راهکارهای کاربردی برای جلوگیری از فرسایش تسمه‌ها و پولی‌های خودرو

تسمه‌ها و پولی‌ها از حیاتی‌ترین اجزای مکانیکی در پیشرانه خودروهای امروزی هستند؛ قطعاتی که اغلب از نگاه رانندگان پنهان می‌مانند، اما نقش آن‌ها در عملکرد صحیح موتور و سیستم‌های جانبی کاملاً بنیادین است. تسمه‌ خودرو وظیفه انتقال نیرو از میل‌لنگ به مجموعه‌ای از قطعات نظیر دینام، واترپمپ، کمپرسور کولر، پمپ هیدرولیک فرمان و سیستم زمان‌بندی موتور را بر عهده دارد. پولی‌ها نیز با ثابت نگه داشتن مسیر حرکت تسمه و تنظیم نیروی وارد بر آن، تضمین‌کننده عملکرد دقیق و بی اختلال این مجموعه هستند.

اختلال در عملکرد تسمه یا پولی می‌تواند پیامدهای فنی بسیار جدی داشته باشد. تسمه‌ای که دچار ترک‌خوردگی، پارگی یا لیز خوردن شود ممکن است باعث توقف ناگهانی عملکرد واترپمپ و در نتیجه داغ‌ کردن موتور شود. خرابی پولی‌ها نیز می‌تواند لرزش ایجاد کند، مسیر تسمه را منحرف کرده یا حتی به پارگی آن منجر شود. پارگی تسمه تایم یکی از خطرناک‌ترین سناریوهاست که ممکن است کج ‌شدن سوپاپ‌ها، آسیب به سر سیلندر و هزینه‌های سنگین تعمیرات را به دنبال داشته باشد؛ بنابراین پیشگیری از فرسایش تسمه‌ها و پولی‌ها نه‌تنها یک اقدام نگهداری ساده، بلکه بخش مهمی از مدیریت سلامت خودرو محسوب می‌شود.

در ادامه، مجموعه‌ای جامع از راهکارهای عملی، علمی و قابل اجرا را برای جلوگیری از فرسایش تسمه‌ها و پولی‌ها ارائه می‌کنیم؛ توصیه‌هایی که بخشی از آن‌ها مربوط به همه تسمه‌هاست و بخش دیگر برای تسمه‌های تخصصی مانند تسمه تایم، تسمه پروانه و دینام و پولی‌های هرکدام تهیه شده است.

یکی از مهم‌ترین اقدامات، بازدید منظم است. تسمه‌ها معمولاً دچار ترک‌های ریز، خشک‌شدگی، شکستگی لبه‌ها یا ساییدگی می‌شوند. بازرسی چشمی هر ۱۰ هزار کیلومتر یا یک‌بار در هر سرویس دوره‌ای می‌تواند جلوی بسیاری از خرابی‌ها را بگیرد. وجود ترک‌های عرضی، نخ نخ شدن تسمه یا براق ‌شدن سطح آن از مهم‌ترین نشانه‌های فرسایش است.

انحراف تسمه از مسیر خود یکی از دلایل شایع فرسایش زودرس است. این مشکل معمولاً از خرابی پولی هرزگرد، تاب برداشتن پولی اصلی یا سفتی نامناسب تسمه ایجاد می‌شود. در سرویس‌های دوره‌ای باید مطمئن شد که تسمه دقیقاً در مرکز پولی‌ها حرکت می‌کند.

تسمه بیش‌ازحد سفت باعث فشار اضافه بر یاتاقان‌ها و پولی‌ها می‌شود و تسمه بیش‌ازحد شل موجب لیز خوردن و افزایش دما می‌شود. طبق استانداردهای خودروساز، میزان انحراف مجاز تسمه در هنگام فشار دست باید بررسی شود. در خودروهای جدید که از تسمه‌های خودسفت‌کن استفاده می‌کنند، سلامت اتوماتیک سفت‌کن باید کنترل شود.

نشت روغن موتور، مایع هیدرولیک یا ضدیخ می‌تواند بافت لاستیکی تسمه را تخریب کند. تماس مداوم تسمه با روغن باعث نرم‌ شدن، باد کردن یا لغزش آن می‌شود. تشخیص سریع نشتی و تعمیر آن یکی از مهم‌ترین راهکارها برای افزایش عمر تسمه است.

تسمه‌های غیراستاندارد از لاستیک ارزان و الیاف ضعیف ساخته می‌شوند و به سرعت دچار پارگی یا تغییر شکل می‌شوند. انتخاب برند استاندارد که دارای مقاومت حرارتی و کششی مناسب باشد، در کاهش فرسایش تأثیر مستقیم دارد.

پولی‌ها به‌طور مستقیم نیازی به روغن‌کاری ندارند، اما یاتاقان‌های داخل هرزگردها و سفت‌کن‌ها باید طبق استاندارد داخلی خود روان کاری مناسبی داشته باشند. صدای سوت یا لرزش هنگام کار موتور، از نشانه‌های خرابی یاتاقان پولی است.

تعویض در بازه زمانی توصیه ‌شده کارخانه

تسمه تایم حساس‌ترین تسمه خودرو است. بسیاری از خودروسازان بازه تعویض را بین ۶۰ تا ۱۲۰ هزار کیلومتر اعلام می‌کنند. بی‌توجهی به این بازه می‌تواند به آسیب‌های جدی موتور منجر شود. تعویض دیرهنگام تسمه تایم یکی از دلایل اصلی کج ‌شدن سوپاپ‌هاست.

تعویض هم‌زمان پولی تایم، هرزگردها و سفت‌کن تایم

پولی‌ها ممکن است ظاهراً سالم باشند، اما یاتاقان داخلی آن‌ها فرسوده شده باشد. اگر از تسمه جدید با پولی قدیمی استفاده شود، احتمال قفل کردن پولی و پاره شدن تسمه تایم افزایش می‌یابد.

پرهیز از نشت روغن از آب‌بندی میل‌لنگ و میل‌سوپاپ

نشت روغن به تسمه تایم یکی از دلایل اصلی پارگی ناگهانی تسمه است. در تعویض تسمه تایم، بررسی و در صورت لزوم تعویض آب‌بندی‌ها ضروری است.

جلوگیری از استارت‌های پی‌درپی و رانندگی خشن

شتاب‌گیری‌های ناگهانی، استارت‌های سنگین یا بالا رفتن دور موتور، فشار مضاعفی بر تسمه تایم وارد می‌کند. سبک رانندگی آرام و یکنواخت، بهترین راهکار برای افزایش عمر تسمه تایم است.

بررسی سلامت شیارهای پولی دینام و کمپرسور

اگر شیارهای پولی دچار خوردگی یا تاب‌ برداشتن باشد، تسمه روی آن به‌درستی قرار نمی‌گیرد و سریع‌تر دچار سایش می‌شود.

کنترل سلامت سفت‌کن اتوماتیک تسمه دینام

در بسیاری از خودروها تسمه دینام با سفت‌کن خودکار تنظیم می‌شود. خرابی این قطعه باعث شل ‌شدن تسمه، ایجاد صدا و فرسودگی سریع می‌شود.

جلوگیری از شست‌وشوی غیر استاندارد موتور

اسپری مستقیم آب یا مواد شوینده روی تسمه دینام ممکن است باعث لغزش و پوسیدگی شود.

تعویض دوره‌ای هرزگردها

هرزگردها معمولاً عمر محدود دارند. صدای سوت یا گیرکردن هنگام چرخاندن دستی آن‌ها نشانه فرسایش یاتاقان است. تعویض آن‌ها باید قبل از ایجاد لقی یا قفل شدن انجام شود.

بررسی دقیق هم‌راستایی پولی‌ها

اگر پولی‌ حتی چند میلی‌متر نامنظم نصب شده باشد، تسمه دچار ساییدگی لبه‌ای می‌شود. ابزارهای اندازه‌گیری لیزری یا گونیایی در تعمیرگاه‌های تخصصی برای بررسی هم‌راستایی استفاده می‌شوند.

توجه به لرزش موتور

لرزش بیش از حد موتور، خصوصاً در خودروهای قدیمی، می‌تواند باعث جابجایی پولی‌ها و پیچ‌خوردگی تسمه شود. تعمیر دسته موتور معیوب در این شرایط ضروری است.

تسمه‌ها و پولی‌ها با وجود ظاهر ساده، یکی از مهم‌ترین اجزای انتقال نیرو در خودرو محسوب می‌شوند و خرابی آن‌ها می‌تواند هزینه‌های سنگین و آسیب‌های جدی به موتور وارد کند. راهکارهایی که در این مقاله مطرح شد، از جمله بازدید دوره‌ای، تنظیم صحیح سفتی، جلوگیری از نشت مایعات، استفاده از قطعات استاندارد، بررسی پولی‌ها و تعویض در بازه مناسب همگی نقش تعیین‌کننده‌ای در جلوگیری از فرسایش تسمه‌ها و پولی‌ها دارند. توجه به این نکات ساده اما تخصصی می‌تواند عمر سیستم محرکه خودرو را افزایش دهد، هزینه تعمیرات را کاهش دهد و عملکرد موتور را در بهترین حالت نگه دارد.