بخار شدن روغن موتور خودرو؛ دلایل، نشانه‌ها و راهکارهای پیشگیری

روغن موتور یکی از حیاتی‌ترین اجزای موتور خودرو است که نقش کلیدی در روان‌کاری قطعات متحرک، خنک‌سازی موتور و کاهش اصطکاک ایفا می‌کند. بدون روغن موتور مناسب، موتور خودرو نمی‌تواند به‌طور کارآمد عمل کند و ممکن است به سرعت آسیب ببیند. اهمیت روغن موتور نه تنها در حفظ عملکرد روزانه خودرو نهفته است، بلکه در افزایش عمر مفید موتور و کاهش هزینه‌های تعمیراتی نیز مؤثر است.

انتخاب گزینه درست روغن موتور، بر اساس استانداردهای توصیه‌ شده توسط سازنده خودرو، می‌تواند از مشکلات جدی مانند بخار شدن روغن موتور جلوگیری کند. برای مثال، روغن‌هایی با ویسکوزیته مناسب باید بر اساس مدل خودرو انتخاب شوند. استفاده از روغن‌های تقلبی یا نامناسب نه تنها کارایی موتور را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند منجر به تبخیر زودرس یا سوختن روغن شود که این امر فشار اضافی بر سیستم وارد می‌کند.

در دنیای امروز، با توجه به ترافیک سنگین و شرایط آب و هوایی متنوع، انتخاب روغن موتور با کیفیت بالا از برندهای معتبر ضروری است. روغن‌های سنتتیک، به دلیل مقاومت بالاتر در برابر حرارت و اکسیداسیون، گزینه بهتری برای جلوگیری از بخار شدن روغن موتور هستند. طبق تحقیقات، استفاده از روغن‌های نامرغوب می‌تواند تا ۳۰ درصد مصرف روغن را افزایش دهد و منجر به مشکلات فنی شود.

علاوه بر این، تعویض منظم روغن (هر 3 تا 7 هزار کیلومتر بسته به نوع خودرو) و بررسی سطح روغن در هر سرویس، از بخار شدن روغن موتور جلوگیری می‌کند. در نهایت، آگاهی از اهمیت انتخاب درست روغن موتور می‌تواند صاحبان خودرو را از هزینه‌های غیرمنتظره نجات دهد و ایمنی رانندگی را افزایش بخشد. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر پدیده بخار شدن روغن موتور می‌پردازیم تا درک بهتری از این مشکل رایج به دست آورید.

بخار شدن روغن موتور فرآیندی است که در آن روغن روان ‌کننده موتور به دلیل حرارت بالا یا عوامل مکانیکی، تبخیر شده یا می‌سوزد و از سیستم خارج می‌شود. این پدیده اغلب با خروج بخار از درب روغن یا دود آبی از اگزوز همراه است و می‌تواند نشانه‌ای از عملکرد نادرست موتور باشد. بخار شدن روغن موتور نه تنها سطح روغن را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند به قطعات داخلی آسیب بزند. در شرایط عادی، مقداری تبخیر طبیعی روغن (حدود 0.2 تا 0.3 لیتر در هر 1000 کیلومتر) رخ می‌دهد، اما اگر بیش از حد باشد، نیاز به بررسی فوری دارد.

این مشکل در خودروهای قدیمی‌تر یا با کارکرد بالا شایع‌تر است، جایی که قطعات فرسوده اجازه می‌دهند روغن به محفظه احتراق نفوذ کند و بسوزد. عوامل محیطی مانند دمای بالای هوا یا رانندگی در ترافیک طولانی نیز می‌توانند بخار شدن روغن موتور را تشدید کنند. درک این پدیده کمک می‌کند تا مالکان خودرو اقدامات پیشگیرانه اتخاذ کنند و از تبدیل شدن آن به مشکلی بزرگ جلوگیری نمایند.

شناخت علائم بخار شدن روغن موتور به راننده کمک می‌کند قبل از وارد شدن آسیب جدی به موتور، مشکل را شناسایی و برطرف کند.

وقتی روغن وارد محفظه‌ احتراق شود و همراه با سوخت بسوزد، دود خروجی به رنگ آبی یا آبی خاکستری دیده می‌شود. این یکی از واضح‌ترین نشانه‌هاست. در برخی موارد، این دود فقط هنگام شتاب‌گیری یا روشن کردن صبحگاهی خودرو دیده می‌شود.

اگر سطح روغن بین سرویس‌ها به‌طور غیرعادی پایین بیاید و مجبور باشید زودبه‌زود روغن اضافه کنید، احتمال زیادی وجود دارد که بخشی از روغن در حال تبخیر باشد.

گاهی راننده در کابین یا اطراف موتور بوی روغن سوخته احساس می‌کند. این موضوع یا به دلیل تبخیر داخلی روغن است یا نشتی روغن روی قطعات داغ مثل منیفولد.

وقتی روغن وارد محفظه‌ احتراق شود، بخشی از آن نمی‌سوزد و به شکل دوده روی شمع‌ها، سوپاپ‌ها و سر سیلندر رسوب می‌کند. این رسوبات عملکرد موتور را مختل می‌کنند.

بخار شدن روغن موتور معمولاً همراه با کاهش راندمان احتراق است. در نتیجه خودرو شتاب کمتری دارد و مصرف سوخت افزایش می‌یابد.

بخار شدن روغن موتور می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که به دو دسته‌ عوامل مرتبط با کیفیت روغن و عوامل مکانیکی و فنی تقسیم می‌شوند.

روغن‌های تقلبی یا فاقد استاندارد مقاومت حرارتی کمی دارند و سریع‌تر تبخیر می‌شوند. انتخاب روغن با گرانروی پایین برای موتورهای قدیمی یا در مناطق خیلی گرم، باعث افزایش بخار شدن روغن می‌شود.

نقص در سیستم خنک‌کننده (مثل خرابی واترپمپ یا گرفتگی رادیاتور) دمای موتور را بالا می‌برد. دمای بیش از حد محیطی، رانندگی در ترافیک سنگین و سربالایی‌ها هم تبخیر روغن را افزایش می‌دهد.

رینگ‌ پیستون وظیفه‌ آب‌بندی سیلندر را دارد. در صورت فرسودگی یا شکستگی، روغن به داخل محفظه احتراق نفوذ می‌کند و می‌سوزد. این موضوع در خودروهایی با کارکرد بالا بسیار شایع است.

واشر سر سیلندر خراب مسیر ورود روغن به سیلندر یا سیستم خنک‌کننده را باز می‌کند. در این حالت علاوه بر بخار شدن روغن موتور، تغییر رنگ مایع خنک‌کننده و کاهش کمپرس موتور هم مشاهده می‌شود.

این سیستم فشار داخل کارتل را تنظیم می‌کند. اگر سوپاپ PCV گیر کند یا خراب شود، فشار داخلی موتور افزایش می‌یابد و روغن بیشتری به بخار تبدیل می‌شود.

روغنی که بیش از حد کار کرده باشد، خاصیت ضد سایش و مقاومت حرارتی خود را از دست می‌دهد. چنین روغنی زودتر تبخیر شده و مشکلات بعدی را به همراه دارد.

حتی یک نشتی جزئی در اطراف واشرها می‌تواند روغن را روی منیفولد داغ بریزد و باعث بخار شدن آن شود.

سوخت بی‌کیفیت احتراق ناقص ایجاد می‌کند که حرارت اضافی در محفظه‌ی احتراق تولید می‌کند. رانندگی پرشتاب یا با دور موتور بالا هم دمای موتور و میزان بخار شدن روغن را افزایش می‌دهد.

بی‌توجهی به بخار شدن روغن موتور می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای خودرو به همراه داشته باشد. ابتدا، کمبود روغن منجر به افزایش اصطکاک بین قطعات می‌شود که باعث سایش سریع‌تر پیستون، رینگ‌ها و یاتاقان‌ها خواهد شد. این امر عمر موتور را به شدت کاهش داده و ممکن است نیاز به تعمیر اساسی یا اورهال ایجاد کند.

علاوه بر این، بخار شدن روغن موتور باعث احتراق ناقص شده و مصرف سوخت را تا ۲۰ درصد افزایش می‌دهد و آلایندگی را بالا می‌برد. رسوبات کربنی در محفظه احتراق، عملکرد موتور را مختل کرده و ممکن است به آسیب شدید سر سیلندر منجر شود. در بلندمدت، آسیب به کاتالیزور اگزوز و سیستم‌های الکترونیکی نیز رخ می‌دهد. ایمنی رانندگی نیز تهدید می‌شود، زیرا موتور داغ ممکن است از کار بیفتد. در نهایت، عواقب مالی و زمانی تعمیرات، بی‌توجهی را پرهزینه می‌کند؛ بنابراین، نظارت مداوم ضروری است.

برای جلوگیری از بروز این مشکل، رعایت چند نکته کلیدی ضروری است:

انتخاب روغن مناسب: همیشه روغنی با استانداردهای معتبر و مطابق دفترچه‌ خودرو استفاده کنید.

تعویض به‌موقع روغن و فیلتر: تعویض دوره‌ای از تبخیر و فرسودگی جلوگیری می‌کند.

کنترل منظم سطح روغن: هر دو هفته یک‌بار سطح روغن را بررسی کنید.

سرویس سیستم خنک‌کننده: سطح مایع رادیاتور و سلامت واترپمپ و ترموستات را کنترل کنید.

بررسی سیستم PCV: در صورت گرفتگی یا خرابی، آن را تعویض کنید.

بررسی نشتی‌ها: هرگونه نشتی روغن باید سریعاً برطرف شود.

اجتناب از رانندگی خشن: رانندگی با دور موتور بالا یا شتاب‌گیری‌های مکرر دمای موتور را افزایش داده و تبخیر روغن را تشدید می‌کند.

بخار شدن روغن موتور تنها یک مشکل جزئی نیست، بلکه نشانه‌ای از ایرادات پنهان یا نگهداری نادرست خودرو است. این مسئله در صورت بی‌توجهی می‌تواند به هزینه‌های سنگین و کاهش عمر موتور منجر شود. انتخاب روغن مناسب، سرویس منظم و توجه به نشانه‌های هشداردهنده بهترین راهکار برای پیشگیری از این مشکل است.