خرابی قرقری فرمان: علائم، دلایل و راه‌حل‌ها

سیستم فرمان هر خودرو، اصلی‌ترین حلقه ارتباط راننده با جاده است. کوچک‌ترین ایراد در این مجموعه می‌تواند کنترل خودرو را دشوار و حتی خطرناک کند. در این میان، قرقری فرمان یکی از اجزای کمتر شناخته‌شده اما بسیار حیاتی است که سلامت آن تأثیری مستقیم بر ایمنی راندمان خودرو دارد. در این مطلب قصد داریم به زبان ساده توضیح دهیم که قرقری فرمان چیست، چه وظیفه‌ای بر عهده دارد، چه علائمی خبر از خرابی آن می‌دهند و در صورت بروز ایراد، بهترین راه‌حل چیست.

قرقری فرمان (Steering Rack) که در بین تعمیرکاران با نام «سیبک فرمان داخلی» هم شناخته می‌شود، در واقع قطعه‌ای است که میله فرمان را به چرخ‌ها متصل می‌کند. این قطعه مانند یک مفصل عمل کرده و امکان حرکت نرم و دقیق چرخ‌ها را در هنگام پیچیدن فراهم می‌سازد. نقش قرقری فرمان تنها در انتقال حرکت خلاصه نمی‌شود؛ این قطعه ضربات و تکان‌های جاده را هم جذب کرده و از انتقال آنها به غربیلک فرمان جلوگیری کند.

از طرف دیگر، ساختار قرقری فرمان شامل یک میله، مفصل کروی و گردگیر پلاستیکی می‌شود. گردگیر، خود وظیفه حفاظت از قرقری در برابر گردوخاک و رطوبت را برعهده دارد. اهمیت مجموعه قرقری زمانی آشکار می‌شود که دقت فرمان‌پذیری خودرو کاهش پیدا کند یا راننده متوجه لرزش‌های غیرعادی در فرمان شود. در چنین شرایطی، خرابی قرقری می‌تواند عامل اصلی باشد. بی‌توجهی به این مسئله هم می‌تواند فرمان‌پذیری را به‌کلی دچار اختلال کند.

خرابی قرقری فرمان معمولا به‌صورت تدریجی بروز می‌کند و از روی رفتار خودرو قابل تشخیص است. لرزش فرمان هنگام رانندگی در سرعت‌های بالا یکی از نخستین نشانه‌ها محسوب می‌شود. همچنین کشیده شدن خودرو به یک سمت، حتی پس از رها کردن فرمان، می‌تواند هشداری دیگر باشد.

صدای جیرجیر یا تقه هنگام چرخاندن فرمان در سرعت پایین یا هنگام پارک کردن، سایش نامنظم لاستیک‌ها و کم شدن عمر آنها، سفتی بیش از اندازه یا سبک‌شدن کارکرد فرمان هم می‌تواند خبر از خرابی قرقری فرمان داشته باشد.

مهم‌ترین دلیل خرابی قرقری فرمان، پارگی یا پوسیدگی گردگیر است. وقتی گردگیر آسیب ببیند، موادی چون آب، گردوخاک و گل وارد مفصل می‌شوند و در مدت کوتاهی باعث خشک شدن یا زنگ‌زدگی آن خواهند شد. همچنین در نظر داشته باشید که قطعه‌ای مصرفی مانند قرقری فرمان، عمر مشخصی دارد و نهایتا از سه تا پنج سال یا حدودا پس از 100 هزار کیلومتر کارکرد، نیازمند بررسی یا تعویض خواهد شد.

البته شرایط رانندگی هم تاثیر دارد؛ عبور مداوم از دست‌اندازها یا ضربه ناشی از تصادف می‌تواند به‌راحتی باعث خرابی این قطعه شود. در نظر داشته باشید که استفاده از قرقری‌های غیراصل و بی‌کیفیت و عدم تنظیم زوایای چرخ‌ها پس از تعویض قطعات، عمر مفید سیستم فرمان را به‌شدت کاهش داده و حتی ممکن است به جعبه فرمان آسیب بزند.

با قرار گرفتن خودرو روی جک و چرخش فرمان به دو طرف، اگر لقی یا صدای اضافه وجود داشته باشد، معمولا قرقری نیاز به تعویض دارد. البته که روش‌های پیشرفته‌تری هم وجود دارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به استفاده از دستگاه‌های تست فرمان و سیستم‌های کامپیوتری تنظیم زوایا اشاره کرد. در هر دو حالت، اقدام به موقع اهمیت زیادی دارد زیرا تاخیر در تعمیر، خرابی را به سایر اجزای فرمان منتقل می‌کند.

در برخی موارد، اگر خرابی تنها ناشی از پارگی گردگیر باشد و هنوز مفصل سالم مانده باشد، می‌توان با تعویض گردگیر مشکل را برطرف کرد. اما در بیشتر موارد، راه‌حل اصلی تعویض کامل قرقری است.

در بازار دو گزینه رایج وجود دارد: قرقری‌های چینی (که قیمت پایین‌تری دارند ولی دوام آنها معمولا کمتر است) و قرقری‌های اصلی (که گران‌ترند اما عمر و کیفیت بالاتری ارائه می‌دهند). فرایند تعویض شامل جک زدن خودرو، باز کردن پیچ‌ها، خارج کردن قطعه فرسوده، نصب قرقری جدید و در نهایت تنظیم مجدد زوایای فرمان است.

با رعایت چند نکته ساده می‌توان عمر قرقری فرمان را افزایش داد. بررسی دوره‌ای گردگیرها به‌ویژه هر شش ماه یک‌بار، جلوی نفوذ گردوخاک و آب را می‌گیرد. همچنین توصیه می‌شود سالی یک‌بار زوایای فرمان تنظیم شوند تا فشار غیرضروری به سیستم وارد نشود.

رانندگی صحیح نیز نقش مهمی دارد. کاهش سرعت هنگام عبور از دست‌اندازها، پرهیز از ضربات شدید به چرخ‌ها و استفاده از قطعات اصلی در هنگام تعویض، از جمله روش‌های کلیدی برای افزایش طول عمر قرقری هستند. در کنار این موارد، بررسی کلی سیستم فرمان در سرویس‌های دوره‌ای خودرو همیشه توصیه می‌شود.

قرقری‌های اصلی معمولا توسط سازنده خودرو یا شرکت‌های معتبر تولید می‌شوند و از مواد مقاوم و استاندارد ساخته شده‌اند. این نوع قرقری در برابر سایش و ضربات مقاومت بیشتری دارد و راننده می‌تواند چند سال بدون نگرانی از آن استفاده کند.

در مقابل، قرقری‌های غیراصل اغلب ارزان‌ترند اما کیفیت پایین‌تری دارند. ممکن است در مدت کوتاهی دچار لقی شوند و در نتیجه، هزینه بیشتری برای تعمیرات بعدی به‌همراه بیاورند. بنابراین انتخاب قطعه اصلی، هرچند پرهزینه‌تر، در بلندمدت صرفه‌جویی به‌همراه خواهد داشت.

بی‌توجهی به خرابی قرقری فرمان پیامدهای جدی دارد. خودرویی که فرمان آن دچار لقی یا انحراف است، در پیچ‌ها ایمنی لازم را ندارد و راننده به‌سختی می‌تواند مسیر را کنترل کند. این موضوع می‌تواند به حوادث خطرناک منجر شود.

از سوی دیگر، لاستیک‌ها خیلی زود ساییده می‌شوند و هزینه اضافی روی دست مالک می‌گذارند. مهم‌تر از همه، خرابی قرقری به مرور به میله فرمان و حتی جعبه فرمان آسیب می‌زند که تعمیر آن ممکن است تا سه میلیون تومان هزینه داشته باشد. در نهایت، احتمال وقوع تصادف هم در چنین شرایطی افزایش می‌یابد.

قرقری فرمان یکی از اجزای حیاتی سیستم فرمان است که خرابی آن می‌تواند هم ایمنی خودرو را تهدید کند و هم هزینه‌های زیادی به‌همراه داشته باشد. شناخت علائم خرابی، اقدام سریع برای تعمیر یا تعویض، و استفاده از قطعات باکیفیت، بهترین راه برای حفظ سلامت سیستم فرمان و لذت بردن از رانندگی ایمن است.