پس از شش سال تثبیت نسبی قیمت‌ها، دولت ایران در آستانه اجرای طرح سه‌نرخی کردن بنزین قرار دارد. این خبر بر اساس اطلاعات موثق دولتی توسط پدال به دست آمده و برخلاف شایعاتی که درباره نرخ‌های متفاوت نظیر ۷۵۰۰ تومان مطرح می‌شود، اعتبار بیشتری دارد. سخنگوی دولت هم گفته است هیچ برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین سهمیه‌ای وجود ندارد.
خلاصه تغییرات طرح سه‌نرخی بنزین
رده | سهمیه | نرخ قبلی | نرخ جدید |
|---|---|---|---|
سهمیه اول | ۶۰ لیتر | ۱۵۰۰ تومان | ۱۵۰۰ تومان (تثبیت) |
سهمیه دوم | ۱۰۰ لیتر | ۳۰۰۰ تومان | ۳۰۰۰ تومان (تثبیت) |
مصرف بالای ۱۶۰ لیتر | کارت جایگاه | ۳۰۰۰ تومان | ۵۰۰۰ تومان |
خودروهای وارداتی بالای ۲۰۰۰ سی‌سی | - | ۳۰۰۰ تومان | حذف سهمیه، نرخ آزاد ۵۰۰۰ تومان از اولین لیتر |
خودروهای پلاک مناطق آزاد | - | ۳۰۰۰ تومان | حذف سهمیه، نرخ آزاد ۵۰۰۰ تومان |
جایگاه قانونی و روند تعیین قیمت بنزین
بر اساس قوانین جاری، تعیین قیمت سوخت تابع یک فرآیند قانونی مشخص است:
- پیشنهاد دولت: وزارت نفت و سازمان برنامه و بودجه ابتدا طرح اصلاح قیمت را ارائه می‌کنند.
- تصویب مجلس: مجلس در بررسی بودجه سالانه یا قوانین مرتبط، می‌تواند سقف یا سازوکار قیمت‌گذاری را تأیید یا اصلاح کند.
- نقش سران قوا: در موارد حساس، هماهنگی با شورای عالی هماهنگی اقتصادی و سران قوا برای تصویب نهایی و اجرای سیاست‌ها لازم است.بنابراین این افزایش قیمت، برخلاف شایعات، روند قانونی و مورد تأیید نهادهای تصمیم‌گیرنده کشور را طی کرده است.
تحلیل اقتصادی و اجتماعی
- نقش در کاهش قاچاق سوخت و حل مشکلات دولت: افزایش ۲۰۰۰ تومانی نرخ آزاد، در حالی که قیمت واقعی سوخت می‌تواند تا ۲۰ برابر این رقم باشد، تاثیر محدودی بر کاهش قاچاق یا کسری بودجه دولت دارد. اثر اصلی، هدف‌گیری خودروهای پُرمصرف و پردرآمد است.
- پیامد بر معیشت و تورم: افزایش قیمت بنزین آزاد، حتی به این میزان محدود، می‌تواند هزینه حمل‌ونقل و قیمت کالاها را افزایش دهد و فشار بر خانوارهای متوسط و کم‌درآمد را بیشتر کند. بنابراین، بدون سیاست‌های مکمل حمایتی، اثرات تورمی محسوس خواهد بود.
- هنوز برنامه‌ای حمایتی برای خودروهای غیرشخصی و خدماتی اعلام نشده است.
- افزایش نرخ سوخت همان طور که پیش از این در پدال گفته شده، بدون آماده کردن سازوکارهای جایگزین مانند کاهش قیمت خودروهای وارداتی کم مصرف و ایجاد زیرساخت برای خودروهای برقی و هیبریدی و دسترسی آسان و ارزان به این خودروها با سیاست‌های تشویقی، تنها یک سویه و تک بعدی تصمیم گرفتن دولت است که آسیب آن باز هم برای مردم خواهد بود.
چرا این طرح یک تغییر استراتژیک است؟
- پایان عصر تثبیت قیمت‌ها: دولت اعلام کرده توان ادامه سیاست قیمت ثابت بنزین را ندارد؛ این پایان تابوی شش‌ساله است. این تازه شروع آزادسازی نرخ سوخت است.
- افزایش هدفمند، نه شوک سراسری: افزایش قیمت عمدتاً خودروهای پرمصرف و پردرآمدها را هدف قرار داده و فشار عمومی کاهش یافته است. اما این میزان فشار تغییری در الگوی مصرف پردامدها ایجاد نخواهد کرد.
- آغاز مرحله نهایی کارت سوخت: حذف سهمیه خودروهای لوکس و پلاک مناطق آزاد، گامی به سوی تک‌نرخی شدن قیمت بنزین در آینده است.
جمع‌بندی
طرح سه‌نرخی بنزین، نه تنها یک افزایش قیمت، بلکه نشانه تغییر قواعد بازی در سیاست انرژی کشور است. دولت با احتیاط و به صورت قانونی، مسیر آماده‌سازی بازار و مردم برای قیمت‌های واقعی‌تر سوخت را آغاز کرده است، هرچند تبعات معیشتی و تورمی آن نیازمند مدیریت هوشمندانه خواهد بود.