پولی هرزگرد چیست و چه نقشی در سیستم‌های مختلف خودرو دارد؟

در ساختار پیچیده موتور خودرو قطعات متعددی وجود دارند که هرکدام نقش ویژه‌ای در هماهنگی، انتقال نیرو و عملکرد صحیح پیشرانه ایفا می‌کنند. در میان این اجزا، پولی هرزگرد یکی از مهم‌ترین قطعات مرتبط با سیستم‌های تسمه‌ای به شمار می‌آید. این قطعه کوچک اما بسیار کاربردی، نقش حیاتی در هدایت تسمه، تنظیم مسیر حرکت آن و ایجاد کشش مناسب دارد. پولی هرزگرد به دلیل اینکه مستقیماً نیرویی از موتور دریافت نمی‌کند و تنها وظیفه هدایت یا پشتیبانی تسمه را بر عهده دارد، در ظاهر قطعه‌ای ساده به نظر می‌رسد؛ اما خرابی آن می‌تواند عملکرد سیستم‌هایی مانند کولر، دینام، واترپمپ و حتی زمان‌بندی موتور را با اختلال جدی مواجه کند.

این قطعه در بخش‌های مختلف خودرو کاربرد دارد که مهم‌ترین آن‌ها پولی هرزگرد کولر، پولی هرزگرد دینام و پولی هرزگرد تسمه تایم هستند. هرکدام از این پولی‌ها وظیفه مشخصی در مسیر حرکت تسمه بر عهده دارند و طراحی آن‌ها مطابق نیاز و فشار کاری سیستم متفاوت است. با توجه به شرایط عملکردی موتور، دمای بالا، فشار مکانیکی و سرعت چرخش تسمه، پولی هرزگرد باید از متریال مقاوم و بلبرینگ‌های بادوام ساخته شود تا عملکردی پایدار و ایمن داشته باشد.

در سال‌های اخیر با پیچیده‌تر شدن سامانه‌های خودرو و استفاده از تسمه‌های پروانه Serpentine Belt اهمیت پولی هرزگرد بیش از گذشته شده است. در این مقاله به بررسی جامع پولی هرزگرد و وظایف آن می‌پردازیم و با علائم و دلایل خرابی پولی هرزگرد آشنا می‌شویم. همچنین قیمت پولی هرزگرد برخی از خودروهای پرفروش ایرانی را نیز ذکر می‌کنیم.

پولی هرزگرد Idler Pulley قطعه‌ای گرد، معمولاً فلزی یا ترکیبی از فلز و پلیمر است که بر روی یک بلبرینگ قرار می‌گیرد و بدون اتصال مستقیم به موتور، آزادانه می‌چرخد. وظیفه آن هدایت تسمه، تنظیم مسیر حرکت، ایجاد کشش مناسب و جلوگیری از انحراف تسمه است. این کار باعث می‌شود تنش وارد بر تسمه کاهش یابد، لرزش کمتر شود و سیستم‌های وابسته با راندمان بالاتر کار کنند.

در سیستم‌های مدرن موتور، تسمه‌ها وظیفه انتقال نیرو به قطعات مختلف را دارند. اگر پولی هرزگرد وظایف خود را به‌درستی انجام ندهد، تسمه دچار لغزش یا انحراف می‌شود و این اتفاق ممکن است آسیب‌های سنگینی به قطعات متصل وارد کند. بلبرینگ داخلی پولی، قلب طراحی آن است و با چرخش روان و بدون اصطکاک، موتور را از تحمل فشار اضافی حفظ می‌کند. طراحی سطح پولی نیز به‌صورت شیار‌دار یا صاف است تا تسمه در سرعت بالا کاملاً چسبیده باقی بماند.

پولی هرزگرد کولر در مسیر تسمه کمپرسور کولر قرار می‌گیرد و با هدایت دقیق تسمه، موجب عملکرد صحیح سیستم تهویه مطبوع می‌شود. در زمان روشن بودن کولر، کمپرسور تحت فشار زیادی قرار می‌گیرد و اگر پولی هرزگرد کولر فرسوده باشد، تسمه به‌سرعت دچار آسیب می‌شود. از علائم خرابی این پولی می‌توان به صدای سوت هنگام روشن کردن کولر و کاهش راندمان خنک‌کنندگی اشاره کرد. در خودروهایی با کمپرسورهای سنگین‌تر، این پولی نقش بسیار مهم‌تری ایفا می‌کند.

پولی هرزگرد دینام تسمه را در مسیر مناسب نسبت به پولی دینام نگه می‌دارد. اگر این پولی دچار خوردگی یا خرابی شود، تسمه به‌درستی نیرو را منتقل نمی‌کند و دینام قادر به شارژ باتری نخواهد بود. این موضوع می‌تواند باعث روشن شدن چراغ هشدار باتری و در ادامه، تخلیه کامل شارژ خودرو شود. در خودروهایی با مصرف برق بالا مانند مدل‌های مجهز به سیستم‌های برقی پیشرفته، اهمیت پولی هرزگرد دینام دوچندان است.

بدون شک مهم‌ترین و حساس‌ترین نوع این قطعه پولی هرزگرد تسمه تایم است. تسمه تایم وظیفه هماهنگی دقیق میان میل‌لنگ و میل‌سوپاپ را بر عهده دارد و پولی هرزگرد تسمه تایم با نگه داشتن مسیر حرکت این تسمه، از هرگونه انحراف جلوگیری می‌کند. خرابی این پولی یکی از جدی‌ترین خطرات برای موتور است و ممکن است باعث پریدن دندانه تسمه و برخورد پیستون با سوپاپ‌ها شود. از همین رو، در سرویس دوره‌ای تسمه تایم، تعویض هم‌زمان پولی هرزگرد نیز توصیه می‌شود.

تسمه پروانه در برخی خودروها مسئول گردش هم‌زمان دینام، واترپمپ، کمپرسور کولر و پمپ فرمان هیدرولیک است. برای هدایت درست این تسمه، معمولاً چندین پولی هرزگرد کمکی در موتور نصب می‌شود تا مسیر تسمه تنظیم شده و فشار از روی آن برداشته شود. این پولی‌ها معمولاً از جنس فولاد با بلبرینگ‌های مقاوم برای تحمل فشار مداوم ساخته می‌شوند.

اولین و واضح‌ترین علامت خرابی، صدای ناهنجار از ناحیه تسمه و پولی است که معمولاً به دلیل آسیب بلبرینگ ایجاد می‌شود.

اگر پولی به‌درستی نچرخد، تسمه شروع به لرزش و نوسان می‌کند. این وضعیت در موتور روشن به‌وضوح قابل مشاهده است.

پولی فرسوده باعث نامیزانی تسمه و ساییدگی لبه‌های آن می‌شود که می‌تواند منجر به پارگی زودهنگام گردد.

کاهش راندمان کولر نشان‌دهنده مشکل در پولی هرزگرد کولر و روشن شدن چراغ باتری نشانه خرابی پولی هرزگرد دینام است.

در صورت قفل شدن بلبرینگ پولی، تسمه روی آن می‌لغزد و بوی سوختگی ایجاد می‌کند.

پس از کارکرد بالای خودرو، بلبرینگ دچار لقی، شکستگی یا خشکی روان کننده داخلی می‌شود.

کشش بیش ‌از حد تسمه یا نصب نادرست آن فشار زیادی بر پولی وارد می‌کند.

این عوامل باعث خوردگی پولی و نفوذ آلودگی به داخل بلبرینگ شده و عملکرد آن را مختل می‌کند.

پولی‌های غیراستاندارد یا ارزان‌قیمت معمولاً بلبرینگ ضعیف داشته و زود خراب می‌شوند.

پولی هرزگرد باید همراه تسمه تایم یا تسمه پروانه تعویض شود؛ در غیر این صورت پولی قدیمی به تسمه جدید آسیب می‌زند.

در جدول زیر قیمت پولی هرزگرد کولر، پولی هرزگرد دینام و پولی هرزگرد تسمه تایم برخی از خودروهای پرفروش داخلی درج شده است. توجه کنید که قیمت قطعه بسته به کیفیت، شرکت سازنده و محل خریداری آن متفاوت خواهد بود.

پولی هرزگرد یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم‌های تسمه‌ای خودرو است که با وجود ظاهر ساده، نقش بسیار حیاتی در عملکرد صحیح کولر، دینام و زمان‌بندی موتور دارد. وجود انواع مختلفی مانند پولی هرزگرد کولر، پولی هرزگرد دینام و پولی هرزگرد تسمه تایم نشان می‌دهد این قطعه در بخش‌های مختلف موتور نقش مستقیم و غیرقابل جایگزینی دارد.

توجه به علائم خرابی، استفاده از قطعات استاندارد و تعویض دوره‌ای این قطعه می‌تواند از آسیب‌های سنگین و هزینه‌بر جلوگیری کرده و کارکردی روان و ایمن برای خودرو فراهم کند. با شناخت دقیق این قطعه و اهمیت وظایف آن، نگهداری خودرو با دقت بیشتری انجام می‌شود و احتمال بروز مشکلات ناگهانی به حداقل خواهد رسید.