تست کمپرس موتور؛ راهنمای کامل تشخیص سلامت موتور خودرو

تشخیص زودهنگام مشکلات موتور می‌تواند از هزینه‌های سنگین جلوگیری کند و عمر خودرو را افزایش دهد. یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای ارزیابی وضعیت فنی موتور، تست کمپرس است. اما چرا؟ این تست ساده اما حیاتی، اطلاعات ارزشمندی درباره سلامت سیلندرها، پیستون‌ها و سوپاپ‌ها را به مالک ارائه می‌دهد. این مقاله تازه رسانه پدال، شما را با مراحل تست کمپرس و زمان‌هایی که باید به فکر انجام آن باشید، آشنا خواهد کرد. اما پیش از هر چیز به ماهیت این آزمون می‌پردازیم.

تست کمپرس موتور یا «Compression Test» به فرایندی گفته می‌شود که در آن برای بررسی سلامت پیشرانه و بخش‌های اصلی آن، فشار تولیدشده درون سیلندر هنگام استارت‌زدن موتور را اندازه‌گیری می‌کنند. شاید بپرسید چه فشاری؟ ذرات مخلوط هوا-سوخت که وارد محفظه احتراق پیشرانه درون‌سوز می‌شوند، فشاری را ایجاد می‌کنند که در این تست، سنجیده می‌شود. برای درک بهتر این مسئله تصویر زیر را مشاهده کنید؛ ذرات یادشده با نقطه‌های آبی و سیاه نشان داده شده‌اند.

متخصصان مکانیک و تعمیرکاران از این تست برای شناسایی خرابی‌های داخلی موتور مانند فرسودگی رینگ پیستون، نشتی سوپاپ‌ها یا واشر سرسیلندر و... استفاده می‌کنند. به‌این‌ترتیب تست کمپرس موتور را می‌توان یک روش عیب‌یابی دانست. اما چه زمانی نیاز به انجام این روش عیب‌یابی داریم؟

خرابی‌های خودرو تنوع بالایی دارند اما همه آن‌ها نیازمند این تست نیستند. شایسته است تنها در مواردی از تست کمپرس استفاده کنید که مشکل مربوط به پیشرانه درون‌سوز و بخش‌های اصلی آن باشد. علائم زیر می‌توانند نشان‌دهنده‌ی افت کمپرس در یک یا چند سیلندر خودروی شما باشند.

اگر خودروی شما توان خود را از دست داده و شتاب گذشته را ندارد، احتمالا یکی از بخش‌های اصلی آن با مشکل مواجه شده است؛ پس تست کمپرس می‌تواند به شفاف‌سازی این مسئله کمک کند.

البته افت قدرت پیشرانه تنها دلیل نیاز به تست کمپرس نیست؛ می‌توانید در صورت مشاهده علائم زیر هم از آن استفاده کنید:

• دود غیرعادی: دود آبی (روغن‌سوزی) یا سیاه (احتراق ناقص).
• لرزش یا ریپ زدن موتور: مخصوصا در حالت درجا.
• افزایش مصرف سوخت: به دلیل احتراق ناقص.
• روشن شدن چراغ چک موتور: همراه با کدهای خطا در اسکنر.

در نظر داشته باشید که این علائم می‌توانند منشاهای مختلفی داشته باشند که شما را نیازمند مراجعه به متخصص مکانیک خواهند کرد. برای درک بهتر نشانه‌ها و علائم خرابی، جدول زیر را مطالعه کنید.

تست کمپرس برخلاف نام و منطق به‌ظاهر پیچیده‌اش، روش‌های نسبتا ساده‌ای هم برای انجام دارد که برخی از آن‌ها برای کاربران عمومی هم ممکن است. ازجمله روش‌های ساده انجام تست کمپرس می‌توان به استفاده از کمپرس‌سنج دستی اشاره کرد که روشی ساده و ارزان‌ را برای استفاده خانگی فراهم می‌کند. در نظر داشته باشید که اعتبار نتیجه این تست به کیفیت و کالیبراسیون ابزار، دمای موتور، وضعیت باتری و باز بودن دریچه گاز بستگی دارد. در بخش‌های بعدی بیشتر درباره این موضوع بحث خواهیم کرد.

اگر بخواهید تست کمپرس را دقیق‌تر انجام دهید، می‌توانید با مراجعه به متخصص مکانیک، از تست دیجیتالی کمپرس موتور استفاده کنید. از مزایای این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قابلیت ثبت، ذخیره و مقایسه داده‌ها
• تحلیل پیشرفته و نمایش گرافیکی نتایج
• سرعت بالا در عیب‌یابی
• تشخیص دقیق‌تر عیوب
• ابزار جانبی: بکس شمع، آچار، رابط‌ها و گیج فشار.

اما چگونه می‌توان تست کمپرس را انجام داد؟

برای انجام تست کمپرس موتور لازم است ابتدا موتور خودرو را گرم کنید تا پیشرانه به دمای عملیاتی برسد؛ 10 تا 15 دقیقه می‌تواند کافی باشد. پیش از انجام تست باید سیستم سوخت‌رسانی و جرقه را هم قطع کرده و شمع‌های خودرو را باز کنید. اگر در انجام این بخش‌ها تخصص ندارید به متخصص مکانیک مراجعه کنید.

• باز کردن کامل دریچه گاز: از یک نفر دیگر بخواهید تا در داخل خودرو بنشیند و در تمام طول تست، پدال گاز را تا انتها فشار دهد. این کار باعث می‌شود هوای کافی برای فشرده‌سازی وارد سیلندرها شود.
• قرار دادن کمپرس‌سنج: سری مناسب کمپرس‌سنج را انتخاب کرده و آن را محکم در سوراخ شمع سیلندر شماره یک (معمولا نزدیک‌ترین سیلندر به تسمه تایم) قرار دهید.
• استارت زدن: از دستیار خود بخواهید به مدت ۴ تا ۵ ثانیه یا تا زمانی که عقربه کمپرس‌سنج به بالاترین حد خود برسد و ثابت شود، استارت بزند. شما باید حدود ۵ تا ۶ بار صدای "تق تق" کمپرس را بشنوید.
• ثبت نتیجه: بالاترین عددی که کمپرس‌سنج نشان می‌دهد را یادداشت کنید. این عدد، فشار کمپرس سیلندر شماره یک است.
• تکرار برای سایر سیلندرها: فشار کمپرس‌سنج را با دکمه تعبیه شده روی آن خالی کنید. سپس مراحل یادشده را به‌ترتیب برای تمام سیلندرهای باقی‌مانده تکرار کرده و نتایج را ثبت کنید.

تست نشتی سیلندر یک روش تشخیص مکمل تست کمپرس به شمار می‌رود که به جای اندازه‌گیری فشار سیلندر، توانایی آن در نگهداری از فشار را می‌سنجد. تفاوت اصلی آن با تست کمپرس در ماهیت و دسته‌بندی خلاصه می‌شود؛ به این صورت که تست کمپرس یک فرآیند دینامیک و تست نشتی سیلندر یک فرآیند استاتیک محسوب می‌شود.

اگر قصد انجام تست کمپرس موتور در خانه را دارید، می‌توانید از داده‌های تقریبی جدول زیر استفاده کرده یا با یک متخصص مکانیک مشورت کنید.

اما ممکن است پس از انجام تست کمپرس به اعداد گوناگونی برخورد کنید. اگر اختلاف میان فشار کمپرس سیلندرها بیشتر از 10 درصد باشد، باید همه را به استاندارد نزدیک کنید؛ اما بالا و پایین بودن این عدد از استاندارد تعیین‌شده چه معنایی دارد؟

عدد کمپرس پایین نشان‌دهنده این است که راهی برای کاهش فشار وجود دارد؛ به این ترتیب احتمال فرسودگی رینگ یا پیستون، خرابی یا سوختن سوپاپ و نشتی واشر سرسیلندر وجود دارد.

عدد کمپرس ممکن است از میزان استاندارد هم بالاتر برود که نشان از رسوب کربن در محفظه و روغن‌سوزی خودرو می‌دهد.

فشار کمپرس سیلندر خودروی شما قابل‌کنترل است؛ می‌توانید با تعویض روغن باکیفیت در بازه‌های زمانی درست، بررسی فیلتر هوا، وارسی سوپاپ‌ها و رینگ‌های پیشرانه از حفظ این فشار اطمینان حاصل کنید.

تست کمپرس موتور، ابزاری ارزان اما بسیار موثر برای بررسی وضعیت داخلی پیشرانه است. با استفاده از این تست، می‌توان بسیاری از ایرادات پنهان را قبل از خرابی جدی شناسایی کرد. اگر خودروی شما دچار ضعف در شتاب، دود غیرعادی یا مصرف بالای سوخت شده، وقت آن رسیده که تست کمپرس را جدی بگیرید. اگر شما هم در این زمینه تجربه یا دانشی دارید، آن را از طریق بخش نظرات با ما و سایر مخاطبان پدال در میان بگذارید.