سنسور موقعیت میل لنگ چیست و چه وظیفه‌ای در خودرو دارد؟

در خودروهای امروزی نقش سنسورها در عملکرد صحیح و هماهنگ اجزای مختلف انکارناپذیر است. هر خودروی مدرن برای دستیابی به احتراق بهینه، کاهش مصرف سوخت، کاهش آلایندگی و افزایش کارایی، به مجموعه‌ای از سنسورها وابسته است که اطلاعات حیاتی را به واحد کنترل الکترونیکی موتور ECU ارسال می‌کنند. یکی از مهم‌ترین این سنسورها، سنسور موقعیت میل لنگ است که نقش اساسی در تعیین موقعیت دقیق پیستون‌ها و زمان مناسب پاشش سوخت و جرقه‌زنی دارد. در صورت اختلال در عملکرد این سنسور، امکان ادامه کارکرد موتور با اختلالات شدید یا حتی خاموشی کامل وجود دارد. این اهمیت موجب شده است که بررسی، نگهداری و شناخت علائم خرابی قطعه یاد شده بسیار ضروری باشد.

از آنجا که این قطعه در تمامی خودروهای بنزینی مشترک بوده اما در هر مدل طراحی متفاوتی دارد، در مقاله پیش رو تلاش کرده‌ایم به بررسی ساختار، عملکرد و خرابی‌های مرتبط با سنسور موقعیت میل لنگ بپردازیم. همچنین در بخش خودروهای پرفروش ایرانی به بحث سنسور موقعیت میل لنگ پراید، سنسور موقعیت میل لنگ ۲۰۶، سنسور موقعیت میل لنگ پژو ۴۰۵ و دیگر خودروهای مرسوم می‌پردازیم. توصیه می‌کنیم تا پایان همراه ما باشید تا شناخت دقیق‌تری از سنسور موقعیت میل لنگ به دست آورید.

سنسور موقعیت میل لنگ Crankshaft Position Sensor که به اختصار با نام CKP Sensor نیز شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین سنسورهای موتورهای درون‌سوز است. این سنسور موقعیت دقیق میل لنگ و سرعت چرخش آن را اندازه‌گیری کرده و اطلاعات لازم را برای ECU ارسال می‌کند تا زمان‌بندی جرقه‌زنی و پاشش سوخت بر اساس آن تنظیم شود. درواقع، بدون این سنسور، ECU نمی‌تواند تشخیص دهد که کدام سیلندر در آستانه انفجار قرار دارد یا پیستون‌ها در چه مرحله‌ای از سیکل چهارزمانه هستند.

این سنسور عمدتاً در دو نوع مغناطیسی Inductive و اثر هال Hall Effect ساخته می‌شود. نوع مغناطیسی از طریق ایجاد میدان مغناطیسی و قطع و وصل شدن آن توسط چرخ‌دنده مخصوص روی میل لنگ، سیگنال AC تولید می‌کند اما نوع اثر هال از طریق عبور جریان و ایجاد سیگنال دیجیتال عمل می‌کند. در خودروهای داخلی مانند پراید، پژو ۴۰۵ و ۲۰۶ معمولاً نوع القایی یا همان مغناطیسی به کار رفته است، اما در برخی مدل‌های جدیدتر امکان استفاده از سنسورهای اثر هال نیز وجود دارد.

نصب این قطعه معمولاً در نزدیکی فلایویل یا قسمت جلویی میل لنگ انجام می‌شود؛ جایی که چرخ‌دنده مخصوص موقعیت میل لنگ قرار دارد و هر دندانه آن موقعیتی خاص از دوران میل لنگ را مشخص می‌کند. ECU بر اساس این سیگنال‌ها زمان جرقه‌زنی، مقدار سوخت پاشیده شده و حتی برخی از عملکردهای سیستم زمان‌بندی متغیر سوپاپ‌ها VVT را تنظیم می‌کند.

برای درک بهتر عملکرد این سنسور، باید بدانیم که میل لنگ در هنگام حرکت پیستون‌ها با سرعت بسیار زیادی می‌چرخد. روی میل لنگ یا فلایویل یک چرخ دندانه‌دار قرار دارد که تعداد معینی دندانه دارد و معمولاً یک یا دو دندانه آن حذف شده است تا ECU بتواند نقطه مرجع صفر یا همان نقطه مرگ بالا TDC را تشخیص دهد.

هنگامی که میل لنگ می‌چرخد، هر دندانه از مقابل سنسور عبور می‌کند و باعث ایجاد تغییرات مغناطیسی می‌شود. این تغییرات به‌صورت سیگنال‌های الکتریکی به ECU ارسال شده و ECU پس از تحلیل آن‌ها تعیین می‌کند که سرعت چرخش میل لنگ (Engine RPM)، موقعیت دقیق پیستون‌ها، زمان مناسب جرقه‌زنی، زمان مناسب پاشش سوخت و ترتیب احتراق سیلندرها چگونه باشد. اگر این سیگنال‌ها دچار خطا، قطعی یا ضعف شوند، موتور در تشخیص موقعیت دقیق سیلندرها دچار مشکل شده و عملکردش مختل می‌شود.

خرابی این سنسور علائم مشخصی دارد که در اکثر خودروها مشابه هستند، اما شدت آن‌ها بسته به نوع سنسور و ECU متفاوت است. مهم‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:

یکی از شایع‌ترین علائم خرابی سنسور موقعیت میل لنگ، خاموش شدن ناگهانی خودرو در هنگام حرکت یا ایست کامل است. چون ECU در لحظه‌ای که سیگنال قطع می‌شود، نمی‌تواند زمان‌بندی احتراق را کنترل کند.

در خودروهایی مثل پراید و پژو ۴۰۵، خرابی این سنسور باعث می‌شود موتور دیر روشن شود یا نیاز باشد چند بار استارت زده شود.

افت شتاب، ریپ زدن، کپ کردن و لرزش دور آرام از نشانه‌هایی هستند که در اثر ارسال سیگنال غلط از سنسور رخ می‌دهند.

ECU با تشخیص پیام غیرعادی از سنسور، چراغ چک را روشن کرده و معمولاً خطای CKP Sensor در دستگاه دیاگ ثبت می‌شود.

در برخی خودروها، دور موتور به‌صورت نامنظم بالا و پایین می‌شود که نشان‌دهنده خطا در ارسال موقعیت میل لنگ است.

خرابی این سنسور معمولاً در اثر چند عامل مشخص به وجود می‌آید:

این سنسور معمولاً به بلوک موتور نزدیک است و حرارت بالا می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی سیم‌پیچ داخلی آن شود.

تجمع براده‌های فلزی روی نوک سنسور باعث اختلال در عملکرد آن می‌شود. این موضوع در خودروهای قدیمی‌تر بسیار شایع است.

برخورد سنگ، قطعات شل خودرو یا تماس ناگهانی با قسمت‌های متحرک می‌تواند سنسور را دچار شکستگی کند.

در برخی خودروها مانند پراید و پژو ۲۰۶، اتصال ضعیف سوکت سنسور باعث قطع و وصل شدن سیگنال می‌شود.

نشتی روغن موتور یا تماس با آب می‌تواند مدارات داخلی سنسور را دچار خرابی کند.

محل نصب بر اساس طراحی موتور متفاوت است، اما معمولاً در یکی از نقاط زیر قرار دارد:

سنسور موقعیت میل لنگ پراید معمولاً در قسمت جلوی موتور، کنار پولی میل لنگ و نزدیک چرخ‌دنده زمان‌بندی قرار دارد.

در پژو ۴۰۵، سنسور روی پوسته گیربکس و مقابل فلایویل نصب شده است.

در ۲۰۶ معمولاً سنسور در قسمت بالای پوسته گیربکس، دقیقاً رو‌به‌روی چرخ‌دنده فلایویل قرار دارد.

در موتورهای خانواده کوییک و ساینا، سنسور در جلوی موتور و نزدیک به پولی میل لنگ تعبیه شده است.

در ادامه قیمت سنسور موقعیت میل لنگ برخی از خودروهای پرفروش داخلی را اعلام می کنیم.

این قطعه در پراید قیمت حدود 300 تا 600 هزار تومانی دارد.

برای خرید سنسور موقعیت میل لنگ کوییک نیز باید بین 350 تا 700 هزار تومان هزینه کنید.

بسته به کیفیت قطعه و برند سازنده، سنسور موقعیت میل لنگ پژو 405 بهایی در حدود 400 تا 700 هزار تومان دارد.

در بازار قیمت‌های متنوعی برای سنسور موقعیت میل لنگ پژو 206 وجود دارد و بازه قیمتی آن بین 500 تا 800 هزار تومان است.

قطعات ال 90 به‌طورکلی گران‌تر هستند و سنسور موقعیت میل لنگ این خودرو نیز حدود 2 میلیون تومان قیمت دارد.

سنسور موقعیت میل لنگ یکی از حیاتی‌ترین سنسورهای خودروهای امروزی است که بدون آن، فرآیند احتراق عملاً امکان‌پذیر نیست. این سنسور با تعیین موقعیت دقیق میل لنگ، زمان‌بندی جرقه‌زنی و پاشش سوخت را تنظیم می‌کند و کوچک‌ترین ایراد در عملکرد آن می‌تواند موجب خاموشی، بد کار کردن موتور، ریپ زدن و روشن شدن چراغ چک شود. شناخت نشانه‌های خرابی این سنسور، بررسی محل نصب آن در خودروهای مختلف و آگاهی از قیمت‌ها می‌تواند به رانندگان کمک کند تا در صورت بروز مشکل سریع‌تر نسبت به رفع آن اقدام کنند.

امروزه سنسور موقعیت میل لنگ در انواع خودروهای داخلی از جمله پراید، پژو ۲۰۶، پژو ۴۰۵، کوییک و ال ۹۰ با طراحی‌های متفاوت به کار می‌رود، اما نقش آن در همه آن‌ها یکسان و حیاتی است. با نگهداری صحیح، بررسی دوره‌ای اتصالات و جلوگیری از آلودگی و حرارت بیش از حد، می‌توان عمر این سنسور را افزایش داد و از اختلالات موتور جلوگیری کرد.