مقایسه سوخو 35 با چنگدو جی 10؛ کدام جنگنده در نبرد واقعی پیروز است؟

در دنیای جنگ‌های هوایی امروزی، مقایسه جنگنده‌های پیشرفته از جمله سوخو 35 روسیه و چنگدو جی 10 چین، موضوعی کلیدی برای تحلیل توان دفاعی و استراتژی‌های نظامی است. این دو جنگنده، هر یک نماینده رویکرد متفاوتی در طراحی و کاربرد هستند که از فلسفه‌های نظامی دو قدرت بزرگ منشعب شده‌اند. بررسی این دو جنگنده نه‌تنها به درک بهتر فناوری‌های نظامی کمک می‌کند، بلکه برای کشورهایی که به دنبال تقویت ناوگان هوایی خود هستند، گزینه‌های راهبردی را روشن می‌سازد.

بیشتر بخوانید: مقایسه سوخو 57 با اف 35؛ دوئل جنگنده‌های نسل پنجم

مقایسه سوخو 35 و چنگدو جی 10 از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا این جنگنده‌ها نشان‌دهنده دو دکترین متفاوت در جنگ‌های مدرن هستند: یکی مبتنی بر قدرت سنتی و مانورپذیری و دیگری متمرکز بر فناوری پیشرفته و شبکه محوری. سوخو 35 به‌عنوان ستون فقرات دفاع هوایی روسیه و برخی متحدانش مانند چین عمل می‌کند، درحالی‌که جی 10 به‌عنوان پایه ناوگان نیروی هوایی چین و کشورهایی مانند پاکستان در حال گسترش است.

سوخو 35 که از خانواده فلانکرها سرچشمه گرفته، اوج تکامل جنگنده‌های نسل چهارم روسیه است. این جنگنده با طراحی پیشرفته و قابلیت‌های مانورپذیری بی‌نظیر، به‌عنوان یک پلتفرم چندمنظوره برای برتری هوایی و مأموریت‌های تهاجمی توسعه یافته است. ورود آن به خدمت در اوایل دهه 2000 نشان‌دهنده تلاش روسیه برای حفظ جایگاه خود در بازار جهانی تسلیحات است. با بهره‌گیری از فناوری‌های نسل چهار و نیم، مانند موتورهایی با بردار رانش متغیر، رادار آرایه فازی و کابین دیجیتال، این جنگنده به سطحی نزدیک به نسل پنجم دست یافته است.

چنگدو جی 10 که به‌عنوان محصولی بومی از صنعت دفاعی چین شناخته می‌شود، ستون فقرات نیروی هوایی این کشور را تشکیل می‌دهد. این جنگنده، با تأکید بر چابکی و فناوری مدرن، برای پاسخ به نیازهای متنوع میدان نبرد طراحی شده و نسخه‌های ارتقاءیافته آن، مانند جی 10C، توانایی‌های چندمنظوره را تقویت کرده‌اند. این هواپیما نشان‌دهنده پیشرفت سریع چین در فناوری نظامی است.

در ادامه به بررسی تفاوت‌های برجسته هر دو جنگنده می‌پردازیم.

ریشه‌های توسعه سوخو 35 به تلاش‌های شوروی در دهه 1980 برای ارتقای سوخو 27 بازمی‌گردد که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و بازطراحی در روسیه به شکل امروزی تکامل یافت. این جنگنده با تمرکز بر سرعت بالا، برد طولانی (حدود 3400 کیلومتر) و مانورپذیری فوق‌العاده از طریق موتورهای بردار رانش متغیر، برای نبردهای نزدیک و دفاع هوایی طراحی شده است. نیروی هوایی روسیه از آن به‌عنوان یک شکارچی اصلی در مأموریت‌های برتری هوایی استفاده می‌کند و مشتریان صادراتی مانند چین نیز از آن بهره می‌برند.

چنگدو جی 10 نتیجه تلاش چین برای دستیابی به خودکفایی در تولید جنگنده‌های پیشرفته است که از دهه 1990 آغاز شد. هدف اصلی طراحی این جنگنده، ایجاد یک پلتفرم چندمنظوره بود که بتواند در نبردهای هوا به هوا و پشتیبانی نزدیک زمینی نقش‌آفرینی کند. نسخه‌های مختلف شامل جی 10A (مدل اولیه)، جی 10B (بهبود آیرودینامیک) و جی 10C (مجهز به رادار AESA) نشان‌دهنده تکامل این جنگنده است. نیروی هوایی چین از آن به‌عنوان یک نیروی چابک و مقرون‌به‌صرفه در دفاع منطقه‌ای و عملیات مشترک استفاده می‌کند.

سوخو 35 با طراحی آیرودینامیکی بهینه‌شده و موتورهای بردار رانش متغیر، قابلیت اجرای مانورهای پیچیده مانند کبرا را دارد که آن را در نبردهای نزدیک بی‌رقیب می‌کند. در مقابل، جی 10 با کانارد دلتا و چابکی بالا در سرعت‌های پایین، برای عملیات تاکتیکی مناسب‌تر است، اما از نظر مانورپذیری در سطح سوخو 35 قرار ندارد.

سوخو 35 با دو موتور Saturn AL-41F1S و توانایی سوپرکروز، برتری در سرعت و پایداری دارد، درحالی‌که جی 10 با موتور WS-10B تک‌موتوره، چابکی و مصرف سوخت بهینه‌تری ارائه می‌دهد. جدول زیر مشخصات فنی این دو جنگنده را نشان می‌دهد:

از نظر موتور، سوخو 35 با بهره‌گیری از دو موتور AL-41F1S با بردار رانش متغیر، قدرت رانش، نرخ اوج‌گیری و مانورپذیری بسیار بالاتری نسبت به جی ۱۰ دارد. جی-۱۰C با یک موتور WS-10B یا AL-31FN عملکرد قابل قبولی دارد اما در شتاب، سقف پرواز و پایداری در سرعت بالا ضعیف‌تر از رقیب روسی خود است. در مجموع، سوخو ۳۵ در عملکرد پروازی برتری محسوسی دارد، به‌ویژه در مأموریت‌های سنگین و نبردهای هوایی پیچیده این موضوع مشهود است.

سوخو 35 با رادار Irbis-E PESA و سیستم‌های حسگر پیشرفته، برای نبردهای کلاسیک مناسب است، اما از نظر شبکه محوری ضعیف‌تر عمل می‌کند. جی 10C با رادار AESA و قابلیت‌های جنگ الکترونیک مدرن، در آگاهی موقعیتی و نبردهای شبکه محور برتری دارد. جنگنده روسی از راداری با برد حدود 350 تا 400 کیلومتر استفاده کرده و توانایی رهگیری هم‌زمان 30 هدف و شلیک به 8 هدف را دارد؛ اما در مقابل باید گفت جی 10 از مزایایی همچون سامانه‌های جنگ الکترونیک، نمایشگرهای چندمنظوره و ارتباط داده پیشرفته سود می‌برد.

سوخو 35 با ظرفیت حمل 8000 کیلوگرم سلاح (موشک‌های R-77، KAB-500) و 12 جایگاه، برای مأموریت‌های سنگین تهاجمی ایده‌آل است. جی 10C با 6500 کیلوگرم ظرفیت و 11 جایگاه (موشک PL-15، KD-88) چابک‌تر است، اما در حمل بار سنگین محدودتر احساس می‌شود.

هر دو جنگنده فاقد پنهان‌کاری پیشرفته نسل پنجم هستند، اما جی 10C با طراحی بهینه‌تر، سطح مقطع راداری کمتری دارد. سوخو 35 به دلیل اندازه بزرگ‌تر و طراحی قدیمی‌تر، در برابر رادارها آسیب‌پذیرتر است.

در ادامه مقایسه سوخو 35 با چنگدو جی 10 به بخش نبردهای واقعی می‌رسیم و 4 سناریوی احتمالی را با همدیگر بررسی می‌کنیم.

• نبرد فراتر از برد دید (BVR)

هر دو مجهز به موشک‌های راداری دوربرد هستند، اما موشک PL-15 جنگنده چینی با برد بیش از ۲۰۰ کیلومتر برتری دارد. البته رادار Irbis-E با برد بلند، قدرت شناسایی اولیه بیشتری به سوخو-۳۵ می‌دهد.

• نبرد در برد دید/داگ فایت (WVR/Dogfight)

سوخو 35 با قدرت مانور بالا و موشک R-73 با جستجوگر مادون قرمز هدایت‌شونده توسط کلاه، مزیت نسبی دارد.

• مأموریت‌های تهاجم زمینی (Strike)

سوخو 35 تنوع تسلیحاتی بیشتری دارد، ولی جی ۱۰C با سیستم نشانه‌روی الکترواپتیکی و سلاح‌های هدایت‌شونده بومی عملکرد مناسبی ارائه می‌دهد.

• مأموریت‌های دفاع هوایی (Air Defence)

هر دو در نقش دفاع از آسمان مؤثر هستند، اما سوخو ۳۵ با برد بیشتر و حمل تسلیحات سنگین‌تر مزیت دارد.

سوخو 35 با وجود توانمندی‌های بالا، با چالش‌هایی مانند هزینه عملیاتی سنگین به دلیل وابستگی به قطعات وارداتی و نیاز به نگهداری تخصصی مواجه است. پنهان‌کاری ضعیف این جنگنده در برابر رادارهای مدرن، آن را در برابر دفاع‌های پیشرفته آسیب‌پذیر می‌کند. همچنین، محدودیت در ادغام با سیستم‌های شبکه محور جدید، توانایی آن را در نبردهای آینده کاهش می‌دهد.

چنگدو جی 10C نیز با محدودیت در برد عملیاتی نسبت به رقبای خود روبه‌رو است که می‌تواند در مأموریت‌های طولانی‌مدت مشکل‌ساز شود. تجربه رزمی محدود این جنگنده، به‌ویژه در مقایسه با پلتفرم‌های غربی، از نقاط ضعف آن محسوب می‌شود. علاوه بر این، وابستگی به موتورهای داخلی که هنوز به بلوغ کامل نرسیده‌اند، ممکن است عملکرد آن را در شرایط سخت تحت تأثیر قرار دهد.

چشم‌انداز آینده توسعه سوخو 35 بر ارتقای رادارها و ادغام سیستم‌های شبکه محور متمرکز است تا با تهدیدات مدرن سازگار شود، اما محدودیت‌های مالی روسیه ممکن است این فرآیند را کند نماید. برنامه‌های احتمالی شامل به‌روزرسانی موتورها و افزایش ظرفیت تسلیحات برای رقابت با جنگنده‌های نسل پنجم است، هرچند پنهان‌کاری ضعیف آن همچنان چالش اصلی باقی خواهد ماند. این جنگنده ممکن است تا دهه آینده در نقش دفاع هوایی و تهاجمی باقی بماند، اما به‌تدریج با ورود سوخو 57 جای خود را واگذار کند.

چنگدو جی 10C با تولید انبوه و توسعه نسخه‌های پیشرفته‌تر مانند جی 10D، در حال گسترش نقش خود در نیروی هوایی چین و بازارهای صادراتی است. تمرکز آینده بر بهبود موتورهای بومی WS-10 و افزایش برد عملیاتی خواهد بود، به‌خصوص با افزودن قابلیت‌های پنهان‌کاری نسبی. این جنگنده با تکیه بر فناوری‌های شبکه محور، احتمالاً تا دو دهه آینده ستون اصلی دفاع هوایی چین باقی می‌ماند و با ادغام هوش مصنوعی، کارایی آن در نبردهای آینده بهبود خواهد یافت.

مقایسه سوخو ۳۵ با چنگدو جی ۱۰ نشان می‌دهد که این دو جنگنده، گرچه در یک رده‌ نسلی قرار دارند اما فلسفه طراحی، ظرفیت عملیاتی و جایگاه استراتژیک آن‌ها متفاوت است. سوخو ۳۵ با برخورداری از قدرت موتور بالا، برد بلند، ظرفیت حمل تسلیحات سنگین و مانورپذیری ممتاز، یک جنگنده‌ سنگین چندمنظوره با توان برتری هوایی فوق‌العاده است. نقاط ضعف آن در سطح مقطع راداری بالا، هزینه بالای نگهداری و عدم برخورداری از ویژگی‌های پنهان‌کاری مدرن نهفته است. این جنگنده برای کشورهایی مناسب است که به دنبال قدرت بازدارندگی هوایی در برد وسیع و نبردهای شدید BVR هستند و زیرساخت‌های پشتیبانی مناسبی دارند.

در مقابل، جی ۱۰C یک جنگنده‌ سبک‌تر و اقتصادی‌تر است که با رادار AESA، قابلیت‌های دیجیتال پیشرفته و توان عملیاتی مناسب، برای نبردهای منطقه‌ای، پدافند هوایی سریع و مأموریت‌های ترکیبی بسیار مؤثر است. ضعف‌های آن شامل برد کمتر، ظرفیت محدود بارگذاری و موتورهایی با عمر عملیاتی پایین‌تر است. این جنگنده برای کشورهایی با بودجه محدودتر یا نیاز به جنگنده‌ای چابک، مدرن و کم‌هزینه‌تر، گزینه‌ای واقع‌گرایانه‌تر محسوب می‌شود.

در انتخاب نهایی، کشورهایی با دکترین هجومی، پهنه جغرافیایی گسترده و توان پشتیبانی لجستیکی بالا، احتمالاً سوخو ۳۵ را ترجیح می‌دهند؛ اما کشورهایی با تمرکز بر پدافند منطقه‌ای، نبردهای کوتاه‌برد و نیاز به بهره‌وری اقتصادی، ممکن است جی 10 را گزینه مناسب‌تری بدانند. در هر دو حالت، تطابق با دکترین و مأموریت‌های بومی، عامل تعیین‌کننده در انتخاب نهایی خواهد بود.

• آیا جی 10 می‌تواند سوخو 35 را شکست دهد؟

در شرایط برابر و بدون پشتیبانی خارجی، سوخو ۳۵ به دلیل قدرت موتور، برد بلندتر و مانورپذیری برتر، در نبرد هوایی مستقیم بر جی 10C برتری دارد. بااین‌حال، در نبردهای شبکه محور با بهره‌گیری از رادار AESA، داده پیوند و موشک‌های PL-15، جی ۱۰C می‌تواند در نبردهای فراتر از برد دید، تهدیدی جدی برای سوخو ۳۵ باشد.

• کدام جنگنده ارزان‌تر است؟

قیمت سوخو 35 بسته به پیکربندی و مشتری حدود 85 تا 100 میلیون دلار تخمین زده می‌شود درحالی‌که بهای جی 10 برای بازار داخلی و صادرات محدود حدود 35 تا 45 میلیون دلار است و بنابراین، جی ۱۰C حدود نصف یا حتی کمتر از سوخو ۳۵ قیمت دارد که آن را برای کشورهایی با بودجه محدودتر یا ناوگان نیازمند نوسازی سریع، به گزینه‌ای اقتصادی‌تر تبدیل می‌کند.

• سوخو 35 و جی 10 نسل چندم هستند؟

سوخو 35 یک جنگنده نسل 4.5 محسوب می‌شود که با ارتقاهای پیشرفته مانند اویونیک مدرن، مانورپذیری بهبودیافته و موتورهای بردار رانش متغیر نسبت به جنگنده‌های نسل چهارم سنتی تکامل یافته است. چنگدو جی 10 نیز در دسته نسل 4.5 قرار دارد، با ویژگی‌هایی مانند رادار AESA و قابلیت‌های چندمنظوره که آن را از نسل چهارم فراتر برده، اما هنوز به سطح پنهان‌کاری و فناوری‌های نسل پنجم نرسیده است.

• کشورهای دارنده سوخو 35 کدامند؟

روسیه و چین اصلی‌ترین کشورهای دارنده این جنگنده هستند. همچنین گزارش‌هایی از خرید احتمالی توسط ایران وجود دارد، اما جزئیات تحویل آن هنوز مشخص نیست.

• کشورهای دارنده جی 10 کدامند؟

چین و پاکستان اصلی‌ترین کشورهای بکار گیرنده این جنگنده هستند هرچند کشورهایی همچون ایران، مصر و امارات نیز به آن علاقه نشان داده‌اند اما فعلاً هیچ قراردادی نهایی و ثبت نشده است.