کارتل ماشین چیست؟ معرفی و بررسی مخزن ذخیره روغن موتور خودرو

در دنیای پیچیده مکانیک خودرو، کارتل ماشین به عنوان یکی از اجزای بنیادین موتور، نقش نگهبان روغن را ایفا می‌کند. کارتل خودرو که اغلب به آن کارتل روغن خودرو نیز گفته می‌شود، مخزنی است که روغن موتور را ذخیره و خنک کرده و از روان کاری دقیق قطعات متحرک اطمینان حاصل می‌کند.

اهمیت کارتل ماشین در حفظ تعادل حرارتی و جلوگیری از سایش موتور غیرقابل‌انکار است؛ بدون وجود این قطعه، موتور در عرض چند دقیقه از کار می‌افتد. در بازار ایران، جایی که قطعاتی همچون کارتل ماشین پراید و کارتل ماشین پژو 405 به دلیل دوام و دسترسی آسان پرفروش هستند، آگاهی از قیمت کارتل ماشین می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های تعمیراتی حیاتی باشد. طبق گزارش‌های سازمان‌های ایمنی، مشکلات مرتبط با سیستم روغن‌کاری، از جمله خرابی کارتل خودرو، یکی از علل شایع توقف ناگهانی خودروها است.

در این مقاله به معرفی کامل کارتل ماشین، اجزا، انواع، نشانه‌های خرابی، دلایل و راهکارهای تعمیر و نگهداری کارتل خودرو می‌پردازیم. ما همه جنبه‌های کارتل روغن خودرو را برای شما عزیزان تشریح می‌کنیم تا بتوانید از این مقاله برای افزایش عمر مفید وسیله نقلیه خود بهره ببرید. باید دانست کارتل ماشین تنها یک مخزن ساده نیست، بلکه بخشی از اکوسیستم پیچیده موتور محسوب می‌شود. اگرچه در خودروهای ایرانی، نوسانات قیمت کارتل ماشین وجود دارد اما با نگهداری صحیح، می‌توان از هزینه‌های سنگین تعمیر جلوگیری کرد.

کارتل ماشین که در اصطلاح فنی به آن Oil Pan گفته می‌شود، پایین‌ترین بخش بلوک موتور است و به عنوان مخزن اصلی روغن عمل می‌کند. وظیفه اصلی کارتل خودرو ذخیره حدود 3 تا 6 لیتر روغن (بسته به مدل خودرو) است تا پمپ روغن بتواند آن را به قطعات متحرک مانند میل‌لنگ، پیستون‌ها و سوپاپ‌ها برساند. این قطعه نه تنها روغن را نگه می‌دارد، بلکه اجازه می‌دهد حرارت اضافی موتور از طریق سطوح فلزی آن دفع شود و روغن خنک بماند. بدون کارتل روغن خودرو، روغن در محیط موتور پخش شده و منجر به سایش سریع و آسیب‌های جبران‌ناپذیر می‌شود.

وظایف اصلی کارتل خودرو عبارت‌اند از:

• نگهداری حجم مناسبی از روغن موتور تا موتور همیشه در شرایط روان کاری مناسب باشد.
• فراهم‌سازی محیط مناسب برای ورود دوباره روغن به مدار روان کاری به‌طوری‌که پمپ روغن بتواند روغن را از کارتل مکش کند و به بخش‌های مختلف موتور ارسال نماید.
• خنک‌سازی روغن موتور و کمک به کاهش حرارت از طریق تماس روغن با بدنه کارتل که اغلب فلزی است.
• جمع‌آوری ناخالصی‌ها، ته‌نشینی جرم‌ها و جداسازی میعانات روغن که به دوام موتور کمک می‌کند.

با توجه به این نقش‌ها، اگر کارتل خودرو دچار آسیب یا نقص شود، می‌تواند تأثیر مستقیم بر روان کاری موتور و در نتیجه افزایش اصطکاک، دمای بالا و خرابی‌های جدی داشته باشد.

در ادامه، مهم‌ترین اجزای کارتل ماشین را بررسی می‌کنیم و نقش هرکدام را تشریح می‌کنیم:

بدنه کارتل

این قسمت فلزی یا آلیاژی، محفظه اصلی کارتل است که در زیر موتور نصب شده و روغن را نگه می‌دارد. وظیفه آن نگهداری و تثبیت روغن، فراهم‌سازی سطح تماس مناسب با روغن برای خنک‌سازی و محافظت در برابر ضربه‌های کف خودرو است.

درپوش تخلیه

این پیچ یا مهره در قسمت پایین بدنه کارتل قرار دارد و به منظور تخلیه روغن موتور در زمان سرویس تعویض روغن استفاده می‌شود. اگر این قطعه شل شود یا آسیب ببیند ممکن است موجب نشتی روغن شود.

واشر کارتل

این قطعه میان بدنه کارتل و بلوک موتور قرار می‌گیرد تا از نشت روغن جلوگیری کند. واشر کارتل از جنس‌های مختلف (کائوچو، فلز، ترکیب مواد) ساخته می‌شود و خراب شدن آن یکی از رایج‌ترین دلایل نشتی روغن است.

پوشش‌های محافظ و سپر پایین موتور

در برخی خودروها، کارتل توسط سپر یا پوشش محافظ از برخورد سنگ، دست‌انداز یا اجسام خارجی محافظت می‌شود. این پوشش‌ها به ویژه برای خودروهایی که کارتل آن‌ها مستعد برخورد است، اهمیت دارند.

تیغه‌ها یا بادشکن‌های داخل کارتل

در بخش داخلی بدنه کارتل ممکن است تیغه‌هایی نصب شده باشند تا از حرکت شدید روغن هنگام شتاب، ترمز یا پیچیدن جلوگیری کنند؛ به این ترتیب روغن از قسمت مکش پمپ دور نمی‌ماند.

حسگر سطح روغن یا میله نشانگر

در بعضی خودروها، نشانگر سطح روغن یا حسگری در کارتل وجود دارد که وضعیت روغن را نشان می‌دهد و یکی از اجزای مرتبط با کارتل محسوب می‌شود.

کارتل‌ها بر اساس نوع سیستم روان کاری، طراحی موتور و کاربرد خودرو، دارای انواع متفاوتی هستند. در ادامه مهم‌ترین انواع کارتل خودرو را بررسی می‌کنیم:

این نوع کارتل رایج‌ترین حالت در خودروهای سواری است؛ به این صورت که روغن موتور در پایین موتور و در بخش کارتل جمع می‌شود و پمپ روغن آن را از آنجا مکش می‌کند و به مدار می‌فرستد. مزایای کارتل مرطوب شامل طراحی ساده، هزینه کمتر و نصب آسان است اما در خودروهایی با شتاب بالا یا هنگام پیچیدن شدید، ممکن است روغن از نقطه مکش دور شود و مکش مختل شود.

در کارتل خشک، روغن در یک مخزن جداگانه نگهداری می‌شود و کارتل زیر موتور یا بسیار کم‌عمق است. در چنین سیستمی پمپ‌های مکش و فشار جداگانه برای انتقال روغن استفاده می‌شوند. مزایای کارتل خشک شامل کنترل بهتر روغن در رانندگی مسابقه‌ای، کاهش احتمال کمبود روغن هنگام شتاب یا زاویه زیاد و پایین‌تر آوردن مرکز ثقل موتور است اما در مقابل معایبی همچون هزینه و قطعات بیشتر وجود دارد و بیشتر مناسب خودروهای حرفه‌ای است نه استفاده شهری عادی.

در خودروهایی با کاربری سنگین همچون آفرود یا وانت‌ها، کارتل ممکن است با سپر محافظ، پوشش مقاوم، عمق بیشتر یا طراحی ویژه برای دوام بیشتر ارائه شود. این نوع کارتل برای خودروهایی با شرایط سخت طراحی شده است و ممکن است با کارتل ساده اختلاف داشته باشد.

تشخیص به‌موقع خرابی کارتل خودرو می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر در موتور جلوگیری کند. نشانه‌های رایج خرابی کارتل ماشین عبارت‌اند از:

وجود لکه‌های روغن یا قطرات زیر خودرو در محل پارک: این موضوع نشان‌دهنده نشت از کارتل یا واشر آن است.

کاهش مکرر سطح روغن موتور بدون دلیل ظاهری دیگر: یعنی پس از تعویض روغن یا پر کردن، سطح روغن به‌سرعت پایین می‌آید. این مشکل می‌تواند ناشی از نشتی کارتل باشد.

بوی سوختن روغن یا دود آبی‌رنگ از اگزوز: وقتی روغن از کارتل نشت می‌کند و با قطعات داغ یا اگزوز برخورد می‌کند، ممکن است چنین بویی یا دود حس شود.

صدای غیرعادی یا ارتعاش زیاد در موتور: اگر کارتل آسیب دیده باشد یا واشر آن از بین رفته باشد، ممکن است روان کاری مختل شود و موتور صدای بیشتری تولید کند یا لرزش داشته باشد.

داغ شدن غیرعادی موتور خودرو: چون روغن کافی در مدار وجود ندارد یا دمای روغن بالا رفته است و کارتل نتوانسته خنک‌سازی مناسب داشته باشد.

در مواجهه با این نشانه‌ها، توصیه می‌شود سریعاً وضعیت کارتل را بررسی نمایید تا از خرابی جدی‌تر موتور جلوگیری شود.

خرابی کارتل خودرو می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد. در ادامه مهم‌ترین علل را ذکر می‌کنیم:

فرسودگی یا خراب شدن واشر کارتل: عمر واشرها محدود است و تحت تأثیر حرارت، ارتعاش موتور و روغن قرار دارند. وقتی واشر ترک بخورد یا سخت شود، نشت روغن رخ می‌دهد.

ضربه مستقیم یا برخورد با کف جاده: کارتل معمولاً پایین‌ترین بخش موتور است و با سنگ، دست‌انداز یا موانع جاده ممکن است آسیب ببیند و ترک برداشته یا سوراخ شود.

سادگی طراحی یا نصب نامناسب: اگر پیچ‌های کارتل به شدت سفت شوند یا بد نصب شوند، ممکن است بدنه کارتل یا واشر به‌طور نامناسب فشار ببیند و نشتی ایجاد شود.

رسوب زیاد یا روان کاری نامناسب: تجمع جرم یا آلودگی در روغن باعث می‌شود که روغن نتواند به درستی به کارتل بازگردد یا ته‌نشینی داخل کارتل مشکل ایجاد کند.

وجود روغن بیش‌ازحد یا کمتر از معمول: اگر سطح روغن خیلی بالا یا خیلی پایین باشد، عملکرد کارتل و پمپ روغن مختل می‌شود. به‌عنوان مثال در سیستم کارتل مرطوب، سطح نامناسب روغن موتور ممکن است به پاشش روغن و کف شدن آن منجر شود.

مواد نامناسب یا کیفیت پایین قطعه یدکی: استفاده از کارتل یا واشر بی‌کیفیت می‌تواند عمر کارتل را کاهش دهد و زمینه خرابی را فراهم کند.

برای اینکه کارتل خودرو شما دوام بیشتری داشته باشد و از بروز مشکلات جلوگیری شود، راهکارهای زیر توصیه می‌شود:

• در هر تعویض روغن موتور، سطح روغن را چک کنید و نشتی زیر خودرو را کنترل نمایید؛ این کار ساده می‌تواند نشانه‌های اولیه خرابی کارتل را نشان دهد.
• هنگام نصب واشر یا بدنه کارتل، از قطعه اصلی و با کیفیت استفاده کنید و پیچ‌ها را بر اساس گشتاور توصیه‌شده سفت نمایید تا فشار نامناسب به بدنه یا واشر وارد نشود.
• در خودروهایی که کف آن‌ها مستعد برخورد با مانع است، از سپر یا پوشش محافظ زیر موتور استفاده کنید تا کارتل کمتر در معرض ضربه باشد.
• از روغن موتور با کیفیت و مطابق توصیه سازنده استفاده نمایید و دفعات سرویس و تعویض روغن را رعایت کنید، چون روان کاری مطلوب از فشار و آسیب کارتل جلوگیری می‌کند.
• اگر خودروی شما در شرایط سخت مانند آفرود یا ترافیک سنگین استفاده می‌شود، دفعات سرویس را کاهش ندهید و کارتل را نیز در بازه‌های کوتاه‌تر بررسی نمایید.

در صورت مشاهده نشتی روغن، کاهش سطح روغن، بوی سوختن روغن یا صدای موتور غیرعادی، فوراً اقدام نمایید؛ دیرکرد در تعمیر کارتل ممکن است منجر به خرابی‌های گسترده موتور شود.

کارتل ماشین یکی از بخش‌های حیاتی سیستم روان کاری خودرو است که وظیفه نگهداری و بازگرداندن روغن موتور را بر عهده دارد. شناخت دقیق اجزای کارتل، انواع آن، نشانه‌های خرابی، دلایل بروز ایراد و راهکارهای تعمیر و نگهداری می‌تواند به مالک خودرو کمک کند تا از هزینه‌های ناگهانی، خرابی موتور و کاهش عمر قطعات جلوگیری کند. در خودروهایی چون پراید، پژو 405 و سایر مدل‌ها، توجه به کارتل روغن خودرو و شرایط نصب و نگهداری آن اهمیت ویژه دارد. توصیه می‌شود در سرویس‌های دوره‌ای، کارتل را فراموش نکنید و با رعایت نکات نگهداری، خودروی خود را در شرایط مناسب و ایمن نگه دارید.