تاثیر افزایش قیمت بنزین روی قیمت خودروها چگونه خواهد بود؟

هر بار که بحث افزایش قیمت بنزین در ایران مطرح می‌شود، بازار خودرو مثل موجودی عصبی و بی‌قرار شروع می‌کند به تکان خوردن. بازاری که همیشه زیر سایه سیاست و اقتصاد نفس می‌کشد، حالا دوباره روبه‌رو شده با تصمیمی که شاید از قیمت بنزین شروع شود، اما در حقیقت سبک زندگی یک ملت را هدف گرفته. دولت هنوز رقم نهایی را اعلام نکرده، اما نشانه‌ها واضح‌اند: مصرف روزانه ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین، یارانه‌ای که مثل سنگ آسیاب بودجه را می‌ساید، و زمزمه‌هایی درباره عرضه بنزین سوپر وارداتی با قیمت‌های چرخ‌چشم‌درآور ۷۵ هزار تومان. این‌ها کنار هم یک چیز را می‌گویند: اصلاح قیمت سوخت، دیر یا زود اتفاق می‌افتد.

اما این تغییر چه بلایی سر بازار خودرو می‌آورد؟ این همان پرسشی است که در ادامه به آن پرداخته می‌شود؛ نه با زبان خشک آمار، بلکه با نگاهی انسانی‌تر به انتخاب‌ها، نگرانی‌ها و واکنش‌های مردم.

اگر دولت سراغ افزایش آرام و محدود برود، همان زمزمه‌ای که درباره افزایش قیمت بنزین آزاد از ۳۰۰۰ به ۵۰۰۰ تومان شنیده می‌شود، بازار خودرو تنها کمی تکان می‌خورد، نه بیشتر.

این افزایش، شبیه همان سنگ‌ریزه‌ای است که داخل آب انداخته می‌شود، موج درست می‌کند اما قایق‌ها را واژگون نمی‌کند.

چرا؟ چون مردم سهم عمده مصرفشان را از بنزین یارانه‌ای می‌گیرند. چون مصرف سوخت بسیاری از خانواده‌ها آن‌قدر نیست که افزایش دو هزار تومانی را به‌عنوان یک تهدید جدی ببینند. و از همه مهم‌تر، چون بازار خودرو ایران به چیزهایی بسیار بزرگ‌تر از بنزین پنج‌هزارتومانی واکنش نشان می‌دهد.

در این حالت تنها یک چیز تغییر می‌کند: نگاه مردم. خریدار دیگر آن‌قدرها هم بی‌خیال مصرف سوخت نیست. خودرویی که ۱۲ لیتر می‌سوزاند، خودش را از چشم خانواده‌ها می‌اندازد. مدل‌های قدیمی و پرمصرف کارکرده روی دست فروشنده می‌ماند. اما قیمت‌ها جهش نمی‌کنند؛ بازار فقط کمی گوش‌به‌زنگ می‌شود.

اینجا داستان جدی می‌شود. اگر دولت تصمیم بگیرد آرام‌آرام قیمت بنزین را به سطوح واقعی نزدیک کند؛ یعنی همان حوالی ۶۵ هزار تومان که کارشناسان بارها درباره‌اش حرف زده‌اند، بازار خودرو وارد دوره‌ای تازه می‌شود؛ دوره‌ای که شاید بعدها درباره‌اش در کتاب‌های اقتصاد بنویسند.

در چنین حالتی:

یک تغییر ساده نیست؛ یک بازتعریف است.

• خودروهای پرمصرف ناگهان تبدیل می‌شوند به نماد بی‌صرفگی.
• پیکاپ‌ها و شاسی‌بلندهای سنگین که امروز خیلی‌ها برایشان سر و دست می‌شکنند، ارزش خود را از دست می‌دهند.
• خودروهای کم‌مصرف می‌شوند ستاره بازار.
• هر کس که قصد خرید خودرو داشته باشد، قبل از برند، قبل از ظاهر، قبل از آپشن، مستقیم می‌رود سراغ عدد مصرف سوخت.
• رکود در بازار خودروهای بنزینی و کاهش قیمت آنها

و اینجا قصه بزرگ‌تر شکل می‌گیرد. افزایش واقعی قیمت سوخت شبیه موجی است که از کنار ساحل شروع می‌شود، اما هرچه جلوتر می‌آید، تبدیل می‌شود به موجی که شکل بازار را از جا می‌کند. مسیر تغییر، واضح و سه‌مرحله‌ای است:

مرحله اول: هجوم به سوی هیبریدی و هیبریدی پلاگین

این خودروها اولین پناه مردم خواهند بود؛ مصرف اندک، نیاز محدود به شارژ، و هزینه نگهداری کمتر. احتمالا قیمت چنین خودروهایی باتوجه به افزایش تقاضا رشد خواهد کرد.

مرحله دوم: اعتماد به EREV ها

وقتی مردم بفهمند یک خودرو می‌تواند با باتری حرکت کند و فقط در مواقع لزوم موتور بنزینی کوچک خود را روشن کند، تقاضا برای این گروه به شکل جدی افزایش می‌یابد. این خودروها بهترین گزینه برای کشوری هستند که زیرساخت برقش هنوز آماده نیست.

مرحله سوم: حرکت اجتناب‌ناپذیر به سمت خودروهای تمام‌برقی

اما به یک شرط مهم:

دولت باید راه را باز کند؛ واردات، تولید، زیرساخت شارژ و قیمت‌گذاری.

اگر این حمایت وجود نداشته باشد، بازار به سمت برقی‌ها می‌رود اما قیمتشان مثل فنر رها شده بالا می‌پرد و دوباره مردم ناچار می‌شوند عقب‌نشینی کنند.

آینده‌ای که بدون حمایت دولت، فشارش غیرقابل تحمل است. افزایش قیمت بنزین در چنین سطحی مثل این است که از مردم بخواهی با همان حقوق فعلی، یک‌باره چند برابر هزینه کنند.

مثلاً تصور کنید:

• امروز یک باک ۴۰ لیتری بنزین برای یک خودروی معمولی فقط ۱۲۰ هزار تومان تمام می‌شود.
• اما با قیمت ۷۵ هزار تومان، همان باک بیش از ۳ میلیون تومان می‌شود.

این اختلاف، چیزی فراتر از فشار اقتصادی است؛ این یک شکاف عمیق میان درآمد و هزینه خانوارهاست.

برای همین است که هر برنامه اصلاح قیمتی باید همزمان با بازکردن راه خودروهای کم‌هزینه و کم‌مصرف باشد.

در غیر این صورت، بازار خودرو نه به سمت مدرن شدن می‌رود، نه به سمت مصرف کمتر؛ فقط وارد دوره‌ای از بی‌ثباتی، التهاب و نارضایتی می‌شود.

بازار خودرو ایران در آستانه یک دو راهی است.

افزایش کوچک قیمت بنزین، فقط نگاه مردم را دقیق‌تر می‌کند و انتخاب‌ها را کمی تغییر می‌دهد. اما حرکت به سمت قیمت واقعی سوخت، می‌تواند بازار را از ریشه دگرگون کند؛ از الگوهای خرید گرفته تا سبد تولید خودروسازان، از سیاست‌های واردات گرفته تا زیرساخت‌های حمل‌ونقل.

راه‌حل؟ هیچ چیز پیچیده نیست:

اصلاح قیمت سوخت باید همراه با اصلاح مسیر خودروهای پاک باشد.

در غیر این صورت، هر تغییر قیمتی فقط مصرف‌کنندگان را تحت فشار می‌گذارد و بازار خودرو را به سمت آشفتگی بیشتر می‌برد، نه توسعه. نظر شما چیست؟