نگهداری موتورسیکلت برقی؛ ساده‌تر از بنزینی اما با یک دغدغه اساسی و پرهزینه

چند سالی است که بحث حمل‌ونقل برقی در ایران جدی‌تر دنبال می‌شود. تا چندی پیش خودروهای برقی هنوز در مرحله‌ای بودند که بیشتر از آنچه در خیابان‌ها ظاهر شوند، در خبرها حضور داشتند اما اخیرا به خیابان‌های شهرهای مختلف ایران رسیده‌اند؛ این رویداد درباره موتورسیکلت‌های برقی هم صدق می‌کند؛ هرچند که هنوز هم انتخاب اول بسیاری از مردم نمونه‌های بنزینی هستند اما آن‌ها هم آرام‌آرام جای خودشان را به نمونه‌های برقی خواهند داد.

از آنجا که موتورسیکلت هم با واقعیت اقتصادی ایران سازگارتر است و هم سریع‌تر می‌تواند تغییر محسوسی در کیفیت زندگی شهری ایجاد کند، تغییر ماهیت آن هم اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. اما آیا نگهداری از موتورسیکلت برقی آسان‌تر است؟ هزینه‌های آن در مقایسه با مدل‌های بنزینی چگونه است؟ زیرساخت شارژ در ایران چه جایگاهی دارد و چه مزایا و معایبی پیش روی خریداران است؟

اگر صاحب یک موتورسیکلت بنزینی باشید احتمالا با تعویض شمع، روغن و فیلترها، تنظیم کاربراتور یا انژکتور و رسیدگی‌های دوره‌ای سر و کار دارید. خوشبختانه موتورسیکلت‌های برقی از بسیاری از این مراحل بی‌نیاز هستند. بخش بزرگی از مکانیک پیچیده موتورهای درون‌سوز حذف شده و جای خود را به یک موتور الکتریکی ساده‌تر داده است. این تغییر یعنی در طول سال بارها به تعمیرگاه سر نمی‌زنید و هزینه‌های ریز و درشت کمتری را متحمل می‌شوید. اما آیا واقعا ماجرا به همین سادگی خواهد بود؟ خیر!

با خرید موتورسیکلت برقی، نگهداری از باتری به مهم‌ترین دغدغه شما تبدیل خواهد شد. عمر مفید باتری‌های لیتیوم-یون امروزی بسته به کیفیت و شیوه استفاده بین سه تا پنج سال تخمین زده می‌شود. با گذر زمان، ظرفیت باتری کاهش پیدا می‌کند یا نیاز به تعویض کامل اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. همین مسئله باعث می‌شود نگهداری موتورسیکلت برقی، گرچه در ظاهر ساده‌تر به نظر می‌رسد اما همچنان نیازمند مدیریت دقیق مصرف و مراقبت از باتری باشد.

مقایسه هزینه‌ها نشان می‌دهد که در بازه کوتاه‌مدت، خرید موتورسیکلت برقی گران‌تر از مدل‌های بنزینی مشابه است. قیمت بالاتر باتری و تکنولوژی تازه هنوز خودش را در برچسب قیمت نشان می‌دهد. اما در طول زمان، این تفاوت به‌تدریج جبران می‌شود. هزینه برق مصرفی برای شارژ یک باتری کامل اغلب بسیار کمتر از پر کردن یک باک بنزین است. همچنین نیاز کمتر به تعمیرات و قطعات مصرفی باعث می‌شود مالک در سال‌های بعدی صرفه‌جویی محسوسی داشته باشد. در این قسمت، یک مقایسه ساده از هزینه‌های مالکیت پنج‌ساله می‌تواند روشنگر باشد:

همان‌طور که می‌بینید، اگرچه شروع کار با برقی‌ها پرهزینه‌تر است، اما در بازه پنج‌ساله می‌توانند اقتصادی‌تر از مدل‌های بنزینی ظاهر شوند؛ البته درصورت حفظ سلامت کلی دستگاه و یک مورد مهم دیگر!

بزرگ‌ترین چالش موتورسیکلت برقی در ایران، نه قیمت و نه حتی عمر باتری، بلکه زیرساخت شارژ به شمار می‌رود. در بسیاری از کشورهای پیشرفته یا حتی همسایه، ایستگاه‌های شارژ عمومی در سطح شهر گسترده‌ شده‌اند اما در ایران این شبکه هنوز شکل نگرفته است. بیشتر خریداران مجبورند از برق خانگی استفاده کنند. این روش اگرچه شدنی است، اما زمان شارژ را طولانی می‌کند و همیشه هم برای کاربرانی که روزانه مسیرهای طولانی دارند کارآمد نیست؛ ناگفته نماند که هزینه برق خانگی باید با برق ایستگاه شارژ متفاوت باشد. برخی شرکت‌ها به دنبال راه‌اندازی ایستگاه‌های تعویض باتری هستند؛ مدلی که در چین موفقیت بزرگی داشته است. برخی شرکت‌های دیگر هم به‌دنبال احداث ایستگاه‌های شارژ برای محصولات برقی هستند که هنوز در هاله ابهامات گوناگون گیر کرده است. اگر چنین پروژه‌هایی در ایران عملی شوند، مشکل زیرساخت تا حد زیادی برطرف خواهد شد.

مزیت اصلی موتورسیکلت‌های برقی برای ایران، کاهش آلودگی هوا و صداست. شهرهایی مانند تهران یا مشهد که با معضل آلودگی شدید هوا دست‌وپنجه نرم می‌کنند، می‌توانند با رواج این وسایل نقلیه شاهد کاهش قابل‌توجه آلاینده‌ها باشند. از سوی دیگر، صدای کمتر موتورسیکلت برقی می‌تواند به آرامش شهرها کمک کند؛ معضلی که تقریبا در تمام شهرهای ایران وجود دارد.

اما در نقطه مقابل، نبود تنوع گسترده مدل‌ها، قیمت بالای اولیه و نگرانی از خدمات پس از فروش هنوز مانع اصلی گسترش آن‌هاست. بسیاری از مصرف‌کنندگان نگران‌اند اگر باتری یا موتورشان دچار مشکل شد، آیا قطعه جایگزین در دسترس خواهد بود یا نه. این نگرانی تا زمانی که بازار به بلوغ نرسیده ادامه خواهد داشت.

نگاهی به کشورهای همسایه نشان می‌دهد که این مسیر چندان دور از دسترس نیست. در ترکیه و امارات، دولت‌ها با ارائه یارانه یا معافیت‌های مالیاتی، خریداران موتورسیکلت برقی را تشویق کرده‌اند. نتیجه این سیاست، رشد سریع فروش و ایجاد زیرساخت شارژ بوده است. مقایسه این تجربه‌ها با ایران نشان می‌دهد که اگر سیاست حمایتی مشابهی اتخاذ شود، بازار داخلی نیز می‌تواند به سرعت جهش کند.

فراتر از بحث اقتصادی و فنی، موتورسیکلت برقی یک تغییر اجتماعی هم به همراه دارد. پیک‌های موتوری که امروزه بخش مهمی از اقتصاد شهری ایران هستند می‌توانند با ورود مدل‌های برقی، هزینه‌های روزانه خود را کاهش دهند؛ چرا که خرابی کمتر و هزینه سوخت پایین‌تر، فشار مالی کمتری را روی دوش آن‌ها خواهد گذاشت. همچنین، سکوت این موتورها در خیابان‌ها می‌تواند تصویری تازه از شهرهای داخلی ارائه دهد؛ شهری آرام‌تر که صدای بوق و اگزوز موتورهای بنزینی 125 سی‌سی کمتر در آن شنیده می‌شود.

یکی از بخش‌های هیجان‌انگیز در این حوزه، آینده فناوری باتری است. باتری‌های حالت‌جامد که در مرحله آزمایش قرار دارند، وعده می‌دهند ظرفیت بیشتر و زمان شارژ کوتاه‌تر را به همراه داشته باشند. اگر این فناوری در دهه آینده به تولید انبوه برسد، بسیاری از نگرانی‌های امروز در مورد عمر و زمان شارژ باتری‌ها به تاریخ خواهد پیوست. حتی برخی شرکت‌ها روی استفاده از ابرخازن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند که می‌توانند شارژ سریع‌تر از چند دقیقه ارائه دهند. هرچند هنوز فاصله زیادی تا تجاری‌سازی دارند، اما روند رو به رشد این فناوری‌ها امید زیادی ایجاد کرده است.

با همه مزایا و چالش‌ها، آینده موتورسیکلت برقی در ایران به تصمیمات کلان وابسته است. اگر دولت حمایت کند، زیرساخت شارژ ایجاد شود و تولیدکنندگان داخلی به تولید انبوه برسند، این وسایل نقلیه می‌توانند به‌سرعت جایگزین بخش بزرگی از موتورهای بنزینی شوند. در غیر این صورت، همچنان در حد یک انتخاب محدود برای قشر خاص باقی خواهند ماند.

تنها درصورت وجود یک سیاست حمایتی از این دسته از محصولات می‌توان به آینده موتورسیکلت‌های برقی در کشور امیدوار بود؛ اگر این مسئله بزرگ برطرف نشود، مردم هم سوگیری کمتری به سمت فناوری بحث‌برانگیز جدید خواهد داشت و در نتیجه این بازار ایران خواهد بود که دیرتر از سایر کشورها با فناوری همراه می‌شود.

برای درک بهتر روند تحول، می‌توان نگاهی به جدول زیر انداخت که مقایسه‌ای بین فناوری‌های سنتی و جایگزین‌های برقی ارائه می‌دهد:

از دید شما، چه عوامل دیگری جلوی حرکت موتورسیکلت‌های برقی به بازار داخلی را خواهند گرفت؟ آیا شما حاضر به جایگزینی مدل بنزینی با یک مدل برقی خواهید بود؟