جایگزینی خودروهای فرسوده مهم‌تر است یا گرانی بنزین؟
خودروهای فرسوده در ایران امروز به یکی از جدی‌ترین چالش‌های اقتصادی و زیست‌محیطی کشور تبدیل شده‌اند. بر اساس آخرین آمارها، نزدیک به ۲۲ میلیون وسیله نقلیه شامل خودرو و موتورسیکلت در مرز فرسودگی قرار دارند که بیشترین سهم آن مربوط به خودروهای سواری و وانت است.
بیشتر بخوانید:
تاکنون حدود ۲.۵ میلیون خودرو از چرخه حمل‌ونقل خارج شده، اما همچنان نزدیک به ۲۴ میلیون خودرو سواری و وانت در حال تردد هستند. این حجم عظیم خودروهای فرسوده سالانه حدود ۸.۳ میلیارد لیتر بنزین مصرف می‌کنند؛ رقمی که اگر با قیمت جهانی یک دلار برای هر لیتر محاسبه شود، معادل ۸.۳ میلیارد دلار فرصت ارزی از دست رفته برای کشور خواهد بود. در شرایطی که ایران با ناترازی تولید و مصرف بنزین مواجه است، این میزان مصرف مازاد فشار سنگینی بر منابع مالی و انرژی وارد می‌کند.
مطالعات نشان می‌دهد تنها ۲.۶ میلیون دستگاه خودرو فرسوده سالانه حدود ۳.۲ میلیارد لیتر بنزین مازاد مصرف دارند. اگر این خودروها با مدل‌های نو بنزینی جایگزین شوند، همین مقدار صرفه‌جویی حاصل خواهد شد. در صورت جایگزینی با خودروهای دوگانه‌سوز، هیبریدی یا برقی، میزان صرفه‌جویی می‌تواند به بیش از ۷ میلیارد لیتر بنزین و معادل ۷ میلیارد دلار ارز برسد. این نقدینگی می‌تواند در فرآیند اسقاط و نوسازی ناوگان سرمایه‌گذاری شود و به کاهش ۷۰ درصدی ناترازی بنزین کمک کند. در سال گذشته، مصرف بنزین نسبت به تولید آن حدود ۳.۵ میلیارد لیتر ناتراز بوده و ارز کشور برای تأمین این کمبود هزینه شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت عدم سرمایه‌گذاری در اسقاط خودروهای فرسوده، این ناترازی می‌تواند تا پنج برابر افزایش یابد و بحران انرژی را تشدید کند.
از منظر زیست‌محیطی نیز خودروهای فرسوده سهم بالایی در تولید آلاینده‌هایی مانند ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن و دی‌اکسید کربن دارند. این آلاینده‌ها کیفیت هوای شهرهای بزرگ را به شدت کاهش داده و موجب افزایش بیماری‌های تنفسی و قلبی می‌شوند. به عنوان نمونه، در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ بیش از ۱۱۵ هزار دستگاه خودروی فرسوده از چرخه خارج شده‌اند که این اقدام علاوه بر کاهش مصرف سوخت، به ارتقای ایمنی جاده‌ای نیز کمک کرده است.
سیاست‌های اسقاط و جایگزینی باید با جدیت بیشتری دنبال شود. استفاده از خودروهای هیبریدی و برقی، ارتقای استانداردهای آلایندگی به سطح یورو۶ و سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل عمومی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند مصرف سوخت و آلودگی را کاهش دهد. در نهایت، حل بحران خودروهای فرسوده نیازمند عزم ملی و همکاری دولت و بخش خصوصی است تا ایران بتواند به سمت حمل‌ونقل پایدار حرکت کند.