بازگشت به عقب: بازتولید خودروهای دوگانه‌سوز در بحران بنزین!

کشورهای درگیر با آلودگی محیط زیست، از ارایه تسهیلات برای خرید مدل‌های برقی و هیبریدی برای کاهش مصرف بنزین و بهبود کیفیت هوا استفاده می‌کنند. این طرح در چین و هند، به خوبی جواب داده است؛ اما دولت‌های مختلف ایران که حمایت از خودروسازان داخلی را اولویت اصلی خود قرار دادند؛ پیشرانه‌های دوگانه سوز متکی به CNG را رها نمی‌کنند. این سیاست، باتوجه به کمبود گاز سراسر کشور که هنگام زمستان اتفاق می‌افتد، عجیب به نظر می‌رسد.

دولت در تلاشی دوباره برای مهار مصرف افسارگسیخته‌ی مصرف بنزین، به سیاست قدیمی و آزموده‌شده‌ی توسعه‌ی خودروهای دوگانه‌سوز بازگشته است. در همین راستا، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی از آغاز ثبت‌نام برای تبدیل رایگان خودروهای شخصی بنزینی (مدل ۱۳۹۷ به بالا) به دوگانه‌سوز خبر داد؛ رویکردی که پیش‌تر تجربه شده اما بدون نتیجه‌ای مشخص رها شده بود.

این اقدام در کنار قراردادهای جدید با خودروسازان برای تولید ۵۵ هزار دستگاه خودروی دوگانه‌سوز کارخانه‌ای صورت می‌گیرد. به گفته‌ی کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، قراردادهایی با ایران‌خودرو و زامیاد منعقد شده که پیش‌بینی می‌شود سالانه حدود ۳۳۰ میلیون لیتر در مصرف بنزین صرفه‌جویی به همراه داشته باشد. او در بخشی از اظهارات خود اعلام کرد:

این قراردادها شامل تولید ۲۵ هزار دستگاه خودرو توسط ایران‌خودرو و ۳۰ هزار دستگاه وانت توسط زامیاد است که مستقیماً به‌صورت دوگانه‌سوز وارد ناوگان حمل‌ونقل کشور می‌شوند.

این بازگشت به گذشته در حالی است که میانگین مصرف سوخت خودروهای داخلی با حدود ۱۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر، اختلاف فاحشی با میانگین جهانی (حدود ۷ لیتر) دارد. یارانه‌ی سنگین بنزین و ناتوانی در اجرای راهکارهای مدرن‌تر مانند تولید خودروهای کم‌مصرف یا توسعه‌ی زیرساخت خودروهای برقی، سیاست‌گذاران را به انتخاب ساده‌ترین و البته ناکارآمدترین گزینه سوق داده است.

این اولین بار نیست که دولت برای حل مشکل بنزین به سراغ گاز می‌رود. در دهه‌ی ۸۰ و به‌ویژه در دولت نهم، با برنامه‌های بلندپروازانه‌ی وزیر وقت صمت، علی‌اکبر محرابیان، تلاشی گسترده برای گازسوز کردن اجباری تمام خودروها صورت گرفت که در نهایت به دلیل نبود زیرساخت کافی و عدم استقبال بازار، به پروژه‌ای نیمه‌تمام بدل شد. این سردرگمی در سیاست‌گذاری طی سال‌های اخیر نیز ادامه داشته است؛ از تاکید بر خودروهای برقی در دولت سیزدهم تا چرخش ناگهانی و بازگشت دوباره به CNG، شاهد نبود یک استراتژی پایدار هستیم.

اما چرا پروژه‌ی سوخت جایگزین در ایران هر بار با شکست مواجه می‌شود؟ کارشناسان دلایل متعددی را برمی‌شمرند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• نبود انگیزه‌ی اقتصادی: به دلیل قیمت پایین و یارانه‌ای بنزین، تفاوت هزینه برای مصرف‌کننده آنقدر چشمگیر نیست که سختی‌های استفاده از سوخت جایگزین را بپذیرد.
• کمبود زیرساخت: کشور هم با ناترازی گاز و هم با ناترازی برق مواجه است. کمبود جایگاه‌های CNG در برخی مناطق و نبود شبکه‌ی شارژ برای خودروهای برقی، مانع اصلی توسعه‌ی این خودروهاست.
• مقاومت صنعت خودرو: خودروسازان داخلی به دلیل زیان‌ده بودن و عدم دسترسی به فناوری‌های نوین، تمایل و توانی برای سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه برای تولید خودروهای کم‌مصرف ندارند.

در نهایت، به نظر می‌رسد این طرح جدید نیز بدون اصلاحات ساختاری، به سرنوشت تجربه‌های پیشین دچار خواهد شد. کارشناسان معتقدند تا زمانی که زیرساخت‌های لازم فراهم نشود و با طراحی مشوق‌های هوشمندانه، استفاده از سوخت‌های جایگزین برای مردم صرفه‌ی اقتصادی پیدا نکند، صرفاً افزایش تعداد خودروهای دوگانه‌سوز، دردی از بحران مصرف انرژی کشور دوا نخواهد کرد و تنها تکرار یک سیاست شکست‌خورده خواهد بود.

نظر شما چیست؟ آیا دوگانه‌سوز کردن خودروها راه‌حل مناسبی برای کنترل مصرف بنزین است؟