کاپوتاژ ماشین: مراحل، قوانین، هزینه‌ها و زمان موردنیاز

کاپوتاژ ماشین، به‌عنوان فرآیندی برای انتقال موقت خودرو از یک کشور به کشور دیگر بدون پرداخت عوارض گمرکی، نقش مهمی در تسهیل تجارت بین‌المللی و جابجایی وسایل نقلیه ایفا می‌کند. این مکانیسم به رانندگان و شرکت‌ها امکان می‌دهد تا با رعایت قوانین، خودروهای خود را برای مدت مشخصی در کشورهای دیگر مورد استفاده قرار دهند بدون اینکه متحمل هزینه‌های سنگین شوند. اهمیت این موضوع در شرایط اقتصادی کنونی بیش از پیش برجسته شده است. همچنین می‌تواند از قاچاق غیرقانونی خودروها جلوگیری کرده و شفافیت در تجارت را تقویت کند.

کاپوتاژ به معنای اجازه خروج موقت خودرو از کشور است. این فرآیند توسط گمرک انجام می‌شود و خودرو با دریافت برگه کاپوتاژ، بدون پرداخت عوارض دائمی صادرات، اجازه خروج موقت از کشور را برای سفر به خارج پیدا می‌کند. این برگه تضمین می‌کند که خودرو ظرف مدت مشخصی به کشور بازمی‌گردد. کاپوتاژ با هدف جلوگیری از رکود تجارت دریایی شکل گرفت. این مفهوم در ابتدا برای حمل‌ونقل کالا و مسافر بین بنادر یک کشور از طریق مسیرهای آبی توسعه یافت و با پیشرفت صنعت خودرو و افزایش تقاضا برای سفرهای بین‌المللی، به تدریج به جابجایی موقت خودروها نیز گسترش یافت. قوانین مربوط به کاپوتاژ خودرو در دهه‌های اخیر، به‌ویژه با نیاز به تنظیم خروج موقت وسایل نقلیه، تکامل یافته‌اند.

مزایای کاپوتاژ شامل صرفه‌جویی در هزینه‌های حمل‌ونقل نسبت به روش‌های دیگر مانند کشتی یا کامیون، راحتی و آزادی عمل در سفر با خودروی شخصی و افزایش ایمنی و امنیت خودرو است. این فرآیند همچنین برای سفرهای طولانی و ماجراجویانه گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شود. کاربردهای آن شامل سفرهای موقت گردشگری به کشورهای همسایه مانند ترکیه، ارمنستان و عراق، جابجایی موقت خودرو برای مقاصد تجاری و استفاده از خودرو در مناطق آزاد است که همگی نیازمند رعایت قوانین گمرکی و تهیه مدارک لازم هستند. با استفاده از کاپوتاژ امکان رانندگی در 98 کشور عضو کنوانسیون 1949 وجود دارد.

برای دریافت کاپوتاژ ماشین باید مراحل زیر را طی کنید.

1. مراجعه به گمرک و ارائه مدارک اولیه: مالک خودرو باید با مدارک شناسایی شامل شناسنامه، کارت ملی و مدارک مالکیت خودرو مانند برگ سبز و سند رسمی به یکی از گمرک‌های مجاز مراجعه کند. حضور خودرو و بررسی آن توسط کارشناسان گمرک برای احراز هویت و وضعیت فنی ضروری است؛ خودروهای با قدمت بیش از ۲۰ سال نیازمند مجوز سازمان میراث فرهنگی هستند.

2. ثبت درخواست خروج موقت: پس از تأیید اولیه، مالک باید درخواست خروج موقت را از طریق سامانه الکترونیکی گمرک یا به‌صورت حضوری ثبت کند. این درخواست شامل جزئیات سفر، کشور مقصد و مدت‌زمان خروج است و تکمیل فرم‌ها و پرداخت هزینه‌های مربوطه، شامل عوارض خروج و بخشی از مابه‌التفاوت نرخ سوخت، الزامی است.

3. صدور برگه کاپوتاژ: پس از پرداخت هزینه‌ها، برگه کاپوتاژ صادر می‌شود که معمولاً یک ‌سال اعتبار دارد. این سند باید قبل از انقضا تمدید یا باطل شود تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود.

4. دریافت پلاک ترانزیت و مدارک تکمیلی: مالک باید به نمایندگی‌های کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی مراجعه کرده و پلاک ترانزیت و گواهینامه رانندگی بین‌المللی دریافت کند. ارائه گذرنامه معتبر و بیمه‌نامه به‌روز برای تکمیل این مرحله ضروری است.

5. خروج از مرز و تأیید بازگشت: با همراه داشتن تمام اسناد، خودرو از مرزهای مجاز خارج می‌شود. هنگام بازگشت، مهر تأیید ورود در برگه کاپوتاژ باید ثبت شود تا فرآیند قانونی تکمیل گردد.

در ادامه مدارک لازم برای دریافت کاپوتاژ ماشین را ذکر می‌کنیم.

• سند مالکیت خودرو (برگ سبز یا سند قطعی خودرو)
• کارت خودرو
• کارت ملی مالک
• گواهینامه رانندگی معتبر
• بیمه‌نامه شخص ثالث معتبر
• پاسپورت و ویزای مالک (در صورت نیاز به کشور مقصد)
• خودروی فیزیکی جهت بازدید
• مدارک محل سکونت (در برخی گمرک‌ها اختیاری)

در مواردی که مالک حضور ندارد، وکالت‌نامه محضری از مالک به همراه مدارک شناسایی وکیل موردنیاز است تا فرآیند به نمایندگی از مالک انجام شود. برای خودروهای با قدمت بیش از ۲۰ سال، علاوه بر مدارک اصلی، اخذ مجوز ویژه از سازمان میراث فرهنگی الزامی است، زیرا این خودروها به‌عنوان بخشی از میراث صنعتی تلقی می‌شوند و نیازمند بررسی‌های اضافی هستند.

در جدول زیر هزینه‌های اصلی کاپوتاژ ماشین درج شده‌اند.

فرایند کاپوتاژ خودرو در ایران با توجه به شرایط گمرک و کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی معمولاً بین 2 تا 5 روز کاری طول می‌کشد. این زمان‌بندی به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• مراحل اولیه در گمرک: بررسی مدارک و تأیید هویت خودرو معمولاً یک تا دو روز کاری به طول می‌انجامد، به‌ویژه اگر مدارک کامل ارائه شود.
• ثبت درخواست و صدور برگه کاپوتاژ: پس از پرداخت هزینه‌ها، صدور پروانه خروج موقت اغلب یک روز کاری زمان می‌برد، مگر اینکه نیاز به بررسی‌های اضافی باشد.
• دریافت پلاک و گواهینامه بین‌المللی: مراجعه به کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی و صدور پلاک ترانزیت و گواهینامه بین‌المللی معمولاً یک تا دو روز دیگر طول می‌کشد.

در شرایط شلوغی یا نیاز به مجوزهای خاص (مانند خودروهای بالای ۲۰ سال)، این فرآیند ممکن است تا یک هفته نیز به طول بیانجامد. برای تسریع فرایند توصیه می‌شود ثبت مدارک در گمرک شهر مبدأ و نه در مرز صورت پذیرد. همچنین برای جلوگیری از جریمه باید نسبت به تمدید مجوزها قبل از اتمام اعتبار اقدام کرد.

خودروهای جدید محدودیتی برای دریافت کاپوتاژ ندارند اما همان‌طور که گفته شد خودروهای قدیمی بالای 20 سال به مجوز سازمان میراث فرهنگی نیاز خواهند داشت. البته برخی شرایط خاص در کشورهای همسایه نیز دیده می‌شود. برای مثال کشور آذربایجان ورود خودروهای ایرانی مدل 2010 و قبل از آن را ممنوع کرده و برای ورود به ترکیه نیز باید خودرو دارای بیمه شخص ثالث معتبر باشد.

• قوانین عمومی

تردد با پلاک ترانزیت مخصوص خارج از کشور در جاده‌های ایران ممنوع است و مشمول جریمه خواهد بود. همچنین خروج خودرو باید از مرزهای دارای گمرک همچون بازرگان و جلفا باشد. نکته دیگر اینکه مالک خودرو یا نماینده قانونی وی باید به بازگشت خودرو در مدت اعتبار درج شده در اسناد دریافتی متعهد باشند و در غیر این صورت باید جریمه‌های قانونی را پرداخت کنند.

• قوانین خاص کشورها

همان‌طور که گفته شد برخی کشورها قوانین خاص خود را برای ورود خودروهای خارجی دارند و کشور ترکیه درخواست ارائه بیمه شخص ثالث معتبر را خواهد داشت و در کشور عراق نیز مدارک گمرکی قبل از ورود به خاک این کشور به دقت بررسی می‌شوند.

• جریمه‌ها

عدم تمدید کاپوتاژ منجر به جریمه نقدی خواهد شد. همچنین استفاده از پلاک ترانزیت در ایران با جریمه و توقیف همراه خواهد بود.

کاپوتاژ ایران بر اساس کنوانسیون ژنو ۱۹۴۹ و کنوانسیون وین ۱۹۶۸ که بسیاری از کشورها عضو آن هستند، در سطح بین‌المللی پذیرفته می‌شود. کشورهای پذیرنده کاپوتاژ ایران، به‌ویژه کشورهای همسایه، شامل موارد زیر هستند:

• ترکیه: یکی از محبوب‌ترین مقاصد برای کاپوتاژ ایران است. قانون خاص این کشور نیاز به بیمه شخص ثالث بین‌المللی (کارت سبز) با حداقل پوشش ۱۵ روزه دارد. همچنین، خودروهای با پلاک کاپوتاژ باید در مرز نصب شوند و استفاده از آن در داخل ایران ممنوع است.
• ارمنستان: پذیرنده کاپوتاژ ایران است و نیازی به بیمه اضافی در مرز ندارد، اما داشتن گواهینامه بین‌المللی الزامی است. محدودیت سنی برای خودرو اعمال نمی‌شود، اما مدارک باید کامل باشد.
• عراق: کاپوتاژ برای سفر به مناطق خاصی مانند کربلا پذیرفته می‌شود. قوانین خاص شامل ارائه بیمه شخص ثالث بین‌المللی و رعایت محدودیت‌های تردد در زمان‌های غیر اربعین است.
• ترکمنستان: کاپوتاژ پذیرفته می‌شود، اما نیاز به تأیید قبلی از گمرک این کشور و ارائه مدارک هویتی کامل دارد. خودروهای با قدمت بالا ممکن است نیاز به بررسی اضافی داشته باشند.
• آذربایجان: کاپوتاژ معتبر است، اما ورود با خودروهای بالای ۱۰ سال ساخت ممکن است با محدودیت مواجه شود و بیمه شخص ثالث بین‌المللی ضروری است.

باید دانست کشورهای دیگر مانند پاکستان، افغانستان و برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس (مانند امارات و کویت) ممکن است کاپوتاژ ایران را بپذیرند، اما نیاز به هماهنگی پیشین و بررسی قوانین محلی دارند. توصیه می‌شود قبل از سفر، قوانین به‌روز هر کشور را از سفارتخانه‌ها یا گمرک مربوطه استعلام کنید.

• قبل از سفر

پیش از آغاز سفر قسمت‌های مهم خودرو از جمله موتور و گیربکس را بررسی نموده و از وضعیت مطلوب لاستیک‌ها، سیستم ترمز و... اطمینان حاصل کنید. همچنین بهتر است کیف پول سامانه گمرک به نشانی ezmoney.ir را به میزان لازم شارژ کنید تا در پرداخت هزینه‌ها مشکلی نداشته باشید. باید دانست برای برخی مقاصد خاص نیاز به تهیه بیمه بین‌المللی است و بنابراین قبل از سفر باید از این موضوع مطلع شوید.

• در مرز

با حضور در مرز نسبت به ارائه برگه کاپوتاژ و نصب پلاک بین‌المللی اقدام کنید. در این بخش شاید با ازدحام و معطلی مواجه شوید بنابراین پیش‌بینی‌های لازم در خصوص رفاه سرنشینان را داشته باشید. بررسی مدارک نیز توسط گمرک کشور مقصد انجام می‌پذیرد.

• پس از سفر

همان‌طور که گفته شد باید قبل از اتمام اعتبار کاپوتاژ نسبت به تمدید یا ابطال آن اقدام کنید و ورود مجدد خود به گمرک را نیز ثبت نمایید.

• کاپوتاژ ماشین چیست و چه مدارکی نیاز دارد؟

کاپوتاژ ماشین فرآیندی قانونی است که از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران تنظیم می‌گردد و به مالکان خودرو اجازه می‌دهد با رعایت ضوابط، وسیله نقلیه خود را بدون نیاز به پرداخت عوارض گمرکی دائمی و مشروط به بازگشت در مهلت مقرر به‌صورت موقت به خارج از کشور منتقل کنند. مدارک موردنیاز شامل شناسنامه و کارت ملی مالک، برگ سبز و سند رسمی خودرو، گواهینامه رانندگی معتبر، بیمه‌نامه دارای اعتبار، گذرنامه معتبر و در صورت عدم حضور مالک، وکالت‌نامه رسمی محضری است.

• هزینه کاپوتاژ خودرو چقدر است؟

در سال 1404 مجموع هزینه کاپوتاژ ماشین چیزی بین 4.5 تا 6.5 میلیون تومان خواهد بود.

• چه خودروهایی برای کاپوتاژ نیاز به مجوز دارند؟

خودروهایی با سن بیشتر از 20 سال نیازمند مجوز از سازمان میراث فرهنگی خواهند بود.

• کدام کشورها کاپوتاژ ایران را می‌پذیرند؟

کاپوتاژ ایران بر اساس کنوانسیون ژنو ۱۹۴۹ و کنوانسیون وین ۱۹۶۸ که بسیاری از کشورها عضو آن هستند، در سطح بین‌المللی پذیرفته می‌شود.

کاپوتاژ خودرو فرایندی ضروری و قانونی برای خروج موقت وسیله نقلیه از کشور است که با دریافت مجوزهای لازم، امکان تردد در کشورهای خارجی را فراهم می‌سازد. این فرآیند، ضمن صرفه‌جویی در هزینه‌ها، به مالک خودرو اجازه می‌دهد بدون پرداخت عوارض دائمی، به‌صورت موقت از مرز عبور کند. رعایت قوانین بین‌المللی و الزامات کشورهای مقصد در این مسیر اهمیت فراوانی دارد. در مجموع، کاپوتاژ نقش مؤثری در تسهیل سفرهای زمینی برون‌مرزی دارد.