خرابی ترموستات خودرو: علائم، دلایل و راه‌حل‌های کاربردی

با ورود به فصول گرم سال نقش سیستم خنک کننده وسیله نقلیه بیش از پیش برجسته می‌شود. این سیستم دارای اجزای مختلفی از جمله رادیاتور، واترپمپ، فن و همچنین ترموستات است که خرابی هریک از آن‌ها می‌تواند مشکلات زیادی را پدیدار کند. در این مقاله می‌خواهیم به خرابی ترموستات خودرو بپردازیم اما قبل از آن بهتر است این قطعه را معرفی کنیم. ترموستات با اینکه قطعه چندان پیچیده‌ای نیست اما وظیفه خطیری بر عهده دارد و آن هم کنترل عبور جریان مایع خنک کننده بین رادیاتور و موتور خودروست. برای درک بهتر عملکرد ترموستات می‌توانیم به روزهای سرد سال اشاره کنیم که در این زمان آب داخل رادیاتور و موتور باید سریع‌تر گرم شود. در این حالت ترموستات مانع گردش آب بین موتور و رادیاتور می‌شود و پس از گرم شدن آب اجازه گردش آن در مسیرهای معین را می‌دهد.

دقت داشته باشید که ترموستات قطعه‌ای برقی و یا الکترونیکی نیست و داخل آن مومی با خواص ویژه قرار دارد. این موم در دمای محیط جامد و منقبض است و باعث می‌شود جریان آب رادیاتور به موتور و بالعکس مسدود باشد. با گرم شدن آب در موتور، چنین ماده‌ای گرم و ذوب شده و منجر به باز شدن سوپاپ عبور آب می‌شود. چنین حالتی به‌صورت مکرر انجام می‌شود تا جریان آب بین رادیاتور و موتور قطع و وصل شده و دمای آن در محدوده بهینه باقی بماند. با عنایت به وظیفه ترموستات بدیهی است که وجود هرگونه مشکل در این قطعه مشکلات زیادی برای خودرو به وجود خواهد آمد.

یکی از رایج‌ترین نشانه‌های خرابی ترموستات خودرو جوش آوردن موتور در مدتی کوتاه است. چنین حالتی به ویژه با روشن کردن خودرو و زمانی که موتور سرد است دیده می‌شود چراکه دمای آب موتور به دلیل خرابی ترموستات در مدتی کوتاه افزایش یافته و به محدوده خطرناکی می‌رسد. در چنین وضعیتی سریعاً باید نسبت به بررسی ترموستات و تعویض آن اقدام کرد.

جهت مطالعه بیشتر: دلایل اصلی داغ کردن پیشرانه

گاهی اوقات حالت برعکس وضعیت بالا نیز رخ می‌دهد و دمای موتور در محدوده پایین‌تر از حد نرمال باقی می‌ماند. علت چنین وضعیتی به باز ماندن سوپاپ ترموستات و حرکت مداوم مایع خنک کننده از موتور به سمت رادیاتور مربوط است که باعث می‌شود دمای آب به محدوده نرمال خود نرسد و همواره پایین باشد. با گیر کردن سوپاپ ترموستات و باز ماندن آن در فصول سرد سال و هنگام حرکت در جاده شاهد افت قابل‌توجه دمای آب موتور خواهید بود.

خرابی ترموستات می‌تواند باعث نوسانات دمایی نیز شده و باعث گردد آمپر آب خودرو اعداد متفاوتی را نشان دهد. علت آن نیز باز و بسته شدن نا به هنگام سوپاپ ترموستات است که مانع باقی ماندن دمای آب در محدوده بهینه و نرمال می‌شود.

با اینکه نشتی مایع خنک کننده دلایل متنوعی دارد اما یکی از آن‌ها می‌تواند خرابی ترموستات باشد. اگرچه میزان مایع خنک کننده خودروها با گذشت زمان اندکی کاهش می‌یابد اما خرابی ترموستات باعث می‌شود این مایع به دلیل افزایش بیش از حد دما سرریز شود و بوی شیرین از محفظه موتور به مشام برسد. همچنین باز بودن سوپاپ ترموستات باعث گردش مداوم آب بین موتور و رادیاتور می‌شود و سطح مایع خنک کننده را کاهش می‌دهد.

بخاری خودرو برای افزایش دمای کابین بکار می‌رود و این گرما را از موتور تأمین می‌نماید. با خرابی ترموستات و باز ماندن دائمی مسیر گردش آب بین موتور و رادیاتور دمای آب به اندازه کافی افزایش نمی‌یابد و بنابراین بخاری نیز توانایی گرم کردن کابین را نخواهد داشت. باید دانست کاهش کارایی بخاری در فصل زمستان یکی از رایج‌ترین نشانه‌های ترموستات معیوب است.

با دانستن علائم خرابی ترموستات خودرو نوبت به بررسی دلایل خرابی این قطعه مهم می‌رسد.

همانند هر قطعه دیگری در خودرو، ترموستات نیز با گذشت زمان کیفیت اولیه خود را از دست می‌دهد و امکان دارد موم و سوپاپ داخل آن ضعیف شوند. در چنین شرایطی ممکن است ترموستات گیر کند و مشکلات زیادی را به وجود آورد. البته بسته ماندن سوپاپ ترموستات خطرناک‌تر است و در خودروهایی همچون پژو می‌تواند باعث جوش آوردن موتور و سوختن واشر سر سیلندر شود.

متأسفانه با گشت و گذار در بازار لوازم یدکی خودرو شاهد انواع و اقسام قطعات بی‌کیفیت با نشان‌های متفرقه خواهید بود. حتی امکان تشخیص اجناس اصلی از تقلبی نیز دشوار شده است. استفاده از ترموستات‌های بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت که کارایی چندانی ندارند می‌توانند در کوتاه‌مدت باعث تحمیل هزینه‌های اضافی به مالکان شوند.

مشکلاتی همچون گرفتگی رادیاتور و نشت مایع خنک کننده از آن نیز روی عملکرد ترموستات اثر می‌گذارند و در درازمدت باعث خرابی چنین قطعه مهمی می‌شوند.

با افزایش دمای محیط به ویژه در فصل تابستان، سیستم خنک کننده خودرو تحت‌فشار زیادی قرار می‌گیرد و مجبور است بیشتر کار کند تا بتواند دمای موتور را در محدوده نرمال حفظ کند. در چنین حالتی قطعات سیستم خنک کننده از جمله ترموستات تحت‌فشار قرار دارند و امکان خرابی آن‌ها بالاتر می‌رود. در این حالت اگر ترموستات از کیفیت بهینه‌ای برخوردار نباشد سریعاً از کار خواهد افتاد.

برای تشخیص خرابی این قطعه راه‌هایی وجود دارد که به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

اولین راه برای تشخیص خرابی ترموستات خودرو بررسی ظاهری آن است. برای این کار می‌بایست ترموستات را از محل خود خارج کنید. به همین منظور ابتدا باید صبر کنید تا موتور خودرو به‌طور کامل سرد شود چراکه در غیر این صورت احتمال آسیب دیدن بدن شما به خاطر دمای بسیار بالای مایع خنک کننده داخل موتور و رادیاتور وجود خواهد داشت. پس از خنک شدن موتور باید درب رادیاتور را چرخانده و باز کنید. در مرحله بعدی شیر رادیاتور را که در زیر رادیاتور قرار دارد پیدا کنید. قبل از باز کردن بست یا پیچ مربوط به این شیر باید ظرفی مناسب را در زیر شیر رادیاتور قرار دهید تا مایع خنک کننده داخل آن بریزد. پس از آن باید محل نصب ترموستات را پیدا کنید. برای این کار شلنگی که از رادیاتور خارج شده و به سمت موتور ادامه دارد را پیدا کنید. ترموستات دقیقاً در ناحیه‌ای که شلنگ به موتور می‌رسد نصب شده است. با باز کردن شلنگ می‌بایست پیچ مربوط به ترموستات را باز کرده و آن را از جای خود خارج کنید. پس از خارج کردن ترموستات به بررسی ظاهری آن بپردازید. آیا اثری از خوردگی و زنگ‌زدگی روی آن وجود دارد؟ آیا سوپاپ آن باز یا بسته باقی مانده است؟ تست چشمی ترموستات می‌تواند اطلاعات اولیه از خرابی این قطعه را به شما بدهد.

همچنین بخوانید: مدت‌زمان لازم برای خنک شدن موتور خودرو چقدر است؟

در صورتی که بررسی ظاهری ترموستات خودرو نتوانست اطلاعاتی از خرابی آن ارائه کند نوبت به تست عملی آن می‌رسد. برای این کار کافی است آب جوش و دماسنجی تهیه کنید و ترموستات را داخل آب جوش بیندازید. با توجه به مشخصات ترموستات، این قطعه باید در دمای حدود 85 تا 95 درجه سانتی‌گراد باز شود. اگر این اتفاق رخ ندهد و یا سوپاپ به‌صورت ناقص عمل کند ترموستات خراب است و می‌بایست تعویض گردد.

دقت داشته باشید که معمولاً ترموستات قابل تعمیر نیست و بهتر است با نمونه جدید و سالم تعویض شود. با توجه به نرخ اعلامی رسمی اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو تهران در سال قبل، هزینه تعویض ترموستات خودروی پراید 240 هزار تومان است در صورتی که هزینه تعویض ترموستات خودروهای پرطرفداری همچون پژو 206، سمند و پژو پارس به حدود 300 تا 500 هزار تومان می‌رسد. قیمت ترموستات پراید نیز حدود 200 تا 300 هزار تومان است و برای خرید ترموستات پژو 206 نیز بسته به کیفیت قطعه و شرکت سازنده باید حدود 300 تا 500 هزار تومان هزینه کرد. مراحل تعویض ترموستات خودرو نیز به این صورت است که پس از خنک شدن کامل موتور خودرو می‌بایست با استفاده از شیر تخلیه رادیاتور نسبت به خالی کردن مایع خنک کننده در ظرفی مناسب اقدام کنید. سپس با دنبال کردن شلنگ خارج شده از رادیاتور به محل نصب ترموستات در انتهای شلنگ و ابتدای موتور برسید. با جدا کردن بست و شلنگ رادیاتور می‌بایست پیچ‌های ترموستات را باز کرده و نسبت به تعویض نمونه خراب با ترموستات جدید اقدام کنید.

معمولاً سیستم خنک کننده خودرو به دلیل فشاری که تحمل می‌کند با پتانسیل خرابی بالایی مواجه است و قطعاتی همچون رادیاتور و واترپمپ با نشتی مواجه می‌شوند. به منظور بهبود عملکرد ترموستات و رفع خرابی آن بهتر است بررسی دوره‌ای قطعات سیستم خنک کننده را در دستور کار داشته باشید و هرگونه نشتی رادیاتور و واترپمپ را رفع نمایید. همچنین در صورت خرابی ترموستات بهتر است دو قطعه یاد شده را نیز بررسی کنید تا در صورت وجود مشکل به آن‌ها نیز بپردازید.

با اینکه تعویض ترموستات فرایند دشواری ندارد اما شاید برخی مالکان به دلیل کمبود وقت و امکانات توانایی این کار را نداشته باشند. به همین خاطر توصیه می‌شود برای تعویض ترموستات خودروی خود به یک مکانیک باتجربه مراجعه نمایید مخصوصاً اینکه در برخی خودروها، پس از تعویض ترموستات نیاز به هواگیری سیستم خنک کننده خواهد بود.

خودروی پراید سیستم خنک کننده نسبتاً کوچکی دارد و هرگونه مشکل در اجزای آن می‌تواند منجر به مشکلاتی همچون جوش آوردن موتور و نوسانات دمایی شود. همچنین یکی از علائم رایج خرابی ترموستات پراید کاهش توان بخاری آن خواهد بود.

خرابی ترموستات پژو 206 خطرات زیادی در پی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به جوش آوردن موتور و احتمال سوختن واشر سر سیلندر در 206 تیپ 2 اشاره کرد.

خودروهای سمند و 405 با موتور XU7 کاملاً به تغییرات دمایی حساس هستند و جوش آوردن موتور آن‌ها می‌تواند باعث سوختن واشر سر سیلندر و تحمیل هزینه‌های سنگین به مالکان شود. در صورتی که ترموستات این دو خودرو گیر کند دمای موتور سریعاً افزایش خواهد یافت که بسیار خطرناک است.

برای اینکه مانع خرابی ترموستات خودرو شوید و طول عمر آن را افزایش دهید راهکارهایی وجود دارد که به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

همان‌طور که گفتیم سیستم خنک کننده مستعد نشتی و خرابی قطعات مختلف است و به همین خاطر بررسی دوره‌ای آن اهمیت زیادی دارد. در صورتی که متوجه نشانه‌های خرابی ترموستات و همچنین کاهش غیرعادی سطح مایع خنک کننده در رادیاتور شدید حتماً نسبت به یافتن ریشه مشکل و رفع آن اقدام کنید.

توصیه می‌شود ترموستات خودرو را پس از 50 هزار کارکرد تعویض کنید. در خرید ترموستات حتماً به کیفیت قطعه و خرید آن از فروشگاه‌های معتبر دقت کنید.

مایع خنک کننده نیز با گذشت مدت زمانی مشخص (معمولاً 2 سال) خواص اولیه خود را از دست می‌دهد و به همین خاطر ضروری است با گذشت این زمان نسبت به تعویض مایع خنک کننده اقدام کنید.

همچنین بخوانید: آیا مایع خنک کننده ماشین تاریخ انقضا دارد؟ نکات مهمی که باید دانست

همواره توصیه می‌شود رفتار ملایمی با خودرو داشته باشید اما این موضوع در فصول گرم سال اهمیت بیشتری دارد چراکه اجزای سیستم خنک کننده تحت‌فشار مضاعفی قرار می‌گیرد و احتمال خرابی ترموستات خودرو در صورت عدم رعایت اصول رانندگی افزایش می‌یابد.

در صورت تعویض رادیاتور، واترپمپ و یا ترموستات حتماً از قطعات باکیفیت استفاده کنید تا هم در ادامه مجبور به تعویض مجدد آن‌ها نشوید و هم از تحمیل هزینه‌های تعمیرات آتی جلوگیری کنید.

هزینه تعویض ترموستات در سال 1404 بسته به نوع خودرو، برند قطعه خریداری شده و همچنین منطقه‌ای که خودرو تعمیر می‌شود متفاوت است اما به‌طورکلی باید انتظار هزینه تعویض ترموستات بین 300 تا 700 هزار تومان را داشته باشید. در روزهای آینده و با انتشار نرخ نامه اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو تهران در سال 1404 جداول دقیق مربوط به دستمزد و اجرت تعمیر و تعویض قطعات مختلف خودروها را خدمت شما عزیزان تقدیم خواهیم کرد.

• چرا موتور با ترموستات خراب جوش می‌آورد؟

در صورتی که سوپاپ ترموستات گیر کرده و به حالت بسته باقی مانده باشد امکان گردش آب بین موتور و رادیاتور وجود نخواهد داشت که این وضعیت موجب افزایش اصطکاک بین قطعات شده و گرمای حاصل از کارکرد آن‌ها به خارج از محفظه موتور منتقل نخواهد شد. در این صورت خودرو جوش خواهد آورد.

• حذف ترموستات چه ضرری دارد؟

حذف ترموستات باعث کاهش کارایی موتور خودرو شده و حتی احتمال داغ کردن آن نیز وجود خواهد داشت. هنگام حرکت در سربالایی، موتور خودرو جوش می‌آورد و در سرپایینی نیز احتمال تاب برداشتن و ترک خوردن سر سیلندر به خاطر کاهش سریع دمای موتور وجود دارد.

بیشتر بخوانید: برداشتن ترموستات ماشین در تابستان؛ نکات و هر آنچه باید درباره آن بدانید

• هزینه تعویض ترموستات 206 چقدر است؟

بر اساس آخرین نرخ نامه منتشر شده توسط اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو تهران، هزینه تعویض ترموستات پژو 206 در سال قبل 150 هزار تومان و هزینه تعویض هوزینگ آن حدود 300 هزار تومان بوده است. البته این مبلغ در سال 1404 قطعاً افزایش خواهد یافت و به محض انتشار جزئیات آن، ما نیز در پدال دستمزد و اجرت تعویض قطعات خودروها را پوشش خواهیم داد.

خودروهای درون‌سوز از قطعات متحرک زیادی استفاده می‌کنند و همین امر باعث اصطکاک بین قطعات و افزایش دمای آن‌ها می‌شود. راهکارهای گوناگونی برای کاهش گرمای ناشی از کارکرد قطعات موتور وجود دارد که یکی از اصلی‌ترین آن‌ها به‌کارگیری سیستم خنک کننده است. این سیستم از اجزای مختلفی شامل رادیاتور، واترپمپ، فن و ترموستات تشکیل می‌شود و نقش ترموستات در این میان بسیار مهم است. این قطعه وظیفه کنترل گردش مایع خنک کننده بین موتور و رادیاتور را بر عهده دارد دمای موتور را در محدوده بهینه حفظ کند. خرابی ترموستات منجر به مشکلاتی همچون داغ کردن موتور، نشتی مایع خنک کننده، کاهش توان بخاری خودرو و... خواهد شد و به همین خاطر توجه به سلامت این قطعه اهمیت زیادی دارد. با بررسی مداوم سیستم خنک کننده، استفاده از قطعات باکیفیت و همچنین تعویض مایع خنک کننده می‌توان طول عمر ترموستات را افزایش داد. در صورتی که شما عزیزان تجربه‌ای از تعویض ترموستات خودروی خود دارید حتماً آن را با ما و دیگر کاربران پدال به اشتراک بگذارید.