در عصر جمعه استودیوی شماره ی 11 صدا و سیما میزبان 5 نفر از فعالان و متخصصان حوزه خودرو بود تا با شرکت در مناظره ای با موضوع قیمت گذاری خودرو ، راه حلی برای این قیمت های افسار گسیخته پیدا کنند . صنعت خودروسازی جنبه های مختلف و گوناگونی دارد که بنا بر صلاح دید دست اندرکاران برنامه ی مناظره در این قسمت ، قیمت گذاری خودروها مطرح شد . مهمانان این برنامه آقایان جمشید پژویان به نمایندگی از شورای رقابت ، حمیدرضا فولادگر به نمایندگی از مجلس ، محمدرضا نجفی منش به نمایدگی از قطعه سازان ، داوود میرخانی رشتی به نمایندگی از شرکت های خودروسازی و محمدحسین ادیب به نمایندگی از اقتصاددانان و دانشگاهیان بودند . نکته ی قابل توجه عدم حضور مدیران ارشد ایران خودرو و سایپا بود که دعوت برنامه را بنا بر گفته ی آقای حیدری رد کرده بودند .
بخش اول : ورود شورای رقابت به قیمت گذاری صحیح بود یا نه ؟
- نظر آقای پژویان : ایشان اعتقاد بر انحصاری بودن صنعت خودرو داشتند و با تکیه بر قوانین اصل 44 ، ورود شورای رقابت به بحث قیمت گذاری را توجیه کردند .
- نظر آقای ادیب : ایشان صحبت خود را با اشاره به 2 یا 3 برابر بودن قیمت خودرو نسبت به بازار جهانی آغاز کردند . سپس کالاها را به دو دسته تقسیم بندی کردند : کالاهایی با حقوق گمرکی 5 درصد و کالاهایی با حقوق گمرکی بالای 15 درصد . دسته ی دوم کالاهایی قاچاق پذیر هستند که خودرو هم جز آن ها قرار دارد اما به دلیل نظارت هایی که صورت میگیرد خودرو قاچاق پذیر نیست . آقای ادیب قیمت خودرو در ایران را گران ترین قیمت کالا در سیاره ی زمین برشمرد . در ادامه ایشان گفتند که انتظار افکار عمومی از شورای رقابت کاهش قیمت بود که از عملکرد این شورا چنین برداشتی نمی شود . در ادامه وظیفه ی شورای رقابت را به دو دسته تقسیم بندی کردند اول شناسایی عوامل گرانی و دوم آوردن راه حل برای گرانی ها . در پایان این بخش آقای ادیب مهمترین عامل گرانی را حجم تولید خودرو عنوان کردند .
# آقای پژویان در پاسخ به صحبت های آقای ادیب ،به این موضوع اشاره داشتند که عوامل گرانی با درجه بندی و راه حل گرانی ها توسط شورای رقابت ارائه شده است .
- نظر آقای فولادگر : بنا به گفته ی ایشان تنها در یک صورت قیمت گذاری توسط دولت توجیه پذیر است و آن هم انحصاری بودن صنعت خودرو ! ایشان معتقد بودند که شورای رقابت ، به موقع وارد عرصه نشده و پس از افزایش چندباره ی قیمت ها و بالارفتن نرخ ارز با دستور رئیس جمهور وقت پا به میدان گذاشتند .
# آقای پژویان در پاسخ به صحبت های آقای فولادگر : 6 ماه قبل از این حوادث از خودروسازان و معاون صنعت دعوت شده بود و از خودروسازان در خواست اطلاعات کردیم . اما پاسخی دریافت نشد .
- نظر آقای میرخانی: ایشان بحث بر سر قیمت گذاری را یک موضوع همیشگی قلمداد کردند و با اشاره به نمودار شاخص قیمت روند افزایش ، رشد شاخص خودرو از سال 76 تا 92 را 44 درصد اعلام کردند . بنا به گفته ی ایشان در دولت نهم و دهم هر 3 وزیری که آمدند کمیته ی خودرو را تشکیل ندادند و با پایین نگهداشتن نرخ ارز قیمت ها را سرکوب کردند . آقای میرخانی علت گرانی را افزایش 3 برابری قیمت مواد اولیه و ارز برشمردند در حالی که مدعی بودند خودروسازان از ارز 3 هزار تومانی برای مبادلات خود استفاده می کنند . ایشان اعتقاد داشتند که فرمول ارائه شده توسط شورای رقابت درست است اما این شورا دیر وارد عمل شد و اول باید نهادهای دیگر که مواد اولیه خودروسازان را تامین می کنند کنترل می کرد و سپس به سراغ خودروسازی می آمد .
# آقای پژویان در پاسخ به صحبت های آقای میرخانی : ایشان ضمن اشاره به روند رو به کاهش قیمت در سال های 90 و 91 و فروش اقساطی خودرو توسط خودرو سازان در همین راستا ، دلیل گرانی را سرمایه گذاری خودرو سازان در جاهای دیگر عنوان کرد که تاوانش را مصرف کننده باید بدهد .
- نظر آقای نجفی منش : ایشان در بین این پنج نفر تنها کسی بود که قاطعانه انحصاری بودن صنعت خودرو را قبول نداشتند . وی در ابتدا با اشاره به تاخیر 3 ساله ی ورود شورای رقابت به این موضوع ، از ورود دولت به قیمت گذاری خودرو انتقاد کرد . به نظر ایشان صورت مساله به طور کامل غلط است چرا که صنعت خودروسازی انحصاری نیست پس قانونی که اجازه ی حضور شورای رقابت در قیمت گذاری کالاهای انحصاری را می دهد بی اثر می شود . وی اعتقاد داشت که در بازار امروز تنها 5 درصد از خریداران به دید کالای مصرفی به خودرو نگاه می کنند .
بخش دوم : بحث آزاد و ارائه ی راه حل (در این بخش مهمترین جملات آقایان آورده شده است . )
آقای ادیب :
- در سال گذشته امضای طلایی برای 3 ساعت واردات خودرو را آزاد کرد که 300 میلیارد سود برای وارادکنندگان دربر داشت .
- تکنولوژی پیش دیجیتال صنعت ما باعث می شود 10 برابر استاندارد دنیا پرسنل داشته باشیم و 50 درصد مواد اولیه بیش تر استفاده کنیم .
- غیر از نوسازی راه حل دیگری نیست .
- مدیریت خودروسازی مثل ماشین آلات خودروسازِی ، موزه ای است .
- 50 درصد مصرف بیش تر سوخت خودروها نسبت به استانداردهای دنیا ! که معادل 1.5 میلیارد دلار است یعنی یک چهارم ارزش افزوده صادرات انگلستان .
- اگر نوسازی در دستور کار قرار نگیرد کار چندانی نمیشه کرد .
- خودروسازان طلبشان را واقعی اعلام می کنند اما 25 درصد بدهی هایشان را می گویند .
آقای پژویان :
- در مورد اجازه واردات 3 ساعته ما هم اعتراض داشتیم و در مورد خیلی کالاها شاهد همچین امضاهایی هستیم .
- شورای رقابت با بودجه ی سالیانه 1.5 میلیارد تومان چه می تواند بکند .
- با وزارتخانه های مختلف که در بازار می خواهند دخالت داشته باشند روبرو هستیم که ایجاد مشکل جدی می کند .
- در سال های 89 و 90 ایران خودرو و سایپا سودی بیش از 3 هزار میلیارد تومان را اعلام کرده اند .
- اگر این سودها حساب سازی باشد ، باید خودروسازها جریمه شوند
- خودروسازها از طریق وام نباید هزینه ی تولید را تامین کنند .
آقای میرخانی :
- در دهه ی 1370 به دلیل نبود ارز کافی ماشین آلات دست دوم و دورریختنی اروپا وارد کشور شد .
- صنعت خودروسازی را باید با صنایع داخی مقایسه کرد نه صنعت خودروسازی کشورهای دیگر .
- سودهای میلیاردی اعلام شده توسط خودروسازها برای جلوگیری از ورشکستگی بود .
- شورای رقابت اگر نیرو و توان ندارد وارد موضوع قیمت گذاری نشود .
- بنا به گفته ی آقای منطقی ، در 8 سالی که وی مدیر ایران خودرو بود ، حق تعیین معاون مالی خود را نداشت و دولت اعمال نفوذ می کرد .
- استخدام 7000 کارمند تحمیلی در یک کارخانه و احداث سایت خودروسازی به صورت تحمیلی در یکی از شهرهای ایران و ونزوئلا .
- قیمت تحمیلی به خودروسازها موجب ضرر 4 هزار میلیارد تومانی شد .
آقای فولادگر :
- مجلس رو بودجه نمی تواند دست کاری زیادی انجام دهد چرا که با انتقاد دولت مواجه می شد .
- اگر دولت بخواهد وارد قیمت گذاری شود باید ضوابطی را تعیین کنند که اگر قیمت با قیمت عادلانه فرق داشت باید مابه التفاوت آن را بدهند .
- باید به سمت خصوصی سازی برویم تا در رقابت قیمت خودروها تعین شود.
- رهبری از مجلس خواستند تا به جای کاهش تعرفه به افزایش کیفیت خودروسازان توجه کنند که بعد از این فورا قانونی در همین راستا در مجلس تصویب شد .
آقای نجفی منش :
- خودروی ما ارزان ترین خودروی دنیاست .
- از موقعی که رنو پارس به ایران آمد قیمت ساخت قطعات در ایران به نسبت کشورهای اروپایی رقابت پذیر بود .
- باید مقررات زدایی صورت گیرد و موانع از سر راه تولید برداشته شود .
- خصوصی سازی واقعی می تواند فضای رقابتی را فراهم بکند .
- تسهیلاتی مشابه آنچه که دولت های خارجی به خودروسازان در بحران مالی دادند به صنعت خودروسازی تزریق شود .
بخش سوم : پاسخ به سوالات اصحاب رسانه و متخصصان و مخاطبین (پاسخ برخی از سولات توسط آقایان آورده شده است . )
پاسخ آقای پژویان به این سوال که ضمانت اجرایی مصوبات شورای رقابت چیست ؟ برای پیگیری اجرای مصوبات شورای رقابت از هیئت های بازرسی کمک می گیریم تا خودروسازها را کنترل کنیم ، اما امکانات اصلی هنوز در اختیار شورا قرار نگرفته است .
پاسخ آقای میرخانی به این سوال که چرا علی رغم اینکه 40 درصد هزینه ی تولید مربوط به نیروی انسانی است و خیلی از مواد اولیه در ایران تولید می شود ، افزایش قیمت را شاهد هستیم ؟ در این سال ها قیمت مواد اولیه 3 برابر شده است و ثابت نگهداشتن نرخ ارز قطعه ساز را به واردکننده تبدیل کرد که همین مساله مضر بوده است .
پاسخ آقای نجفی منش به این سوال که چرا قطعه سازان علیرغم وارادات قطعات از چین از وضعیت موجود گله می کنند ؟ کاهش تولید از سال 90 قطعه سازان را مجبور به کاهش نیرو کرده است . اکثریت شرکت های قطعه ساز به تولید مشغول هستند ولی تعداد اندکی قطعه ساز هم به واردات مشغول هستند و تخلف می کنند .
پاسخ آقای میرخانی به این سوال که آیا خودروسازان پس از کاهش تولید در پی این این نبودند که با افزایش قیمت سود بعضی افراد را تامین کنند ؟ خودروساز نفعش در افزایش تولید است . هرچه تیراژ بالاتر برود قیمت تمام شده پایین می آید . بحران مالی و بدهی به قطعه سازان ودر پی آن نرسیدن قطعه موجب کاهش تولید شد .
بخش چهارم (پایانی) : مناظره میان آقایان پژویان و میرخانی به منظور پیدا کردن راه حل نهایی
با انتخاب حضار این دو نفر برای بخش نهایی مناظره انتخاب شدند . سوال مطرح شده در این مناظره براین اساس بود : با توجه به آزمون و خطاهای انجام شده بهترین تصمیم در این حوزه چیست تا به کسی زیان وارد نشود ؟
## پاسخ آقای پژویان : دیوار بلند حمایتی در مقابل صنعت خودروسازی وجود دارد . خودروساز پیش فروش می کند ، پول را می گیرد ، سرمایه گذاری و خرید سهام می کند ، وام دریافت می کند اما تعداد زیادی خودرو را در انبارهایش نگه می دارد و بهانه می آورد که خودروها قطعه ندارند . اگر تمام این خودروها قطعات یکسان نداشتند توجیه پذیر بود اما اینگونه نبود . 50 سال صنعت خودرو داریم و کره ی جنوبی از ما الگوبرداری کرد اما آن ها از ما جلوتر هستند . چرا ؟ بهترین کاری که در دولت جدید باید انجام بدهند ترسیم نقشه ی راه صنعت است . ورود به بازار کار دولت و وزارتخانه نیست . و بازار باید رقباتی باشد .
##پاسخ آقای میرخانی : هر وقت دولت ارز داشت واردات انجام می شد اما هرموقع ارز نبوده گفته زنده باد خودکفایی . 10 سال پیش به همراه آقای جهانگیری جدولی درست کردیم که براساس آن تعرفه ی واردات سال به سال کاهش پیدا می کرد . انحصار برای این بد است که انحصارگر نگذارد رقیب وارد شود اما در ایران اینگونه نیست . در پایان میرخانی نگهداشتن قیمت در حاشیه ی بازار را بعنوان بهترین راه حل در مقطع کنونی عنوان کرد .
در طول مناظره نظرسنجی ای هم برگزار شد که بینندگان با سخنان کدامیک از آقاین موافق هستند که در نهایت آقای ادیب با حداکثر آرا در رتبه ی اول ، آقای پژویان در رتبه ی دوم و آقای میرخانی با اختلافی نسبتا زیاد در رتبه ی سوم قرار داشتند .
اگرچه انجام مانظرات می تواند به مطرح شدن راه حل های کاربردی کمکی شایان کند اما این سبک غیرموثر که در دوره ی انتخابات هم منتقدان فراوانی داشت ، نتیجه ای برای مصرف کنندگان به همراه نداشت و مصرف کنندگان همچنان در این بازار آشفته سردرگم هستند .