آتش سوزی خودرو؛ نشانه‌های نگران کننده، اقدامات ضروری و هر آنچه باید دانست

آتش ‌سوزی خودرو یکی از وحشتناک‌ترین حوادثی است که می‌تواند در حین رانندگی رخ دهد. طبق گزارش‌های معتبر سازمان ملی ایمنی ترافیک بزرگراه‌های آمریکا، سالانه بیش از ۱۷۰ هزار مورد آتش‌سوزی خودرو در ایالات‌متحده ثبت می‌شود که منجر به صدها کشته و هزاران مجروح شده است. این آمار نشان‌دهنده خطرات عظیم این پدیده است.

آتش‌سوزی نه تنها جان سرنشینان را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند به سرعت به خودروهای مجاور یا حتی محیط اطراف سرایت کند و فاجعه‌ای بزرگ‌تر ایجاد نماید. دود غلیظ، شعله‌های ناگهانی و انفجار احتمالی مخزن سوخت، عواملی هستند که زمان واکنش را به چند ثانیه محدود می‌کنند. در چنین لحظاتی، حفظ خونسردی حیاتی است؛ رانندگان باید بدون وحشت، به اقدامات ایمنی فوری روی آورند. در این مقاله به بررسی نشانه‌های اولیه آتش‌سوزی، راهکارهای جلوگیری از گسترش آن و نکات کلیدی ایمنی می‌پردازیم تا رانندگان بتوانند در مواجهه با این خطر، جان خود و دیگران را نجات دهند.

تشخیص زودهنگام علائم خطر می‌تواند تفاوت بین حادثه قابل مدیریت یا غیرقابل‌کنترل را رقم بزند. در این بخش مهم‌ترین علائم هشداردهنده را باهم مرور می‌کنیم:

یکی از نخستین نشانه‌های هشدار این است که از زیر کاپوت، کف خودرو یا اطراف خودرو، دود یا بخار مشاهده شود یا بویی شبیه بنزین یا سوختگی احساس گردد. طبق منابع، نشت سوخت یا روغن وقتی روی قطعات داغ موتور یا اجزای اگزوز می‌ریزند، می‌تواند موجب جرقه یا شعله شود.

اگر دمای موتور به شدت بالا می‌رود، یا قطعاتی مثل کاتالیزور بیش از حد داغ می‌شوند، علامتی جدی است. باید دانست دمای کاتالیست‌ها می‌تواند تا حدود 760 درجه سانتی‌گراد برسد که خطر انتشار آتش‌ را دارد.

سیم‌کشی‌های فرسوده، اتصال‌های شل، نصب غیرحرفه‌ای لوازم جانبی، باتری معیوب یا اتصالی ناگهانی می‌توانند عامل جرقه و آتش باشند. در واقع خرابی سیستم الکتریکی یکی از رایج‌ترین دلایل آتش‌سوزی خودرو است.

بنزین، روغن موتور، روغن گیربکس، مایعات ترمز و حتی مایع خنک‌کننده در شرایط خاص می‌توانند نشت کرده و تحت حرارت بالا یا جرقه، آتش بگیرند.

اگر خودرو ناگهان با مشکل مواجه شود، مثلاً افت فشار روغن، صدای غیرعادی از موتور، روشن شدن چراغ‌های هشدار یا بوی ناخوشایند، ممکن است شرایط برای آتش‌سوزی مهیا شود. سرویس و نگهداری ضعیف یکی از عوامل اصلی آتش سوزی خودرو است.

هرچند خودروهای برقی در مقایسه با خودروهای مجهز به موتور درون‌سوز، احتمال وقوع آتش‌سوزی کمتری دارند، اما به دلیل ساختار خاص باتری‌های لیتیوم-یونی، در صورت بروز حریق، مهار آن بسیار دشوارتر و خطرناک‌تر خواهد بود. از این‌رو آگاهی از روش‌های صحیح مواجهه با آتش‌سوزی خودروی برقی می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطرات جانی و مالی ایفا کند.

نخستین و مهم‌ترین اقدام در هنگام مشاهده دود، بوی سوختگی یا شعله از قسمت زیرین خودرو، حفظ خونسردی و خروج سریع از خودرو است. در این شرایط، افراد باید بدون اتلاف وقت خودرو را در حاشیه امن متوقف کرده، کلید برق را خاموش و از تماس با قسمت‌های فلزی خودرو خودداری کنند. باتری‌های لیتیوم-یونی ممکن است حتی پس از خاموش شدن ظاهری نیز درون خود حرارت یا واکنش شیمیایی فعال داشته باشند، بنابراین نزدیک شدن به خودرو می‌تواند خطر انفجار یا گسترش مجدد آتش را در پی داشته باشد.

گام بعدی، تماس فوری با آتش‌نشانی و نیروهای امدادی است. افراد عادی نباید تلاش کنند آتش را به‌تنهایی خاموش کنند، زیرا استفاده از کپسول‌های آتش‌نشانی معمولی (به‌ویژه نوع پودر خشک یا فوم) تأثیر چندانی بر شعله‌های حاصل از سوختن سلول‌های باتری ندارد. در صورتی که آتش‌سوزی هنوز در مراحل اولیه باشد و به باتری نرسیده باشد، می‌توان با استفاده از خاموش‌کننده نوع CO₂ یا آب پرفشار مه‌پاش بخش‌های غیر الکتریکی مانند لاستیک یا قسمت‌های پلاستیکی را کنترل کرد، اما در صورت شعله‌ور شدن باتری، تنها حجم زیادی از آب می‌تواند حرارت را کاهش دهد.

اگر نشانه اولیه آتش را تشخیص دادید یا حتی احساس کردید اوضاع غیرعادی است، اقدامات زیر می‌توانند جان و مال شما را نجات دهند. مهم است که راننده خونسرد باشد ولی سریع عمل کند.

اگر در حال رانندگی هستید و متوجه دود، بو یا شعله شدید، خودرو را در اولین جای امن کنار بکشید، موتور را خاموش کنید و سوئیچ را در حالت خاموش بگذارید. باید گفت که روشن بودن موتور شرایط گسترش آتش را تشدید می‌کند.

سریعاً سرنشینان را خارج کنید و خودتان نیز از خودرو دور شوید. فاصله‌ ایمن توصیه‌شده حداقل 30 متر از خودروست. هیچ‌گاه تلاش نکنید در خودرو بمانید یا چیزی را از آن بردارید.

پس از خروج از خودرو، باید فوراً با شماره اضطراری مثل 115 اورژانس و 125 آتش‌نشانی تماس بگیرید و موقعیت خود را اعلام کنید.

بسیاری از آتش‌ سوزی ها از محفظه موتور شروع می‌شوند. اگر دود یا شعله‌ای زیر کاپوت دیده شد، باز کردن کاپوت ممکن است ورود اکسیژن را تسهیل کند و باعث انفجار یا گسترش سریع آتش شود.

اگر خودرو مجهز به کپسول آتش‌نشانی است و شما با نحوه استفاده آن آشنا هستید، می‌توانید از آن برای مهار اولیه شعله تا رسیدن آتش‌نشانی کمک بگیرید. البته فقط اگر از نظر ایمنی امکان‌پذیر باشد.

یکی از مهم‌ترین کلیدهای پیشگیری، سرویس مرتب خودروست. بررسی سیم‌کشی، تسمه‌ها، شلنگ‌ها، مبدل کاتالیستی، سیستم خنک‌کننده، وضعیت باتری، نشت سوخت و روغن، نصب لوازم جانبی با کیفیت و رعایت ایمنی کلی خودرو ریسک آتش سوزی خودرو را کاهش می‌دهد.

لوازم جانبی برقی، باتری اضافه، سیستم صوتی بزرگ و … اگر نصب غیرحرفه‌ای داشته باشند، می‌توانند عامل جرقه شوند. همچنین باید به اطلاع‌رسانی‌های فراخوان خودرو توجه کرد چون برخی خودروها به دلیل طراحی معیوب ممکن است در خطر بیشتری باشند.

در کنار این موارد، راننده باید خونسردی خود را حفظ کند. هیجان یا ترس زیاد ممکن است مانع تصمیم‌گیری صحیح و سریع شود. ولی سریع و هوشیار اقدام کردن می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.

آتش ‌سوزی خودرو شاید کمتر موردتوجه عموم باشد اما اگر رخ دهد، می‌تواند بسیار خطرناک و ویرانگر باشد. ما در این مقاله دیدیم که چرا این اتفاق می‌افتد. نقص در سیستم سوخت‌رسانی، سیم‌کشی معیوب، نشت مایعات قابل اشتعال، داغ شدن بیش از حد قطعات و نگهداری نامناسب همگی می‌توانند شرایط آماده شدن آتش را فراهم آورند. همچنین متوجه شدیم که نشانه‌هایی مثل دود، بوی سوخت، افزایش دما یا صدای غیرعادی به‌عنوان زنگ خطر محسوب می‌شوند.

از سوی دیگر، به مجموعه‌ای از اقدامات و راهکارهای ضروری پرداختیم. پارک ایمن و خاموش کردن موتور، خروج سریع از خودرو، تماس با خدمات اضطراری، خودداری از باز کردن کاپوت در مواقع حساس، بهره‌گیری در صورت امکان از کپسول آتش‌نشانی و مهم‌تر از همه نگهداری منظم و نصب استاندارد لوازم جانبی خودرو در کنار حفظ آرامش راننده، می‌توانند احتمال وقوع یا گسترش آتش‌سوزی را به شدت کاهش دهند.