگه دارند.