استکان تایپیت چیست؟ علائم خرابی و بهترین راه‌های رفع صدای آن

به احتمال زیاد شما عزیزان با عملکرد موتورهای درون‌سوز آشنا هستید. به منظور حرکت رو به بالا و پایین سوپاپ‌ها مجموعه‌ای از قطعات از جمله استکان تایپیت وجود دارند. در واقع قطعه موردبحث ما جزو قطعات کلیدی سر سیلندر برای انتقال نیروی تولیدی از میل‌سوپاپ یا میل بادامک به سوپاپ‌هاست. وظیفه استکان تایپیت انتقال نیرو به میل تایپیت یا مستقیماً ساق سوپاپ است. با اینکه چنین قطعه‌ای از آلیاژهای بادوام و مستحکم همچون چدن ساخته می‌شود اما مشکلات رایج آن شامل صدای تق‌تق و افت قدرت موتور هستند و به همین دلیل رفع چنین مشکلاتی اهمیت زیادی دارد. در مقاله پیش رو به‌طور کامل با عملکرد، علائم خرابی، روش‌های تعمیر و نکات نگهداری استکان تایپیت آشنا خواهید شد.

این قطعه حرکت میل بادامک را به میله تایپیت یا خود ساق سوپاپ منتقل می‌کند. در برخی موتورهای درون‌سوز نیز قطعه‌ای به نام اسبک یا انگشتی وظیفه انتقال قدرت از میل بادامک به سوپاپ‌ها را بر عهده دارد. استکان تایپیت ها در دو نوع مکانیکی و روغنی تولید شده‌اند که انواع مکانیکی فرایند تنظیم دشوارتری نسبت به مدل‌های روغنی دارند. استکان تایپیت های روغنی یا هیدرولیکی مزایایی دارند که شامل کاهش سر و صدای موتور و همچنین کاهش نیاز به تنظیم خلاصی سوپاپ‌هاست. به‌طورکلی نمونه‌های روغنی این قطعه نقش مؤثرتری روی بهبود راندمان موتور دارند هرچند به دلیل تماس مستقیم با روغن، استفاده از روغن موتور باکیفیت نقش مهمی در افزایش طول عمر استکان تایپیت بر عهده خواهد داشت.

با توجه به نقش این قطعه در انتقال نیرو به سوپاپ‌ها، هرگونه ایراد در عملکردش موجب مشکلات متنوعی خواهد شد که رایج‌ترین نشانه‌های آن به شرح زیر است.

با وجود اینکه منشأ صداهای غیرعادی در خودرو می‌تواند متفاوت باشد اما یکی از متمایزترین صداهای مربوط به خرابی استکان تایپیت صدای چق‌چق خاص و بلندی است که در زمان گاز دادن به موتور به گوش می‌رسد.

خرابی قطعه موردبحث موجب بر هم خوردن زمان‌بندی باز و بسته شدن سوپاپ‌ها شده و با ایجاد اختلال در فرایند احتراق سوخت و هوا قدرت تولیدی خودرو نیز کاهش می‌یابد.

خرابی استکان تایپیت می‌تواند باعث لرزش غیرعادی موتور و روشن شدن چراغ چک شود. دلیل این کار نیز اختلال در مخلوط شدن صحیح سوخت و هواست که موجب احتراق با راندمان پایین شده و لرزش‌های خودرو را در پی دارد.

در جدول زیر دلایل اصلی خرابی قطعه یاد شده به همراه علائم آن را ذکر کرده‌ایم.

شست‌وشوی این قطعه برای حذف رسوبات و لجن ناشی از روغن قدیمی انجام می‌شود تا عملکرد قطعه بهبود یافته و میزان سایش کاهش یابد. این کار معمولاً در تعمیرگاه صورت می‌گیرد زیرا موتور خودرو باید باز شود. مراحل این کار شامل آماده‌سازی موتور (صبر کردن برای سرد شدن موتور و قطع باتری)، باز کردن سر سیلندر، خارج کردن استکان تایپیت از جای خود، شست‌وشو با حلال تمیز کننده مانند بنزین بدون سرب یا پاک کنده مخصوص موتور و استفاده از برس نرم است. در مراحل بعدی باید فرایند خشک کردن و روغن‌کاری قطعات انجام گردد. نهایتاً می‌بایست استکان‌ها با ترتیب اصلی در محل خود قرار گیرند و روغن موتور و فیلتر نیز در انتها تعویض شوند. در جدول زیر ابزارهای لازم برای این کار نام برده شده‌اند.

برای تنظیم خلاصی استکان تایپیت های مکانیکی باید از ابزار ویژه‌ای به نام فیلر استفاده کرد. به فرایند تنظیم خلاصی قطعات نیز اصطلاحاً فیلرگیری می‌گویند. فیلر یک تیغه فلزی نازک با ضخامت مشخص است که برای اندازه‌گیری و تنظیم فاصله بین استکان‌ها و سوپاپ‌ها بکار می‌رود. دیگر ابزارهای لازم برای تنظیم خلاصی این قطعات شامل آچار سر میلی‌متری و پیچ‌گوشتی هستند.

در صورتی که مجبور به تعویض تایپیت پراید شوید باید برای هر دست 8 عددی آن بهایی در حدود 1.1 تا 1.5 میلیون تومان بپردازید. استکان تایپیت تیبا اندکی گران‌تر بوده و قیمت آن به حدود 1.6 تا 1.7 میلیون تومان نیز می‌رسد. البته بهای قطعات متفرقه و با کیفیت پایین‌تر ارزان‌تر است.

همان‌طور که گفته شد استفاده از روغن موتور باکیفیت و استاندارد و تعویض آن در موعد مقرر نقش مهمی در افزایش طول عمر قطعه موردبحث دارد. نکته دیگر نیز به انجام فرایندهایی همچون شست‌وشو و تعویض استکان تایپیت مربوط می‌شود که امری تخصصی بوده و می‌بایست توسط تعمیرکار حرفه‌ای صورت گیرد. باید دانست تنظیم نادرست و فیلرگیری اشتباه این قطعات آسیب‌های زیادی به موتور خواهد زد.

از جمله رایج‌ترین مشکلات این قطعه در پراید می‌توان به صدای چق‌چق و افت توان موتور اشاره کرد. قیمت هر دست 8 عددی استکان تایپیت پراید به حدود 1.1 تا 1.5 میلیون تومان می‌رسد.

صدای چق‌چق، لرزش غیرعادی موتور و افت قدرت و افزایش آلایندگی نیز جزو نشانه‌های رایج خرابی قطعه موردبحث در خانواده تیبا هستند. قیمت هر دست استکان تیبا حدود 1.6 میلیون تومان است.

صدای تق‌تق یا کلیک کلیک، لرزش غیرعادی موتور و عملکرد نامنظم و افزایش دمای موتور آن از جمله نشانه‌های خرابی چنین قطعه‌ای در پژو 206 هستند. بسته به برند سازنده و کیفیت قطعه، قیمت هر عدد استکان تایپیت 206 تیپ 5 حدود 300 تا 350 هزار تومان اعلام شده است.

قیمت این قطعه برای خودروی ال 90 نیز بسیار متفاوت اعلام شده و بین 300 تا 500 هزار تومان برای هر عدد تخمین زده می‌شود.

بهترین راه برای افزایش طول عمر چنین قطعه‌ای تعویض به موقع روغن (بسته به نوع خودرو، شرایط کارکرد و آب‌وهوا بین 3 تا 5 هزار کیلومتر) و همچنین استفاده از روغن استاندارد و باکیفیت و قطعات اصلی شرکت سازنده است. توصیه می‌شود استکان تایپیت خودرو را هر 50 هزار کیلومتر بررسی کرده و در صورت نیاز نسبت به تنظیم خلاصی آن در مدل‌های مکانیکی اقدام کنید.

برای شست‌وشوی این قطعه نرخ مشخصی وجود ندارد و بسته به پیچیدگی موتور خودرو، شرایط قطعه و محل تعمیرگاه نرخ‌های متفاوتی برای آن تعیین می‌شود اما انتظار می‌رود نرخ شست‌وشوی آن چیزی حدود 500 هزار تا 1 میلیون تومان باشد. وضعیت اجرت و دستمزد تعویض این قطعه نیز مشابه است و نرخ رسمی برای آن وجود ندارد و هزینه تعویضش بیشتر به‌صورت توافقی بین مالک و مکانیک تعیین می‌شود.

• استکان تایپیت چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

این قطعه وظیفه انتقال نیرو از میل بادامک به سوپاپ را بر عهده دارد و به حرکت سوپاپ‌ها کمک می‌کند.

• چرا تایپیت صدا می‌دهد؟

سایش و فرسودگی، تعویض دیرهنگام روغن موتور و استفاده از روغن غیراستاندارد و بی‌کیفیت، تنظیم نادرست خلاصی و... جزو دلایل ایجاد صدا در این قطعه هستند.

• چطور صدای تق‌تق تایپیت را رفع کنیم؟

در صورتی که تعویض روغن با نمونه باکیفیت، شست‌وشوی استکان تایپیت و تنظیم سوپاپ‌ها باعث رفع صدای تق‌تق نشد مجبور به تعویض آن خواهید شد.

• هزینه تعویض تایپیت چقدر است؟

نرخ مشخصی برای این کار وجود ندارد و بسته به نوع خودرو، میزان آسیب قطعه و محل تعمیرگاه نرخ‌های مختلفی وجود خواهد داشت.

استکان تایپیت نقش بسیار مهمی در انتقال نیروی تولیدی از میل بادامک به سوپاپ بر عهده دارد و اختلال در عملکرد آن می‌تواند مشکلات زیادی از جمله افت توان و قدرت، سر و صدای اضافی موتور و آسیب‌دیدگی سایر قطعات را در پی داشته باشد. با تعویض به موقع روغن و استفاده از قطعات و لوازم باکیفیت و اصلی در خودرو می‌توانید طول عمر این قطعه را افزایش دهید. اگر شما نیز تجربه‌ای درباره تعویض استکان تایپیت خودروی خود دارید حتماً آن را در قسمت نظرات بیان کنید.