گژن پین چیست؟ هر آنچه که باید درباره قطعه مهم موتور خودرو بدانید

در موتورهای احتراقی، قطعات مختلفی با هماهنگی کامل کار می‌کنند تا توان لازم برای حرکت خودرو تولید شود. یکی از این قطعات کوچک اما حیاتی، گژن پین است. شاید برای خیلی از رانندگان سؤال باشد که گژن پین چیست و چه نقشی در عملکرد موتور ایفا می‌کند. در واقع، این قطعه کوچک واسطه‌ای است بین شاتون و پیستون که اگر دچار خرابی شود، موتور نمی‌تواند به‌درستی کار کند.

کار گژن پین در خودرو بسیار حساس است و به‌عنوان محور اتصال، فشارهای شدید ناشی از احتراق را تحمل می‌کند. در این میان، قطعاتی مانند خار گژن پین و بوش گژن پین نیز برای ثابت نگه داشتن و عملکرد روان آن به کار می‌روند. بسیاری از مشکلات موتور، از جمله ضربه زدن یا کاهش راندمان، به خرابی این بخش مربوط می‌شود.

در خودروهایی همچون پژو 405، گژن پین پژو به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از گژن پین پیستون شناخته می‌شود. اهمیت این قطعه به حدی است که بدون آن انتقال قدرت از پیستون به شاتون امکان‌پذیر نخواهد بود. در این مقاله به معرفی قطعه مهم گژن پین و عملکرد آن می‌پردازیم و ضمن برشمردن نشانه‌های خرابی از راهکارهای افزایش طول عمر آن سخن می‌گوییم.

گژن پین ماشین که در انگلیسی با عنوان wrist pin یا piston pin شناخته می‌شود، یکی از اجزای مهم در بلوک سیلندر موتورهای درون‌سوز است. این قطعه یک میله کوتاه، توخالی و استوانه‌ای شکل است که معمولاً از آلیاژهای فولاد کربنی یا کروم‌دار ساخته می‌شود و قطر خارجی حدود 20 تا 30 میلی‌متری و دیواره‌ای نازک برای کاهش وزن دارد. در ساختار گژن پین شاهد سطح خارجی صیقلی و سختی هستیم تا در برابر سایش مقاوم باشد. باید دانست داخل این قطعه برای توزیع یکنواخت تنش‌ها طراحی شده است. طول گژن پین معمولاً 40 تا 80 درصد قطر سیلندر است و در مدل‌هایی مانند گژن پین پژو 206، کوتاه‌تر و سبک‌تر است تا ارتعاشات کمتری ایجاد کند.

گژن پین چندین وظیفه دارد: اول، اتصال محکم گژن پین پیستون به چشمی کوچک شاتون که اجازه می‌دهد پیستون بدون لغزش، نیروی احتراق را به شاتون منتقل کند. وظیفه دوم آن فراهم کردن یک بلبرینگ چرخشی برای شاتون است تا حرکت رفت و برگشتی پیستون به دورانی میل‌لنگ تبدیل شود. مأموریت بعدی گژن پین جذب ارتعاشات و شوک‌های حرارتی بدون شکست است. با توجه به کاربرد قطعه، گژن پین باید سبک باشد. این ویژگی در دورهای بالا حیاتی است.

خار گژن پین که حلقه‌های C شکل است، پین را در سوراخ پیستون قفل کرده و از جابجایی جانبی جلوگیری می‌کند. بدون این خارها، پین می‌تواند از جای خود خارج شده و به دیواره سیلندر آسیب بزند. گژن پین تیبا یا روا، طراحی ساده‌تری دارد اما به کیفیت روغن موتور حساس است. به‌طورکلی، گژن پین پلی بین پیستون و شاتون است که تعادل نیروها را حفظ می‌کند و عمر موتور را تا افزایش می‌دهد.

اگر گژن پین شل یا ساییده شود، هنگام حرکت پیستون ضربه ایجاد می‌کند. این صدا معمولاً در دور آرام یا هنگام گاز دادن محسوس است.

خرابی گژن پین باعث می‌شود انتقال قدرت به‌طور کامل انجام نشود و موتور توان کافی نداشته باشد.

لقی در گژن پین می‌تواند باعث ورود روغن به محفظه احتراق شده و دود آبی از اگزوز خارج شود.

عدم اتصال صحیح پیستون و شاتون، تعادل موتور را به هم می‌زند و باعث لرزش می‌شود.

گژن پین آسیب‌دیده به دلیل اصطکاک بالا دمای بیشتری تولید می‌کند.

خرابی گژن پین ماشین اغلب نتیجه ترکیبی از عوامل مکانیکی و نگهداری نادرست است. اصلی‌ترین دلیل، سایش و خستگی فلزی است چراکه فشارهای چرخه‌ای باعث ترک‌خوردگی می‌شوند به ویژه اگر بوش گژن پین خشک کار کند. همچنین چسبندگی سطوح نیز عامل مهم بعدی است که با استفاده از روغن موتور بی‌کیفیت و تقلبی تشدید می‌شود.

عدم روان کاری کافی نیز می‌تواند باعث خرابی گژن پین شود. روغن کثیف یا میزان کم آن، اصطکاک را افزایش می‌دهد و دما را بالا می‌برد و این مشکل پین را شکننده می‌کند. سومین دلیل خرابی گژن پین ماشین احتراق ناقص یا انفجاری است. باید دانست سوخت بی‌کیفیت شوک‌های اضافی ایجاد کرده و خار گژن پین را شل می‌کند.

باید گفت کیفیت پایین قطعه نیز در خرابی گژن پین مؤثر است. پین‌های چینی متفرقه، دوام کمی دارند و زودتر می‌شکنند. نهایتاً می‌توانیم به دمای بیش از حد موتور در کاهش عمر مفید قطعه اشاره کنیم به گونه‌ای که مشکلات سیستم خنک‌کننده، انبساط حرارتی ایجاد می‌کند و لقی را افزایش می‌دهد.

سرویس گژن پین بخشی از نگهداری دوره‌ای موتور است و نیازی به باز کردن کامل بلوک ندارد. مهم‌ترین نکته در بهبود کارایی گژن پین تعویض روغن هر 3 تا 7 هزار کیلومتر است که این کار رسوبات را شستشو می‌دهد و روان کاری بوش گژن پین را تضمین می‌کند. نکته دوم بررسی بصری قطعه در هر 20 هزار کیلومتر است. توصیه می‌شود با مراجعه به مکانیک، لقی پین را با ابزار مخصوص اندازه‌گیری کنید.

تمیز کردن سیستم تهویه نیز توصیه می‌شود. برای این کار رسوبات کربنی را با افزودنی‌های تمیزکننده روغن پاک کنید. برای افزایش طول عمر باید از خار گژن پین باکیفیت استفاده کرد. انتخاب قطعات اصلی باعث جلوگیری از شل شدن خار می‌شود. کنترل دمای موتور نیز اهمیت دارد. به همین منظور رادیاتور و ترموستات را منظم چک کنید تا دما در محدوده ایده آل باقی بماند. نهایتاً باید رانندگی آرام را در پیش گرفته و از بالا بردن دور موتور خودداری کنید.

در خاتمه باید گفت گژن پین، هرچند قطعه‌ای کوچک است اما عنصر حیاتی در انتقال نیرو و ثبات موتور محسوب می‌شود. خرابی این قطعه می‌تواند به از کار افتادن موتور در سناریوهای ناگوار منجر شود. نادیده گرفتن علائم خرابی گژن پین می‌تواند هزینه‌های سنگین تعمیرات را در پی داشته باشد اما با سرویس منظم و استفاده از روغن باکیفیت، موتور خودرو سال‌ها کار خواهد کرد.