بررسی ناوگان هلیکوپترهای نظامی ایران توسط رسانه‌های خارجی

تاریخچه بیشتر هلیکوپترهای نظامی ایران به دوران پیش از انقلاب اسلامی بازمی‌گردند، زمانی که این کشور روابط دفاعی نزدیکی با ایالات‌متحده داشت. این مدل‌ها شامل هلیکوپترهای بل AH-1J اینترنشنال کبرا، بل 206 و 212 و 214 و CH-47C شینوک و SH-3 Sea King هستند که توسط چندین نیروی نظامی در جهان نیز استفاده می‌شوند. با اینکه هلیکوپترهای نظامی ایران در دهه ۱۹۷۰ از فناوری پیشرفته برخوردار بودند، اما اکنون چندین دهه از عمرشان می‌گذرد.

بیشتر بخوانید: سریع‌ ترین هلیکوپترهای دنیا؛ از بل 407 تا هیوز 530-F و ایرباس

ایران بیش از ۲۰۰ فروند AH-1J، نزدیک به ۱۰۰ فروند شینوک و بیش از ۳۰۰ هلیکوپتر سبک و چندمنظوره دریافت کرده است که در جنگ ایران و عراق به‌طور گسترده به کار گرفته شدند و همچنان ستون فقرات هوانیروز ارتش ایران را تشکیل می‌دهند. مدل بل 212 که در سانحه سال 1403 که منجر به شهادت رئیس‌جمهور کشورمان آیت الله ابراهیم رئیسی شد، نقش داشت، به‌طور گسترده برای حمل‌ونقل و مأموریت‌های VIP به کار می‌رود. با این حال، کمبود قطعات یدکی و مشکلات نگهداری، آمادگی ناوگان را به چالشی جدی تبدیل کرده است.

ایران مدعی است که بسیاری از این هلیکوپترها را به‌صورت داخلی بازسازی کرده و نسخه‌های بومی AH-1J مانند طوفان 1 و 2 را تولید کرده و مدل‌های دیگر بل را نیز ارتقا داده است. این کشور همچنین ادعا می‌کند که بل 212 ها را به سیستم‌های سونار و موشک‌های ساخت داخل قائم 114 مجهز کرده است. با این حال، هلیکوپترهای نظامی ساخت آمریکا همچنان محور اصلی قابلیت‌های تحرک هوایی و پشتیبانی نزدیک هوایی ایران باقی مانده‌اند، هرچند سال‌ها از اوج عملکردشان گذشته است.

از اوایل دهه ۲۰۰۰، ایران برای جبران ضعف‌های خود در قابلیت‌های بالگردی به روسیه روی آورده است. برجسته‌ترین افزودنی‌ها شامل سری میل Mi-8 و Mi-17 (یکی از قدیمی‌ترین هلیکوپترهایی که ارتش آمریکا هنوز استفاده می‌کند) برای حمل نیرو و بار هستند. ایران حدود ۴۰ فروند Mi-8/17 و حداقل ۲۱ واحد ارتقا یافته Mi-171S دریافت کرده که همچنان در خط تولید هستند. ایران همچنین تعداد نامعلومی از هلیکوپترهای تهاجمی میل Mi-24 و Mi-28 را عملیاتی کرده است. اگرچه اعداد دقیق مشخص نیست، اما همکاری‌های دفاعی اخیر نشان می‌دهد ایران قصد دارد دارایی‌های خود را گسترش دهد و احتمالاً در آینده به تولید مشترک Mi-28 و Ka-52 بپردازد.

در همین حال، ایران برای کاهش وابستگی به واردات خارجی، بر تولید هلیکوپترهای بومی کار کرده است. مدل‌هایی مانند شباویز 206-1 و شباویز 2-75 به‌صورت داخلی ساخته می‌شوند، هرچند با دعاوی ثبت اختراع آمریکا مواجه‌اند. شهید 278 نیز هلیکوپتری سبک و چندمنظوره است که به گفته مقامات، بر اساس چندین طراحی خارجی توسعه یافته است. ایران هلیکوپترهای خود را با موشک‌های بومی جدید مانند قائم 114 و شفق که معادل موشک‌های هلفایر معرفی شده‌اند، مجهز کرده است. به ‌گفته برخی منابع، موشک قائم 114 در بخش های مختلف به‌صورت استاندارد بکار می‌رود و از هدایت حرارتی و لیزری برخوردار است. همچنین موشک شفق با برد تا ۲۰ کیلومتر می‌تواند روی هلیکوپترها، پهپادها و هواپیماهای بال ثابت نصب شود. ایران ادعا می‌کند که این سلاح‌ها را روی پلتفرم‌های قدیمی بل و کبرا نصب کرده و دقت و آمادگی رزمی جدیدی به ارمغان آورده‌اند.

صنعت دفاعی ایران پیوسته در حال توسعه ناوگان‌های فعلی است و آن‌ها را به‌روز می‌کند. با این حال، حتی یک ناوگان با ارتقای جزئی، ابزارهایی برای دفاع ساحلی، گسترش قدرت و جنگ نامتقارن به ایران می‌دهد. در حال حاضر، نیروی هلیکوپترهای نظامی ایران ترکیبی از فناوری قدیمی آمریکایی، واردات روسی و تطبیق‌های بومی است و با اینکه تاریخچه آن‌ها به چند دهه پیش بازمی‌گردد اما همچنان در وضعیت عملیاتی قرار دارند و می‌توانند نیازهای مختلف را برآورده سازند.