لزوم حمایت مالی و اعطای مشوق‌ها به خریداران خودروهای هیبریدی با عمق ساخت داخل
در شرایطی که تولید خودروهای بنزینی همچنان بخش عمده بازار ایران را در اختیار دارد و مصرف سوخت سرسام‌آور کشور منابع ملی را تهدید می‌کند، اعطای مشوق‌های مالی و تسهیلات ویژه به خریداران خودروهای هیبریدی با ساخت داخل می‌تواند گامی راهبردی در مسیر توسعه حمل‌ونقل پاک و کاهش آلایندگی باشد.
بحران مصرف سوخت و آلودگی در کشور
طبق آمار رسمی، میانگین مصرف سوخت خودروهای سواری داخلی بیش از ۸ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر است؛ رقمی که در مقایسه با میانگین جهانی (حدود ۵ لیتر) بسیار بالاست. این موضوع موجب هدررفت میلیاردها دلار یارانه سوخت، افزایش واردات بنزین و تشدید آلودگی هوا در کلان‌شهرها شده است.
در حالی‌که کشورهایی چون ژاپن، کره جنوبی و چین سال‌هاست با سیاست‌های حمایتی قوی به سمت برقی‌سازی ناوگان خودرویی حرکت کرده‌اند، در ایران همچنان تمرکز سیاست‌گذاری بر تولید خودروهای بنزینی است و سهم خودروهای هیبریدی و برقی ناچیز باقی مانده است.
ضرورت ورود مشوق‌ها از سمت تقاضا
تا امروز، بیشتر حمایت‌ها در ایران متوجه تولیدکننده بوده است؛ اما تجربه جهانی نشان می‌دهد تحریک سمت تقاضا نقشی بسیار مؤثرتر در گسترش فناوری‌های پاک دارد.
به بیان دیگر، اگر خریدار برای خرید خودروهای هیبریدی یا کم‌مصرف مشوق مالی مستقیم دریافت کند، بازار به‌صورت طبیعی به سمت تقاضای محصولات پاک‌تر حرکت خواهد کرد و خودروسازان نیز برای تأمین این نیاز، به تولید مدل‌های هیبریدی و برقی روی خواهند آورد.
انواع مشوق‌هایی که می‌توان در ایران اجرا کرد
نوع مشوق | توضیح | نمونه کشورهای موفق |
|---|---|---|
تخفیف یا معافیت مالیاتی | حذف مالیات بر ارزش افزوده یا عوارض شماره‌گذاری برای خودروهای هیبریدی | ژاپن، کره جنوبی |
تسهیلات خرید با بهره پایین | وام بانکی ویژه با نرخ سود کمتر از ۱۰٪ | چین، هند |
یارانه مستقیم نقدی یا غیرنقدی | پرداخت یارانه به خریدار یا تولیدکننده به ازای هر دستگاه | نروژ، آمریکا |
امتیازات ترافیکی | مجوز تردد در محدوده طرح ترافیک یا پارک رایگان | آلمان، هلند |
بیمه ارزان‌تر | کاهش تعرفه بیمه شخص ثالث برای خودروهای پاک | کانادا، سوئد |
اجرای ترکیبی از این مشوق‌ها در ایران می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث افزایش فروش خودروهای هیبریدی و کاهش مصرف بنزین شود.
نقش عمق ساخت داخل در پایداری سیاست‌ها
یکی از دغدغه‌های اصلی دولت در اعطای مشوق‌ها، خروج ارز از کشور است. اما در صورت توسعه پلتفرم‌های هیبریدی با عمق ساخت داخل بالا، می‌توان ضمن کاهش وابستگی به واردات، مشوق‌ها را به‌صورت هدفمند اعطا کرد تا تولید ملی و اشتغال داخلی نیز تقویت شود.
به‌عنوان نمونه، اگر شرکت‌های داخلی با همکاری برندهای خارجی، سیستم‌های هیبریدی، باتری و موتور برقی را در کشور تولید کنند، نه‌تنها هزینه تولید کاهش می‌یابد بلکه امکان صادرات خودروهای کم‌مصرف نیز فراهم می‌شود.
پیامدهای مثبت این سیاست برای کشور
- کاهش مصرف بنزین و صرفه‌جویی ارزی: هر خودروی هیبریدی در مقایسه با نمونه بنزینی سالانه حدود ۵۰۰ لیتر بنزین کمتر مصرف می‌کند.
- کاهش آلودگی هوا: کاهش مستقیم انتشار CO₂ و ذرات معلق در شهرهای بزرگ.
- افزایش ایمنی انرژی: با کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، تاب‌آوری کشور در برابر نوسانات انرژی جهانی افزایش می‌یابد.
- تحریک صنعت و اشتغال: ایجاد فرصت‌های جدید در تولید قطعات برقی، باتری و نرم‌افزارهای مدیریت انرژی.
گام‌های پیشنهادی برای اجرای سیاست حمایت از خریداران
- تدوین آیین‌نامه مشوق‌های مالی خریداران خودروهای هیبریدی با ساخت داخل.
- اعطای تسهیلات بانکی و بیمه‌ای با اولویت خودروهای پاک.
- ایجاد زیرساخت خدمات پس از فروش و تعمیرگاه‌های آموزش‌دیده.
- اطلاع‌رسانی عمومی درباره مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی خودروهای هیبریدی.
- همکاری میان وزارت صمت، سازمان محیط‌زیست و بانک مرکزی برای اجرای طرح جامع.
جمع‌بندی
تداوم تولید انبوه خودروهای بنزینی در ایران نه‌تنها منابع ملی را هدر می‌دهد بلکه سلامت شهروندان را به خطر می‌اندازد. راه نجات در تغییر نگاه سیاست‌گذاران از تولید صرف به تقاضای هوشمندانه است. با اعطای مشوق‌های هدفمند به خریداران خودروهای هیبریدی با ساخت داخل، می‌توان هم از تولید ملی حمایت کرد و هم گامی بلند در مسیر توسعه حمل‌ونقل پاک برداشت.