10 اشتباه مهلک که عمر سیستم ترمز خودرو را کاهش می‌دهند

سیستم ترمز خودرو به عنوان یکی از حیاتی‌ترین اجزای ایمنی، نقش کلیدی در حفظ جان سرنشینان و عابران ایفا می‌کند. این سیستم که عمدتاً از اجزایی مانند لنت‌های ترمز، دیسک‌های ترمز، کالیپرها، روغن ترمز و لوله‌های هیدرولیک تشکیل شده، وظیفه تبدیل انرژی جنبشی خودرو به حرارت را بر عهده دارد تا توقف ایمن را تضمین کند.

بدون ترمزهای کارآمد، حتی پیشرفته‌ترین خودروها می‌توانند به تهدیدی جدی تبدیل شوند. بر اساس آمار انجمن خودروی آمریکا، خرابی سیستم ترمز عامل بیش از 20 درصد حوادث جاده‌ای است و هزینه تعمیر آن در ایران، با توجه به نوسانات موجود، می‌تواند از چند صد هزار تا چند میلیون تومان برسد. اهمیت حفظ و نگهداری این سیستم نه تنها در افزایش عمر مفید آن، بلکه در پیشگیری از فجایع انسانی نهفته است.

نگهداری منظم، شامل بررسی دوره‌ای لنت‌ها، تعویض روغن ترمز هر دو سال یک‌بار و اجتناب از عادات نادرست رانندگی، می‌تواند عمر سیستم ترمز را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. در کشورمان، جایی که بسیاری از رانندگان با ترافیک سنگین و جاده‌های ناهموار روبرو هستند، آگاهی از عادات مخرب می‌تواند صرفه‌جویی قابل‌توجهی در هزینه‌ها به همراه داشته باشد. در ادامه، به 10 عادت و اشتباه رایج که عمر سیستم ترمز را کاهش می‌دهند، می‌پردازیم.

یکی از شایع‌ترین اشتباهات رانندگان، ترمزگیری ناگهانی یا است که اغلب در لحظات استرس‌زا مانند نزدیک شدن به چراغ قرمز یا موانع رخ می‌دهد. این عادت، لنت‌های ترمز را با فشار بیش از حد به دیسک‌ها می‌فشارد و باعث سایش سریع آن‌ها می‌شود. علاوه بر این، حرارت تولیدشده می‌تواند دیسک‌ها را تاب‌دار کند و کارایی کلی سیستم را مختل نماید.

در بلندمدت، این کار نه تنها عمر لنت‌ها را به نصف کاهش می‌دهد، بلکه خطر قفل شدن چرخ‌ها و لغزش خودرو را افزایش خواهد داد. برای پیشگیری، رانندگان باید از حفظ فاصله ایمن (حداقل سه ثانیه با خودرو جلو) استفاده کنند و به تدریج سرعت را کاهش دهند. تمرین رانندگی پیش‌بینی‌کننده، مانند نگاه به دورتر از جلوی خودرو، می‌تواند این عادت را اصلاح کند.

سوار شدن روی ترمز به معنای نگه داشتن پای راننده روی پدال ترمز به مدت طولانی، حتی بدون فشار کامل، است. این عادت رایج در ترافیک‌های شهری مانند تهران، باعث اصطکاک مداوم لنت‌ها با دیسک‌ها می‌شود و حرارت بیش از حد تولید می‌کند. حرارت اضافی، مواد لنت را تجزیه کرده و دیسک‌ها را ساییده می‌سازد که نتیجه آن کاهش عمر سیستم ترمز است. علاوه بر سایش، این کار می‌تواند روغن ترمز را جوش بیاورد و فشار هیدرولیک را از دست بدهد. راهکار ساده، برداشتن کامل پا از پدال ترمز و استفاده از کروز کنترل در بزرگراه‌ها یا تعویض دنده به حالت پایین‌تر برای کنترل سرعت است.

در جاده‌های کوهستانی، ترمزگیری طولانی در سرازیری‌ها یکی از عوامل اصلی آسیب به سیستم ترمز است. این کار، حرارت مداوم در دیسک‌ها ایجاد می‌کند که می‌تواند اسفنجی شدن ترمز منجر شود، حالتی که ترمزها موقتاً بی‌اثر می‌شوند. لنت‌ها در این شرایط سریع‌تر ساییده می‌شوند و دیسک‌ها ممکن است ترک بخورند. مطالعات نشان می‌دهد که این عادت عمر ترمز را تا 40 درصد کوتاه می‌کند. پیشگیری از این مشکل با استفاده از ترمز موتور امکان‌پذیر است. همچنین، توقف‌های دوره‌ای برای خنک شدن سیستم توصیه می‌شود.

حمل بارهای سنگین، مانند اثاثیه منزل یا مسافران زیاد، وزن خودرو را افزایش می‌دهد و فشار بر سیستم ترمز را دوچندان می‌کند. هر توقف، انرژی بیشتری برای جذب نیاز دارد که لنت‌ها و دیسک‌ها را سریع‌تر فرسوده می‌سازد. علاوه بر سایش، بار اضافی تعادل خودرو را مختل کرده و خطر تصادف را افزایش می‌دهد. برای جلوگیری، وزن بار را به حداقل برسانید، از جعبه‌های سقفی اجتناب کنید و در صورت لزوم، از ترمزهای تقویت‌شده یا سیستم‌های ABS پیشرفته استفاده نمایید.

این عادت که در رانندگان خودروهای گیربکس اتوماتیک رایج است، شامل استفاده هم‌زمان از ترمز و گاز با پای چپ است و باعث فشار مداوم بر سیستم می‌شود. در خودروهای غیر مسابقه‌ای، این کار حرارت غیرضروری تولید کرده و لنت‌ها را زودتر ساییده می‌کند. نتیجه، کاهش عمر دیسک‌ها و افزایش خطر گرمای بیش از حد است. پیشگیری با تمرین استفاده از پای راست برای هر دو پدال و تمرکز بر رانندگی آرام امکان‌پذیر است. در ترافیک، به جای ترمزگیری مداوم، از حفظ سرعت ثابت استفاده کنید.

رانندگی در جاده‌های خاکی یا بارانی، گل‌ولای را به لنت‌ها و دیسک‌ها می‌چسباند و اصطکاک را نامتعادل می‌کند. این آلودگی‌ها، سایش ناهموار ایجاد کرده و عمر اجزا را کوتاه می‌کنند. بدون تمیزکاری، زنگ‌زدگی و خوردگی رخ می‌دهد. راهکار، شستشوی منظم ترمزها پس از چنین رانندگی‌هایی با آب فشار قوی و بررسی لنت‌ها است. استفاده از پوشش‌های محافظ در خودروهای آفرود نیز مفید است.

ترافیک سنگین شهری، با توقف‌های مکرر، یکی از قاتلان خاموش ترمزها است. هر توقف کوچک، لنت‌ها را ساییده و حرارت تجمعی ایجاد می‌کند. این عادت، عمر سیستم را به‌طور محسوسی کاهش می‌دهد. پیشگیری از این پدیده با پیش‌بینی ترافیک، حفظ فاصله و استفاده از ترافیک هوشمند (مانند اپلیکیشن‌های ناوبری) ممکن است. در بلندمدت، انتخاب مسیرهای خلوت‌تر کمک‌کننده خواهد بود.

پارک کردن خودرو برای هفته‌ها یا ماه‌ها بدون رانندگی، رطوبت را در دیسک‌ها حبس کرده و باعث زنگ‌زدگی می‌شود. این عادت، به ویژه در فصل‌های مرطوب، لایه محافظ دیسک‌ها را از بین می‌برد. برای جلوگیری، حداقل هر دو هفته یک‌بار خودرو را برای 15 دقیقه برانید تا حرارت خشک‌کننده تولید شود. استفاده از پوشش‌های ضدزنگ نیز توصیه می‌شود.

شتاب‌گیری سریع و ترمزگیری در سرعت‌های بالا، فشار هیدرولیکی و حرارتی شدیدی به سیستم وارد می‌کند. این عادت، لنت‌ها را ذوب کرده و دیسک‌ها را کج می‌کند. در کشورمان با جاده‌های پرسرعت، این اشتباه شایع است. راهکار، رعایت حد سرعت و رانندگی آرام با شتاب تدریجی است. آموزش‌های رانندگی دفاعی نیز می‌تواند مؤثر باشد.

رانندگان اغلب به جای استفاده از دنده پایین برای ترمز موتور، کاملاً به پدال ترمز تکیه می‌کنند. این وابستگی، بار را از موتور به ترمزها منتقل کرده و سایش را افزایش می‌دهد. در سرازیری‌ها یا حمل بار، این عادت فاجعه‌بار است. پیشگیری با یادگیری تکنیک ترمز موتور در دوره‌های آموزشی و تمرین در جاده‌های آرام امکان‌پذیر است.