نگاهی به خودروهای پروتون در ایران، مشخصات و ارزش خرید ویرا و جنتو

شرکت زاگرس خودرو در سال 1375 فعالیت خود را آغاز کرد. کارخانه این شرکت در بروجرد واقع بود و با شرکت مالزیایی پروتون همکاری کرد. نخستین محصول این همکاری، آغاز مونتاژ پروتون ویرا در سال 1381 بود که تا سال 1387 در ایران تولید می‌شد. از اواسط دههٔ 80 نیز مونتاژ یکی دیگر از محصولات پروتون یعنی جنتو توسط زاگرس خودرو آغاز شد. هرچند کارخانهٔ زاگرس خودرو کار خود را با ظرفیت اسمی تولید سالانه 50 هزار خودرو آغاز کرد اما این هدف هیچ‌گاه محقق نشد و زاگرس خودرو سالانه تنها حدود 5 هزار دستگاه خودرو تولید می‌کرد.

بااین‌وجود، محصولات پروتون با وجود تیراژ پایین و برند ناشناخته، به لطف کیفیت مناسب، در کشورمان موردتوجه قرار گرفتند و توانستند در بازار خودروی نسبتاً متنوع آن سال‌های کشورمان نظر خریداران را جلب کنند. بااین‌حال، اواخر دههٔ 80 شمسی تولید و عرضهٔ محصولات پروتون در کشورمان متوقف شد و نهایتاً کارخانهٔ زاگرس خودرو در آذرماه سال 1391 به دلیل مشکلات مالی تعطیل شد. البته بعداً این کارخانه دوباره فعالیت خود را با تولید خودروهای دیگری آغاز کرد و هم‌اکنون به خط تولید خودروهای فردا موتور اختصاص دارد.

پروتون در می 1983 به‌عنوان اولین خودروساز ملی مالزی تحت مالکیت شرکت DRB-HICOM مالزی تأسیس شد. بخشی از سهام این شرکت در اختیار میتسوبیشی بود اما در سال 2012 پروتون به‌طور کامل به مالکیت DRB-HICOM درآمد. این برند در سال 1996 نیز لوتوس را خرید. سپس در ابتدای سال 2017، شرکت مادر پروتون 49.9 درصد از سهام این برند مالزیایی و همین‌طور 51 درصد از سهام لوتوس را به گروه جیلی فروخت و بدین ترتیب، لوتوس از کنترل پروتون خارج شد.

محصولات اولیهٔ پروتون همگی بر اساس خودروهای میتسوبیشی ساخته می‌شدند. اولین خودروی این شرکت سدانی بنام ساگا بود که بر اساس نسل دوم میتسوبیشی لنسر ساخته شده و در اواسط سال 1985 به بازار آمد. فروش این خودرو در بازار مالزی از تولید پیشی گرفت و پروتون نمی‌توانست به تقاضا پاسخ دهد. بااین‌حال، این شرکت سال بعد با فروش 24,148 دستگاه، 47 درصد از سهم بازار خودرو مالزی را در اختیار گرفت که این سهم در سال 1993 با 74 درصد به اوج رسید. سپس در سال 2000 پروتون سدان ایمپین را به‌عنوان اولین خودروی بومی خود را معرفی کرد هرچند که بعداً مشخص شد این خودرو بر پایهٔ نسخهٔ اصلاح‌شده‌ای از پلت‌فرم میتسوبیشی کاریسما ساخته شده است.

بااین‌حال، پس از بحران مالی آسیا در اواخر دههٔ 90 و همین‌طور ظهور پرودوا به‌عنوان دومین خودروساز مالزی، فروش و سهم بازار پروتون بشدت کاهش یافت و در سال 2006 به تنها 32 درصد رسید. یکی دیگر از دلایل کاهش فروش این شرکت کیفیت پایین‌تر خودروهای بومی پروتون مثل ایمپین و جن‌تو نسبت به خودروهای قبلی بود که بر اساس میتسوبیشی ساخته شده بودند.

ویرا پس از ساگا دومین محصول پروتون محسوب می‌شد. توسعهٔ این خودرو از اواسط سال 1988 آغاز و در اوایل سال 1993 معرفی شد. ویرا بر اساس میتسوبیشی لنسر 1991 ساخته شد و صرفاً برای متمایز شدن از همتای ژاپنی، با ویژگی‌هایی مثل داشبورد اختصاصی پروتون، جلوپنجرهٔ متفاوت و سپر جلوی برگرفته از میتسوبیشی میراژ، تغییرات اندکی را تجربه کرد. چند ماه بعد نیز پروتون نسخهٔ لیفت‌بک پنج‌در این خودرو را معرفی کرد و در سال 1995 نیز ویرا یک فیس‌لیفت جزئی را تجربه کرد که جلوپنجره و چراغ‌های عقب جدیدی را به همراه داشت. این خودرو ابتدا با پیشرانه‌های 1.5 لیتری و 1.6 لیتری چهار سیلندر میتسوبیشی تولید می‌شد و بعداً موتورهای 1.3 لیتری، 1.8 لیتری و 2 لیتری دیزلی هم برای آن ارائه شد.

ویرا در ایران با پیشرانهٔ 1.5 لیتری 12 سوپاپ توسط زاگرس خودرو مونتاژ شد که 90 اسب بخار قدرت و 126 نیوتن متر گشتاور داشت. ویرا به دلیل برخورداری از ریشه‌های ژاپنی، خودرویی بی‌دردسر، باکیفیت و کم‌استهلاک بود که رضایت خریداران ایرانی را به دنبال داشت. این خودرو همچنین از سواری بسیار نرم و راحت و درعین‌حال هندلینگی قابل‌قبول برخوردار بود. ویرا در هردو نسخهٔ سدان و لیفت‌بک تا سال 1387 در کشورمان تولید شد و هرچند اکثر نمونه‌های آن گیربکس دستی داشتند اما نسخهٔ اتوماتیک هم در تیراژ پایین‌تری تولید شد. نمونه‌های کارکردهٔ این خودرو هم‌اکنون بسته به مدل، کارکرد، تمیزی و نوع گیربکس بین 150 تا حدود 400 میلیون تومان قیمت دارند.

چند سال پس از آغاز مونتاژ ویرا در کشورمان و استقبال خریداران، زاگرس خودرو محصول جدیدتر و جذاب‌تر پروتون یعنی جن‌تو را روی خط تولید برد. این خودرو یک لیفت‌بک جمع‌وجور بود که در سال 2004 توسط پروتون به‌عنوان جایگزین ویرا معرفی شد. جن‌تو برخلاف محصولات قبلی پروتون، روی پلت‌فرم اختصاصی این شرکت ساخته شد که با همکاری لوتوس توسعه داده شده بود. بدین ترتیب، جن‌تو به اولین خودروی پروتون با پلت‌فرم و پیشرانهٔ بومی تبدیل شد. در سال 2007 نیز پروتون نسخهٔ سدان این خودرو را با نام پرسونا معرفی کرد. هرچند فروش جن‌تو در بازار داخلی مالزی در سال 2012 خاتمه یافت اما این خودرو همچنان برای بازارهای صادراتی تولید می‌شود.

جنتو از اواسط دههٔ 80 شمسی در نسخه‌های دستی و اتوماتیک راهی بازار کشورمان شد. این خودرو در ایران با یک پیشرانهٔ 1.6 لیتری چهار سیلندر تولید شد که 110 اسب بخار قدرت و 148 نیوتن متر گشتاور داشت و انتقال نیروی آن توسط گیربکس‌های پنج سرعته دستی و چهار سرعته اتوماتیک صورت می‌گرفت. جن‌تو که از کیفیت سواری خوب، طراحی جذاب و کابین جادار بهره می‌برد، توانست موفقیت ویرا را در کشورمان ادامه دهد. در حال حاضر نمونه‌های کارکردهٔ این خودرو قیمت مناسبی داشته و بسته به مدل و نوع گیربکس با قیمتی بین حدود 300 تا 600 میلیون تومان قابل خریداری خواهد بود.

همان‌طور که اشاره شد، ایمپین اولین محصول بومی پروتون محسوب می‌شود هرچند که همچنان از پلت‌فرم میتسوبیشی استفاده می‌کرد. این خودرو در اصل پروتون واجا نام دارد اما در بازارهای بریتانیا، ایران و پاکستان با نام ایمپین عرضه شد. واجا از سال 2000 تا 2011 تولید شد و طی این مدت بیش از 292 هزار دستگاه از آن فروخته شد. بااین‌حال، ایمپین برخلاف ویرا و جنتو، در کشورمان خیلی مطرح نشد و صرفاً مدت کوتاهی در مدل‌های 2007 و 2008 به‌صورت وارداتی در ایران به فروش رسید.

ایمپین هم مثل جنتو با یک پیشرانهٔ 1.6 لیتری چهار سیلندر به ایران آمد که 110 اسب بخار قدرت و 148 نیوتن متر گشتاور داشت و در نسخه‌های دستی و اتوماتیک به فروش رسید. ایمپین هندلینگ بسیار خوبی داشت و رانندگی لذت‌بخشی را فراهم می‌کرد اما قدرت موتور 1.6 لیتری برای وزن بیش از 1.2 تنی آن کم به نظر می‌رسید. هم‌اکنون نمونه‌های کارکردهٔ این سدان مالزیایی با قیمتی بین 250 تا 400 میلیون تومان قابل خریداری هستند.

به‌طورکلی، هرچند محصولات پروتون برای زمان خود خودروهای خوب و قابل‌قبولی بودند اما امروز به دلیل کمیابی قطعات و لوازم‌یدکی و همین‌طور بازار خریدوفروش ضعیف، خیلی نمی‌توانند گزینه‌های قابل دفاعی برای خرید باشند. دراین‌بین، ایمپین به دلیل واردات محدود، کمترین ارزش خرید را دارد و بنابراین اگر خواهان یکی از محصولات این برند مالزیایی هستید بهتر است سراغ ویرا یا جن‌تو بروید. دراین‌بین، ویرا به دلیل ریشه‌های ژاپنی، استهلاک پایین و مدت‌زمان تولید بیشتر در کشورمان، از بین این سه مدل گزینهٔ منطقی‌تری برای خرید خواهد بود.