گیت سوپاپ چیست + علائم خرابی و راه حل های تعمیر

ممکن است شما هم نام سوپاپ را شنیده باشید؛ سوپاپ در حقیقت یک دریچه‌ باز و بسته شونده برای ورود و خروج گازها به درون موتور طراحی است. یک پیشرانه درون‌سوز چهارزمانه دو دسته سوپاپ دارد؛ یکی راه‌ را برای ترکیب هوا و سوخت تا حد مشخصی باز می‌کند و دیگری گازهای خروجی سیلندر را از آن بیرون می‌کشد. اما آیا سوپاپ به‌خودی‌خود توان انجام وظیفه‌اش را دارد؟ خیر!

گیت یا گاید سوپاپ قطعه‌ای کمکی برای سوپاپ به شمار می‌رود که مانند تمام قطعات موتور، نقشی مهم را بر دوش می‌کشد و امکان خرابی هم دارد. در این مقاله نگاهی ساده و کاربردی به گیت سوپاپ خواهیم انداخت و می‌بینیم که چطور می‌توانیم از این دردسرهای خرابی این قطعه کوچک دوری کنیم.

گیت سوپاپ یکی از قطعات اصلی موتور است که وظیفه کنترل حرکت سوپاپ موتور را بر دوش می‌کشد؛ به این صورت که مانند یک محفظه، مسیر حرکت عمودی سوپاپ را تعیین می‌کند تا مبادا از جا در نرود! این قطعه استوانه‌ای بیشتر از جنس‌های برنز، چدن یا فولاد تهیه می‌شود. البته کارهای دیگری هم از دست گیت سوپاپ برمی‌آید که از جمله آن‌ها می‌تون به موارد زیر اشاره کرد:

• جلوگیری از مکش روغن به محفظه احتراق موتور
• کاهش ارتعاش و برخورد سوپاپ با قطعات

پس گیت سوپاپ یک نوع محافظ محسوب می‌شود که خرابی آن می‌تواند عملکرد سوپاپ را مختل کرده و راه روغن را به درون محفظه احتراق باز کند! اما چه عواملی می‌توانند باعث خرابی گیت سوپاپ شوند؟

پایه‌ای‌ترین راه خرابی این قطعه، لق‌شدن آن است که هم می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• فرسودگی
• کیفیت پایین روغن‌موتور یا تعویض دیرهنگام آن
• افزایش بیش از اندازه دمای موتور
• مونتاژ و نصب نادرست

البته مواردی دیگری مانند استفاده از گیت سوپاپ غیر استاندارد یا بی‌کیفیت، خرابی کاسه نمد و خود سوپاپ هم می‌تواند گیت سوپاپ را از حالت عادی خود خارج کند و دردسر تازه‌ای برای راننده ایجاد کند.

اما سوال مهم‌تری هم وجود دارد: از کجا بفهمیم که گیت سوپاپ با خرابی مواجه شده است؟

خوشبختانه یا متاسفانه موتور خودرو آنقدر درهم‌تنیده است که اگر یکی از بخش‌های آن به‌درستی کار نکند، به بخش‌های دیگر فشار وارد خواهد شد. با خرابی گیت سوپاپ، راننده می‌تواند انتظار شنیدن صداهای غیرعادی، کاهش قدرت و لرزش را از موتور داشته باشد. همچنین درصورت نقص کار این گیت راهنما، روغن راه خود را به موتور پیدا خواهد کرد و خودرو دچار روغن‌سوزی می‌شود یا دود خروجی اگزوز افزایش پیدا خواهد کرد.

نشانه‌های بالا می‌توانند ناشی از مشکلات دیگر پیشرانه هم باشند؛ از کجا مطمئن باشیم که گیت سوپاپ خودرو ما دچار مشکل شده است؟

ساده‌ترین راه برای عیب‌یابی گیت سوپاپ خودرو، بررسی دود اگزوز محسوب می‌شود. اگر گیت سوپاپ خراب باشد نه‌تنها دود خروجی بیشتر خواهد شد بلکه در زمان روشن کردن خودرو یا شتاب‌گیری، رنگ آبی به خود می‌گیرد. در این صورت روغن به درون محفظه احتراق شما رسیده است.

روش دیگر عیب‌یابی، بررسی کمپرس سیلندر خواهد بود. اگر آب‌بندی گیت سوپاپ به‌درستی انجام نشده باشد، فشار تراکم (کمپرس) سیلندرها کاهش پیدا کرده و باعث افت توان خروجی موتور می‌شود. درنتیجه، شما حس می‌کنید که موتور خودرو مانند قبل قدرتمند نیست. برای اطمینان از این مورد می‌توان با کمک یک متخصص مکانیک، تست کمپرس سیلندر را انجام داد.

از آنجا که سوپاپ‌ها و گیت روی سرسیلندر نصب می‌شوند، می‌توان با کمک متخصص مکانیک، سرسیلندرها و سیت (محل نصب) سوپاپ را هم برای مشاهده خرابی‌ها وارسی کرد. شنیدن صدای کارکرد خشک قطعات از سرسیلندر، نشانه لقی گیت سوپاپ محسوب می‌شود.

اگر از خرابی یا فرسودگی گیت سوپاپ اطمینان پیدا کردید، می‌توانید از روش‌های زیر برای رفع مشکل استفاده کنید.

قاعدتا راهی برای تعمیر گیت فرسوده وجود ندارد و لازم است که آن را تعویض کنید. اگر خود گیت سالم باشد و مشکل از لقی آن باشد، می‌توان با مونتاژ دوباره بخش سرسیلندرها یا تعویض کاسه نمد این بخش (درصورت نیاز)، مشکل را برطرف کرد. پیش از مونتاژ دوباره گیت سوپاپ بهتر است نکات زیر را هم در نظر داشته باشید:

• تمیز کردن کامل قطعات
• گرم کردن سرسیلندر (مثلا تا دمای 110 تا 130 درجه برای انبساط سوراخ گیت و جایگذاری آسان آن)
• استفاده از تراشکاری و برقو برای بازکردن سوراخ گیت سوپاپ
• نصب دقیق کاسه نمد سوپاپ پس از نصب گیت و سوپاپ اصلی
• آب‌بندی سیت سوپاپ (شامل تراشکاری برای حفظ کمپرس اصلی موتور)

گیت سوپاپ هر خودرو با توجه به ابعاد و نیازهای همان موتور طراحی می‎‌شود؛ پس از هر خودرو به خودروی دیگری متفاوت است. برای نمونه گیت سوپاپ پژو 206 که غالبا از آلیاژهای برنز و چدن خاص ساخته می‌شود از فناوری و تلرانس ساخت متفاوتی سود می‌برد؛ حتی تعداد آن هم در موتور با مدل‌های دیگر متفاوت است.

قاعدتا گیت سوپاپ در خودروهای ایرانی هم کار یکسانی را انجام می‌دهد و تنها شکل ساخت و ابعاد متفاوتی دارد. داستان در محصولات مدرن‌تری مانند هیوندای، تویوتا و... هم همین است؛ احتمالا قطعات این خودروها با فناوری ریخته‌گیری بهتری ساخته شده‌اند و دوام بیشتر و طراحی دقیق‌تری دارند.

آیا راهی برای نگهداری از گیت سوپاپ وجود دارد؟ این قطعه درون موتور نشسته و شما هیچ راه ارتباطی مستقیمی با آن ندارید اما می‌توانید اقداماتی کلی زیر را جهت حفظ سلامت موتور و گیت سوپاپ آن داشته باشید. یعنی یکی تیر و دو نشان!

• بهتر است تعویض دوره‌ای روغن‌موتور خودرو را به‌طور منظم انجام دهید
• از تمیزبودن فیلتر هوا اطمینان حاصل کنید
• از قطعات اصلی و با کیفیت استفاده کنید

نرخ تعویض گیت سوپاپ برای هر خودرو و با توجه به کیفیت آن قطعه متفاوت است. برای نمونه می‌توانیم به پژو 206 تیپ 2 اشاره کنیم که نرخ گیت سوپاپ آن در زمان نگارش این مطلب از 480 هزار تا 1 میلیون تومان متغیر است. هزینه کاس نمد و تراشکاری سرسیلندر هم درصورت نیاز، به‌ترتیب حدود 450 هزار تا 3.7 میلیون تومان تخمین‌زده می‌شود. در آخر، اجرت و تعمیر سوپاپ را هم چیزی حدود 400 هزار تومان در نظر بگیرید. اگر شما هم در این زمینه تجربه یا دانشی دارید، آن را از طریق بخش نظرات با ما و سایر مخاطبان پدال در میان بگذارید.