خرابی رله فن: علائم، دلایل و راه‌حل‌های ساده برای نجات خودرو

سیستم خنک کاری وسایل نقلیه از اجزای مهمی همچون رادیاتور، ترموستات، واترپمپ و فن تشکیل شده است و البته یکی از قطعات کمتر شناخته شده آن که رانندگان نیز توجه چندانی به آن ندارند رله فن است که نقش مهمی در تنظیم دمای بهینه پیشرانه‌های درون‌سوز دارد. رله فن وظیفه کنترل عملکرد فن یا پروانه رادیاتور را بر عهده دارد و با دریافت پیام‌های ارسالی ECU باعث فعال شدن فن در دمای مشخص پیشرانه کرده و باعث تنظیم دمای آن می‌شود. واضح است که عملکرد صحیح رله فن اهمیت بسیار زیادی در جلوگیری از داغ شدن پیشرانه دارد و در صورتی که این قطعه خراب شود مشکلات زیادی برای خودرو به وجود خواهد آمد.

با خرابی رله فن نشانه‌هایی بروز می‌کند که حتماً باید به آن‌ها دقت کنید.

در حالتی که رله فن خراب شود ممکن است فن رادیاتور یا کلا کار نکند و یا اینکه به‌صورت یکسره روشن بماند. در حالت اول رله فن نمی‌تواند انرژی الکتریکی لازم را به فن‌ها برساند و به این ترتیب آن‌ها نیز از کار می‌افتند؛ اما در صورتی که رله گیر کند و برق را به‌صورت دائمی از خود عبور دهد فن‌ها نیز به‌صورت مداوم انرژی الکتریکی را دریافت و کار خواهند کرد. این کار می‌تواند باعث خالی شدن باتری خودرو در مدتی کوتاه شود. البته دقت داشته باشید که در روزهای گرم سال و زمانی که مدت زیادی با خودرو رانندگی کرده‌اید، فن‌ها حتی پس از خاموش بودن پیشرانه نیز به مدت چند دقیقه کار خواهند کرد تا پیشرانه را خنک کنند؛ اما اگر متوجه شدید که فن‌ها به‌صورت یکسره کار می‌کنند حتماً به بررسی وضعیت رله فن بپردازید.

همان‌طور که گفتیم رله فن وظیفه فعال‌سازی فن‌ها را بر عهده دارد و در صورت خرابی، این فن‌ها از کار خواهند افتاد و وظیفه خود که دور کردن گرما از پیشرانه است را انجام نخواهند داد. در این حالت موتور داغ خواهد کرد. البته داغ کردن موتور خودرو دلایل دیگری نیز دارد که قبلاً به آن‌ها پرداخته‌ایم.

با اینکه چراغ چک خودرو بنا به دلایل متنوعی روشن می‌شود اما یکی از مهم‌ترین آن‌ها خرابی رله فن خودروست. همچنین علاوه بر چراغ چک احتمال دارد چراغ مربوط به هشدار دمای بالای پیشرانه نیز روشن شود که تمامی این حالات به خرابی احتمالی رله فن اشاره دارند.

در اکثر خودروها، فن خنک‌کننده رادیاتور به عنوان فن کندانسور نیز عمل می‌کند و زمانی که شما کولر خودرو را روشن کنید این فن هوا را در کندانسور به حرکت درمی‌آورد تا گرما از مبرد خارج شود. به همین خاطر است که با خرابی رله فن معمولاً کولر خودرو نیز دچار افت عملکرد شده و کابین را به خوبی سرد نمی‌کند.

حال که با نشانه‌های خرابی این قطعه مهم آشنا شدیم نوبت به بررسی دلایل از کار افتادن رله فن می‌پردازیم.

همانند هر قطعه دیگری احتمال فرسودگی و از کار افتادن رله فن نیز وجود دارد. هرچه از زمان تولید خودرو بگذرد قطعاتی همچون رله فن مستهلک شده و کیفیت خود را از دست می‌دهند. همچنین امکان دارد بخش‌های داخلی رله فن به خاطر شستن موتور دچار زنگ‌زدگی شود و این موضوع روی عملکرد آن تأثیر بگذارد.

سیستم برقی خودرو در صورتی که دچار مشکل شود روی بخش‌های زیادی از جمله رله فن تأثیر می‌گذارد. در این حالت برق کمتر یا بیشتر از حد نرمال به رله فن می‌رسد و باعث خرابی آن می‌شود.

این موضوع به‌طور خاص در فصل‌های گرم سال رخ می‌دهد یعنی زمانی که سیستم خنک‌کننده مجبور است با فشار بیشتری برای خنک کردن پیشرانه کار کند. در چنین شرایطی رله فن به‌طور مداوم تحت‌فشار قرار دارد تا فن را به حرکت درآورده و اجزای پیشرانه را خنک کند. ادامه چنین وضعیتی باعث خرابی رله فن خواهد شد.

عبور جریان زیاد از فن می‌تواند باعث خرابی رله شود. همچنین وجود مشکلات در ECU نیز در کارکرد چنین قطعه‌ای اختلال ایجاد خواهد کرد زیرا همان‌طور که گفته شد این ECU است که دستور فعال شدن فن را به رله فن می‌فرستد و هرگونه مشکل در مغز خودرو باعث ایجاد مشکلاتی در رله خواهد شد.

استفاده از قطعات متفرقه و ارزان‌قیمت می‌تواند هزینه‌های زیادی را برای مالک در پی داشته باشد. برای خرید رله فن حتماً از فروشگاه‌های معتبر خرید کنید و کیفیت بالای قطعه را مدنظر داشته باشید.

برای اینکه بتوانید مشکلات مربوط به رله فن را تشخیص دهید روش‌هایی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

اولین گام در عیب‌یابی رله فن گوش دادن به عملکرد آن است. در این روش با نزدیک شدن دمای موتور خودرو به محدوده فعال شدن فن، کاپوت را باز کرده و به دقت به صدای تیک مانند فعال شدن رله فن گوش کنید. در صورتی که این صدا به گوش نرسد و فن کار نکند به احتمال زیاد رله فن خراب است. همچنین در زمانی که فن حتی قبل از رسیدن دمای موتور به محدوده فعال شدن آن کار می‌کند و یا حتی پس از فعال شدن به‌صورت یکسره روشن باقی می‌ماند نیز رله فن مشکل‌دار است.

با استفاده از یک مولتی متر یا اهم‌متر میزان مقاومت رله فن‌ها را اندازه‌گیری کنید. بسته به مدل خودرو و شرکت سازنده، مقاومت رله فن معمولاً بین 40 تا 80 اهم است و در صورتی که مولتی متر ارقام بسیار کمتر یا بیشتر از حد متوسط را نشان دهد به معنی وجود مشکل در این قطعه خواهد بود.

یکی دیگر از روش‌های عیب‌یابی رله فن بررسی صحت عملکرد آن از طریق تعویض فیوزهاست به این صورت که رله فن را به‌صورت موقتی از سیستم خارج می‌کنید تا عملکرد فن را مشاهده کنید. اگر فن خودرو پس از درآوردن فیوز آن به‌صورت نامنظم کار کند به معنی سالم بودن رله فن خواهد بود و ریشه مشکل خودرو را باید از بخش‌های دیگر جست‌وجو کنید.

به دلیل طراحی و ساختار خاص رله فن‌ها معمولاً افراد عادی امکان تعمیر آن را نخواهند داشت اما تکنسین‌ها و افراد حرفه‌ای می‌توانند با ابزار مخصوص اقدام به تمیز کردن پلاتین رله فن کنند. البته شما نیز می‌توانید با استفاده از یک فرچه یا مسواک بخش‌های داخلی رله فن را تمیز کنید. در صورتی که مشکل رله فن حاد نباشد و آلودگی‌های محیطی باعث اختلال در عملکرد آن شده باشند، معمولاً تمیزکاری بخش‌های داخلی رله فن مشکل را حل خواهد کرد. در غیر این صورت بهتر است به فکر تعویض رله فن معیوب باشید.

همان‌طور که گفته شد در صورت خرابی رله فن بهتر است آن را تعویض کنید. البته توصیه می‌شود این کار توسط متخصصان امر انجام شود چراکه افراد عادی به احتمال زیاد توانایی تعویض رله فن را نخواهند داشت و نصب نادرست قطعه می‌تواند آسیب‌های زیادی به خودرو وارد کند. دقت داشته باشید که نوع رله فن هر خودرو بسته به مدل خودرو و توصیه‌های خودروساز متفاوت است و حتماً باید این موضوع را هنگام خرید قطعه مدنظر داشته باشید.

بهترین راهکار در این زمینه مراجعه به یک مکانیک و باتری‌ساز ماهر جهت بررسی وضعیت سلامت رله فن است. با توجه به اینکه رله فن نقش مهمی در تنظیم دمای موتور دارد بنابراین استفاده از رله فن‌های تقلبی و بی‌کیفیت آسیب زیادی به خودرو وارد خواهد کرد.

باتری به عنوان منبع تأمین انرژی سیستم‌های مختلف خودرو اهمیت زیادی دارد و وجود هرگونه مشکل در آن باعث اختلال در عملکرد سایر بخش‌ها از جمله رله فن خواهد شد. به همین خاطر ضروری است به‌صورت منظم عملکرد باتری و اتصالات و سیم‌کشی‌ها را بررسی نموده و در صورت وجود هرگونه مشکل آن‌ها را رفع کنید تا رله فن خودرو نیز عملکرد صحیح خود را حفظ کند.

خرید قطعات اصلی و باکیفیت علاوه بر اینکه باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود، در درازمدت باعث تضمین عملکرد صحیح خودرو نیز می‌شود. توصیه می‌شود رله فن مخصوص خودروی خود را از فروشگاه‌های معتبر تهیه کنید.

زمانی که دمای هوا به شدت بالاست فشار زیادی به خودرو وارد نکنید تا سیستم خنک کاری و به ویژه فن‌ها تحت‌فشار قرار نگیرند. این امر به نوبه خود می‌تواند رله فن را نیز تحت تأثیر قرار دهد و آن را مستهلک سازد. با رانندگی کم فشار و عادی در چنین شرایطی طول عمر قطعات سیستم خنک کاری به ویژه رله فن افزایش خواهد یافت.

افراد زیادی توصیه می‌کنند موتور خودرو را نشویید چراکه این کار باعث نفوذ رطوبت به سیستم‌های برقی و سوکت های خودرو شده و عملکرد آن‌ها را مختل می‌سازد. به همین خاطر می‌بایست جعبه‌فیوز و رله فن‌ها از رطوبت در امان باشند تا مشکلی در آن‌ها به وجود نیاید.

با توجه به قیمت نسبتاً پایین رله فن خودروها، اکثر مکانیک‌ها تعمیر رله فن را انجام نمی‌دهند و از طرف دیگر نیز اتحادیه نرخ نامه‌ای را برای تعمیر رله فن اعلام نکرده است. به همین خاطر در اکثر موارد، رله فن خراب با نمونه جدید تعویض می‌شود؛ اما فن خودرو بسته به نوع خودرو و میزان تخصص مکانیک و باتری‌ساز قابل تعمیر است و هزینه آن نیز معمولاً از 300 هزار تومان برای خودروهای داخلی شروع شده و به حدود 1 میلیون تومان برای خودروهای گران‌تر می‌رسد.

خودروی پراید در نسخه‌های مختلف کاربراتوری و انژکتوری تولید شده و از رله فن‌های گوناگون تک دور، دو دور، چندمرحله‌ای و هوشمند استفاده می‌کند. رله فن پراید در محفظه موتور قرار دارد و هرگونه مشکل در آن باعث داغ کردن سریع موتور خواهد شد. یکی از مشکلات رله فن پراید را می‌توان ذوب شدن آن به دلیل دمای بالای موتور دانست.

رله فن پژو 206 بسته به نوع و سال تولید در محفظه موتور قرار دارد و دارای ظرفیت 40 تا 60 آمپر است. دقت داشته باشید که در هنگام خرید رله فن پژو 206 حتماً باید به مشخصات خودرو و سال تولید آن اهمیت دهید. وجود مشکل در رله فن این خودرو معمولاً باعث مشکل یکسره کار کردن فن می‌شود.

رله فن این دو خودرو نیز به دلیل دمای بالای موتور و نفوذ رطوبت با مشکل مواجه می‌شوند. خرابی رله فن سمند و 405 می‌تواند باعث یکسره کار کردن فن‌ها شود و یا اینکه آن‌ها را از کار بیندازد که در حالت اول باتری خودرو خالی خواهد شد؛ اما از کار افتادن فن‌های سمند و 405 خطرناک‌تر است چراکه منجر به داغ کردن موتور XU7 و سوختن واشر سر سیلندر می‌شود.

• چرا فن یکسره کار می‌کند؟

گیر کردن رله فن و عبور مداوم جریان برق از آن می‌تواند باعث کار کردن دائمی فن شود که در این صورت باتری خودرو خالی خواهد شد و امکان خرابی فن نیز وجود خواهد داشت.

• چطور بفهمیم مشکل از رله است یا از فن؟

در صورتی که با خارج کردن رله فن از مدار، فن به خوبی کار کند مشکل از رله فن خواهد بود اما در غیر این صورت باید به بررسی خود فن بپردازید.

• هزینه تعویض رله فن چقدر است؟

اتحادیه تعمیرکاران خودرو دستمزد و اجرت تعویض رله فن را اعلام نکرده و بنابراین دستمزد تعویض آن به‌صورت توافقی بین طرفین پرداخت خواهد شد اما قیمت رله فن خودروهای پرفروش همچون پراید، 206 و سمند حدود 200 تا 300 هزار تومان است.

رله فن یکی از قطعات مهم سیستم خنک کاری خودروست که خرابی آن می‌تواند تأثیر زیادی روی عملکرد کلی وسیله نقلیه بگذارد. خرابی رله فن با علائمی همچون داغ شدن موتور، کار نکردن فن و یا یکسره شدن آن همراه است و با چند روش ساده از جمله تست شنیداری فعال شدن رله و همچنین اندازه‌گیری مقاومت و ولتاژ می‌توان عملکرد آن را بررسی نمود. بررسی مداوم سیستم‌های برقی خودرو از جمله باتری و سیم‌کشی‌ها، استفاده از قطعات باکیفیت و رانندگی نرمال و کم فشار در هوای گرم از جمله راه‌های افزایش طول عمر رله فن هستند. در پایان از شما عزیزان درخواست می‌کنیم تجربیات خود درباره ویژگی‌ها و مشکلات رله فن خودروی خود را با ما و دیگر کاربران در میان بگذارید.