راه‌های جلوگیری از تجمع گرد ترمز روی رینگ خودرو

سیستم ترمز یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های هر خودرو به شمار می‌رود؛ مجموعه‌ای که با ایجاد اصطکاک کنترل‌ شده میان لنت‌ها و دیسک‌ها، انرژی جنبشی خودرو را به حرارت تبدیل کرده و نهایتاً آن را متوقف می‌کند. در این فرآیند، لنت ترمز مهم‌ترین نقش را ایفا می‌کند، زیرا مواد سایشی آن هنگام تماس با دیسک تحت نیرو و دمای بالا قرار گرفته و بخشی از آن دچار سایش می‌شود. همین سایش مداوم است که ماده‌ای پودری شکل، ریز و تیره‌رنگ تولید می‌کند که در ادبیات فنی به آن گرد ترمز گفته می‌شود.

جنس لنت‌ها مستقیماً تعیین‌کننده مقدار تولید گرد ترمز است. در خودروهای امروزی، چند نوع لنت رایج وجود دارد:

لنت‌های نیمه فلزی (Semi-Metallic): حاوی درصد بالایی فلز مانند آهن، فولاد یا مس هستند. این نوع لنت‌ها مقاومت حرارتی و عملکرد ترمزی بسیار خوبی ارائه می‌دهند، اما میزان قابل‌توجهی گرد ترمز تولید می‌کنند.

لنت‌های کم فلز (Low-Metallic NAO): عملکرد مناسب با صدای کمتر ارائه می‌دهند، اما همچنان به دلیل وجود فلزات، گرد نسبتاً زیادی تولید می‌کنند.

لنت‌های سرامیکی (Ceramic): بهترین گزینه از نظر میزان تولید گرد ترمز محسوب می‌شوند. ترکیبات آن‌ها عمدتاً شامل الیاف سرامیک، خاک رس و مقدار محدودی فلز است. این لنت‌ها گرد بسیار کمتری تولید می‌کنند و گرد تولیدشده نیز رنگ روشن‌تری دارد و کمتر روی رینگ قابل مشاهده است.

علت اصلی چسبیدن گرد ترمز به رینگ‌ها، ماهیت فلزی گرد و خاصیت داغ و چسبنده بودن آن هنگام خروج از مجموعه ترمز است. هنگامی که ترمز گرفته می‌شود، مواد فلزی ریز و داغ همراه با رزین‌های سوخته‌ شده لنت در محیط پراکنده می‌شوند. این ذرات به دلیل بار الکترواستاتیک و چربی‌های داغ، به سرعت به رینگ‌ها می‌چسبند. از آنجا که رینگ خودرو در نزدیکی دیسک ترمز قرار دارد و جریان هوای چرخش چرخ‌ها ذرات را به سمت رینگ هدایت می‌کند، تجمع گرد ترمز بر روی آن امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است.

با این حال، تحقیقات فنی و توصیه‌های معتبر از سوی شرکت‌های سازنده سیستم ترمز نشان می‌دهد که می‌توان با رعایت چند راهکار کاربردی، میزان چسبندگی و تجمع این گرد را به حداقل رساند. در ادامه مهم‌ترین روش‌های جلوگیری از تجمع گرد ترمز به‌صورت کامل و تحلیلی تشریح می‌شود.

لنت‌های سرامیکی به دلیل ساختار غیرفلزی خود، کمترین میزان گرد را نسبت به سایر انواع لنت‌ها تولید می‌کنند. این نوع لنت‌ها علاوه بر کاهش گرد ترمز، دارای ویژگی‌های زیر نیز هستند:

• صدای کمتر هنگام ترمزگیری
• کارکرد نرم‌تر
• تولید گرد روشن‌تر و غیر چسبنده
• دوام بالاتر در حرارت زیاد

در خودروهایی که مشکل تجمع زیاد گرد ترمز دارند، تعویض لنت‌های نیمه فلزی با لنت‌های سرامیکی معتبر، یکی از مؤثرترین راهکارها به شمار می‌رود. البته این لنت‌ها معمولاً قیمت بالاتری دارند، اما در طولانی‌مدت از نظر نظافت و نگهداری رینگ‌ها مقرون‌به‌صرفه خواهند بود.

یکی از توصیه‌های متخصصان دیتیلینگ حرفه‌ای، استفاده از مواد پوششی بر پایه نانو یا سرامیک بر روی رینگ‌هاست. این پوشش‌ها آب‌گریز و گرد گریز بوده و مانعی شفاف روی سطح فلز تشکیل می‌دهند. مزیت این پوشش‌ها عبارت است از:

• جلوگیری از چسبیدن ذرات فلزی
• شست‌وشوی آسان‌تر رینگ‌ها
• حفاظت در برابر حرارت، نمک جاده و رطوبت
• حفظ ظاهر براق رینگ در مدت طولانی

پوشش‌های سرامیکی مخصوص رینگ معمولاً توان تحمل حرارت بالای ۷۰۰ درجه سانتی‌گراد را دارند و به همین دلیل برای خودروهای شهری و حتی اسپرت مناسب هستند. استفاده صحیح از این پوشش‌ها می‌تواند دفعات شست‌وشوی رینگ‌ها را تا ۵۰ درصد کاهش دهد.

رینگ‌ خودرو یکی از قسمت‌هایی است که بیشترین تماس را با گرد ترمز دارد. اگر این ذرات برای مدت طولانی روی رینگ باقی بمانند، به دلیل ترکیبات فلزی و خاصیت اسیدی، می‌توانند سطح رینگ را خورده و لکه‌های دائمی ایجاد کنند.

متخصصان توصیه می‌کنند رینگ‌ها حداقل هر دو هفته یکبار با شوینده‌های مخصوص رینگ تمیز شوند. این شوینده‌ها معمولاً دارای فرمولاسیون خنثی یا کمی اسیدی هستند و می‌توانند ذرات فلزی را بدون آسیب به پوشش رینگ جدا کنند. نکته مهم آن است که از مواد شوینده خانگی مانند بنزین یا شوینده‌های قوی استفاده نشود، زیرا این مواد باعث آسیب به رنگ یا روکش رینگ خواهند شد.

رینگ‌های با پره‌های فشرده و طرح‌های پیچیده، سطح بیشتری برای جذب و نگه داشتن گرد ترمز فراهم می‌کنند. در مقابل، رینگ‌هایی که پره‌های بازتر یا طراحی ساده‌تر دارند، امکان خروج جریان هوا افزایش می‌یابد و ذرات گرد سریع‌تر از سطح دور می‌شوند. در مطالعاتی که توسط طراحان چرخ منتشر شده، گفته می‌شود که شکل رینگ و عبور هوا از میان پره‌ها تأثیر مستقیم بر تجمع گرد ترمز دارد؛ بنابراین انتخاب رینگ‌هایی با طراحی باز، علاوه بر خنک کاری بهتر دیسک ترمز، کمک می‌کند رینگ دیرتر کثیف شود.

دیسک‌های شیار‌دار یا سوراخ‌دار، علاوه بر افزایش عملکرد ترمزگیری، به کاهش دمای لنت نیز کمک می‌کنند. کاهش دما در لحظات ترمزگیری منجر به کاهش سایش لنت و در نتیجه کاهش تولید گرد ترمز می‌شود. از سوی دیگر، خروج سریع‌تر ذرات از سطح دیسک باعث می‌شود گرد کمتری به سمت رینگ‌ها هدایت شود. البته این نوع دیسک‌ها بیشتر برای خودروهای اسپرت و رانندگی پرفشار مناسب‌اند، اما در شرایط شهری نیز می‌توانند نقش مؤثری در کاهش تولید گرد داشته باشند.

یکی از عوامل افزایش تولید گرد ترمز، ترمزگیری‌های ناگهانی و با شدت بالا است. چنین ترمزگیری‌هایی دمای لنت و دیسک را به شدت افزایش می‌دهد و در نتیجه، سایش لنت سرعت بیشتری پیدا می‌کند. رعایت فاصله ایمن با خودروها و استفاده از ترمزگیری تدریجی و نرم، می‌تواند میزان تولید گرد ترمز را به شکل محسوسی کاهش دهد. این توصیه نه تنها برای کاهش گرد ترمز مفید است، بلکه باعث افزایش عمر لنت و کاهش ریسک آسیب به دیسک ترمز نیز می‌شود.

بعضی افراد به اشتباه تصور می‌کنند استفاده از اسپری‌های روان کننده یا روغن‌های صنعتی می‌تواند باعث کاهش صدای ترمز شود و از چسبیدن گرد جلوگیری کند. این کار بسیار خطرناک است و می‌تواند سیستم ترمز را به‌طور کامل مختل کند. سیستم ترمز باید خشک و بدون هرگونه چربی باشد؛ استفاده از هرگونه ماده روان کننده در نزدیکی لنت یا دیسک، هم‌زمان با خطرات جدی، باعث جذب بیشتر گرد و آلودگی می‌شود.

بر اساس گزارش‌های برخی تولیدکنندگان تایر، طرح آج تایر نیز می‌تواند در نحوه پرتاب گرد ترمز نقش داشته باشد. تایرهایی که طراحی لبه‌دار و پهن‌تر دارند، کمتر باعث چرخش گرد و آلودگی به سمت رینگ می‌شوند. هرچند این عامل تأثیر کمتری نسبت به لنت و پوشش رینگ دارد، اما در خودروهایی که به‌طور مداوم در محیط‌های شهری آلوده حرکت می‌کنند، انتخاب تایر مناسب می‌تواند کمک‌کننده باشد.

در برخی خودروها امکان نصب قطعه‌ای به نام محافظ گرد ترمز وجود دارد. این قطعه فلزی یا آلومینیومی در پشت رینگ و نزدیک دیسک نصب می‌شود و مانند یک مانع، از رسیدن مستقیم ذرات به رینگ جلوگیری می‌کند. اگرچه این قطعه نمی‌تواند گرد ترمز را کاملاً حذف کند، اما میزان تماس گرد با رینگ را کاهش می‌دهد. نکته مهم این است که باید از محافظ‌های باکیفیت و استاندارد استفاده شود، زیرا مدل‌های ضعیف ممکن است باعث کاهش گردش هوا و افزایش دمای ترمز شوند.

تجمع گرد ترمز بر روی رینگ‌ها پدیده‌ای کاملاً طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است، زیرا سیستم ترمز در عملکرد روزانه خودرو ناگزیر از سایش و تولید ذرات فلزی است. با این حال، راهکارهای مؤثری وجود دارد که می‌تواند این مشکل را تا حد زیادی کنترل کند. استفاده از لنت‌های سرامیکی، پوشش‌های محافظ رینگ، شست‌وشوی منظم، انتخاب رینگ با طراحی مناسب، استفاده از دیسک‌های شیار‌دار و رعایت اصول درست رانندگی، مهم‌ترین روش‌های جلوگیری از تجمع گرد ترمز هستند.

اجرای این روش‌ها نه تنها به زیبایی و سلامت رینگ‌ها کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود سیستم ترمز بازدهی بیشتری داشته باشد و هزینه‌های نگهداری خودرو کاهش یابد. آگاهی از این نکات و توجه به آن‌ها از سوی دارندگان خودرو می‌تواند نقش مهمی در بهبود تجربه رانندگی و حفظ کیفیت قطعات ایفا کند.