نحوه محاسبه جریمه اضافه بار کامیون

کامیون‌ها و کشنده‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین پایه‌های ترابری و جابه‌جایی کالا در کشور ما محسوب می‌شوند و درصورت نبود آن‌ها، اقتصاد کشور دچار مشکل خواهد شد. بی‌شک هر کامیون با وجود توان بالایی که در حمل بار دارد، محدودیت‌هایی را هم در برابر راننده قرار می‌دهد که رعایت آن‌ها می‌تواند ایمنی راننده، ایمنی بار و در نهایت حفظ توزیع کسب‌وکار برای سایر رانندگان را در درازمدت تامین کند.

اگر راننده‌ای از مسائل یادشده هم گذر کند، با حمل اضافه‌بار تعیین‌شده توسط قوانین و مقررات و البته نهایت بار مجاز قابل‌حمل کشنده یا کامیون خود، به سلامت قطعات وسیله‌نقلیه هم آسیبی جدی وارد می‌کند و می‌تواند باعث حادثه‌آفرینی در مسیرهای طولانی شود. با این همه، همچنان برخی از رانندگان به حمل اضافه‌بار روی می‌آورند و از قوانین تخطی می‌کنند؛ همین مسئله باعث شده تا پلیس برای مقابله با آن‌ها از قوانین سخت‌گیرانه‌ای استفاده کند که می‌تواند مجوز حمل بار راننده را هم باطل کند.

هر چند که جریمه اضافه‌بارها آخرین بار در نیمه دوم سال 1403 اعلام شدند اما در زمان نگارش این مطلب همچنان معتبر هستند و به‌عنوان نرخ پایه برای سال 1404 هم درنظر گرفته می‌شوند. پلیس در محاسبه مبلغ جریمه دو نرخ متفاوت را برای دو تخلف در نظر می‌گیرد:

• کد 2020: جریمه برای عمل تخلف (نرخ ثابت)
• کد 2110: جریمه برای حمل بار بدون بارنامه یا صورت وضعیت (نرخ ثابت)
• جریمه برای مقدار اضافه‌بار (نرخ متغیر بسته به وزن بار)

مبلغ جریمه برای تخلف اضافه‌بار (فارغ از وزن آن) در کلان‌شهرها، مراکز استان‌ها و جاده‌های برون‌شهری برابر 400,000 تومان اعلام شده است؛ درحالی‌که این مبلغ در سایر شهرها و روستاها به‌ترتیب به 300,000 و 150,000 تومان کاهش پیدا می‌کند.

برای محاسبه جریمه نقدی اضافه بار کامیون یک فرمول ساده وجود دارد که نیازمند عدد درست تناژ اضافه بار کامیون، ضریب نوع کامیون، ضریب محل تخلف، ضریب سابقه و مبلغ پایه است. فرمول زیر ارتباط این اعداد را نشان می‌دهد:

اما هر یک از این فاکتورها به چه چیزی اشاره دارد؟

• تناژ اضافه بار کامیون: حاصل تفاضل بین وزن واقعی بار و وزن مجاز آن برای آن نوع کامیون
• ضریب نوع کامیون: هر مدل کامیون یا کشنده ضریب خاصی دارد که براساس تناژ آن تعیین شده
• ضریب محل تخلف: ضرایب محل که توسط سازمان راهداری و حمل‌ونقل تعیین‌شده است در جاده‌های مختلف متفاوت خواهد بود
• ضریب سابقه تخلف: اگر راننده‌ای پیش از این هم تخلف کرده باشد، جریمه با یک ضریب تازه محاسبه خواهد شد.
• مبلغ پایه: مبلغ ثابت هر تخلف اضافه بار

برخورد پلیس با متخلفان اضافه بار به شکل‌های مختلفی صورت می‌گیرد. برای نمونه، رایج‌ترین نوع جریمه اضافه‌بار همان جریمه نقدی خواهد بود که بر پایه فرمول و سیستم یادشده در بخش‌های گذشته محاسبه و تعیین خواهد شد. این هزینه می‌تواند از چند صد هزار تومان تا چند میلیون تومان متغیر باشد.

با این همه اگر تعدد تخلف راننده‌ای افزایش پیدا کند، ماموران به توقیف کامیون به‌عنوان یک عنصر خطرآفرین روی می‌آورند. کامیون یا کشنده توقیفی تنها پس از پرداخت جریمه نقدی و رفع تخلف آزاد خواهد شد؛ ناگفته نماند که هزینه نگهداری وسیله‌نقلیه در نزد پلیس هم برعهده مالک خواهد بود.

اما نهایی‌ترین راه‌حل سیستم‌های نظارتی برای دورکردن رانندگان از حمل بار اضافه، ابطال مجوز ترابری و کنارگذاشتن راننده از سیستم حمل‌ونقل است که به‌معنای بی‌کارکردن او از شغلش خواهد بود.

تخلف در حمل بار صرفا به حمل وزن بیشتر از ظرفیت کامیون یا مقدار تعیین‌شده قانونی آن نیست. این تخلف‌ها را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:

• بارگیری بیش از ظرفیت مجاز: در این تخلف، مجموع وزن کامیون و بار بیشتر از مجموع وزن ناخالص اعلام‌شده توسط سازنده آن می‌شود.
• بارگیری غیراصولی: اگر راننده به هر دلیلی برای حمل بار از شیوه‌های نامناسب و مخاطره‌انگیز برای خود یا جاده استفاده کند، مشمول تخلف خواهد شد.
• استفاده نکردن از علائم هشدار: نصب نکردن علائم هشدار مرتبط با بارهای خطرناک هم موجب جریمه خواهد شد
• عدم رعایت محدودیت وزنی جاده‌ها و مسیرهای خاص: برخی از مناطق جاده‌ای مانند پل‌ها تحمل وزن معینی را دارند و از این رو، راه جایگزینی را برای وسایل‌نقلیه سنگین در نظر می‌گیرند. نقض این محدودیت‌ها هم می‌تواند سلامت راننده، بار و گذرکنندگان آن مسیر را در خطر بیاندازد.

به نظر شما با وجود جریمه‌ها و قوانین سخت‌گیرانه، چرا همچنان بسیاری از راننده‌ها به حمل بارها به‌شکل غیراستاندارد یا اضافه‌بار روی می‌آورند؟ آیا راهی برای رفع دلیل اصلی این اقدامات وجود دارد؟