استکان تایپیت چیست؟ علائم خرابی و بهترین راه‌های رفع صدای آن

جدیدترین مقاله آموزشی پدال به معرفی استکان تایپیت در خودروها و راهکارهای تشخیص خرابی و رفع آن می‌پردازد.


به احتمال زیاد شما عزیزان با عملکرد موتورهای درون‌سوز آشنا هستید. به منظور حرکت رو به بالا و پایین سوپاپ‌ها مجموعه‌ای از قطعات از جمله استکان تایپیت وجود دارند. در واقع قطعه موردبحث ما جزو قطعات کلیدی سر سیلندر برای انتقال نیروی تولیدی از میل‌سوپاپ یا میل بادامک به سوپاپ‌هاست. وظیفه استکان تایپیت انتقال نیرو به میل تایپیت یا مستقیماً ساق سوپاپ است. با اینکه چنین قطعه‌ای از آلیاژهای بادوام و مستحکم همچون چدن ساخته می‌شود اما مشکلات رایج آن شامل صدای تق‌تق و افت قدرت موتور هستند و به همین دلیل رفع چنین مشکلاتی اهمیت زیادی دارد. در مقاله پیش رو به‌طور کامل با عملکرد، علائم خرابی، روش‌های تعمیر و نکات نگهداری استکان تایپیت آشنا خواهید شد.

استکان تایپیت چیست و چگونه کار می‌کند؟

این قطعه حرکت میل بادامک را به میله تایپیت یا خود ساق سوپاپ منتقل می‌کند. در برخی موتورهای درون‌سوز نیز قطعه‌ای به نام اسبک یا انگشتی وظیفه انتقال قدرت از میل بادامک به سوپاپ‌ها را بر عهده دارد. استکان تایپیت ها در دو نوع مکانیکی و روغنی تولید شده‌اند که انواع مکانیکی فرایند تنظیم دشوارتری نسبت به مدل‌های روغنی دارند. استکان تایپیت های روغنی یا هیدرولیکی مزایایی دارند که شامل کاهش سر و صدای موتور و همچنین کاهش نیاز به تنظیم خلاصی سوپاپ‌هاست. به‌طورکلی نمونه‌های روغنی این قطعه نقش مؤثرتری روی بهبود راندمان موتور دارند هرچند به دلیل تماس مستقیم با روغن، استفاده از روغن موتور باکیفیت نقش مهمی در افزایش طول عمر استکان تایپیت بر عهده خواهد داشت.

علائم خرابی استکان تایپیت

با توجه به نقش این قطعه در انتقال نیرو به سوپاپ‌ها، هرگونه ایراد در عملکردش موجب مشکلات متنوعی خواهد شد که رایج‌ترین نشانه‌های آن به شرح زیر است.

صدای غیرعادی

با وجود اینکه منشأ صداهای غیرعادی در خودرو می‌تواند متفاوت باشد اما یکی از متمایزترین صداهای مربوط به خرابی استکان تایپیت صدای چق‌چق خاص و بلندی است که در زمان گاز دادن به موتور به گوش می‌رسد.

کاهش قدرت موتور

خرابی قطعه موردبحث موجب بر هم خوردن زمان‌بندی باز و بسته شدن سوپاپ‌ها شده و با ایجاد اختلال در فرایند احتراق سوخت و هوا قدرت تولیدی خودرو نیز کاهش می‌یابد.

لرزش و روشن شدن چراغ چک

خرابی استکان تایپیت می‌تواند باعث لرزش غیرعادی موتور و روشن شدن چراغ چک شود. دلیل این کار نیز اختلال در مخلوط شدن صحیح سوخت و هواست که موجب احتراق با راندمان پایین شده و لرزش‌های خودرو را در پی دارد.

دلایل خرابی استکان تایپیت

در جدول زیر دلایل اصلی خرابی قطعه یاد شده به همراه علائم آن را ذکر کرده‌ایم.

دلیل خرابی	توضیحات	نشانه‌ها
سایش و فرسودگی	تماس مداوم این قطعه با میل‌سوپاپ باعث سایش سطح استکان می‌شود مخصوصاً اگر مقدار روغن کافی نباشد	صدای تق‌تق یا چق‌چق از موتور
کمبود روغن یا کیفیت پایین	روغن ناکافی یا استفاده از روغن نامناسب با موتور خودرو سایش را افزایش می‌دهد	لرزش موتور، صدای غیرعادی، دمای بالا
تنظیم نادرست خلاصی	عدم تنظیم فاصله صحیح بین استکان تایپیت و سوپاپ باعث ایجاد فشار اضافی می‌شود	صدای ضربه، عملکرد ضعیف موتور
نشتی روغن یا دمای بسیار بالا	دمای زیاد یا نشتی روغن استکان تایپیت را خراب کرده و موجب ترک‌خوردگی آن می‌شود	بوی سوختگی، نشتی روغن در زیر موتور
کیفیت پایین قطعه	استفاده از قطعات متفرقه و بی‌کیفیت موجب خرابی زودرس آن خواهد شد	خرابی زودهنگام، صدای مداوم
آسیب مکانیکی	ضربات فیزیکی و اصطکاک با قطعات دیگر همچون میل‌سوپاپ معیوب باعث خرابی استکان تایپیت خواهد شد	خط و خش روی استکان تایپیت، شکستگی قطعه
عدم رعایت سرویس‌های دوره‌ای خودرو	نادیده گرفتن تعویض روغن در موعد مقرر باعث افت کیفیت آن و انباشت آلودگی‌ها و سایش می‌شود	کاهش قدرت موتور، صدای غیرطبیعی

 رفع صدای استکان تایپیت

شست‌وشوی تایپیت

شست‌وشوی این قطعه برای حذف رسوبات و لجن ناشی از روغن قدیمی انجام می‌شود تا عملکرد قطعه بهبود یافته و میزان سایش کاهش یابد. این کار معمولاً در تعمیرگاه صورت می‌گیرد زیرا موتور خودرو باید باز شود. مراحل این کار شامل آماده‌سازی موتور (صبر کردن برای سرد شدن موتور و قطع باتری)، باز کردن سر سیلندر، خارج کردن استکان تایپیت از جای خود، شست‌وشو با حلال تمیز کننده مانند بنزین بدون سرب یا پاک کنده مخصوص موتور و استفاده از برس نرم است. در مراحل بعدی باید فرایند خشک کردن و روغن‌کاری قطعات انجام گردد. نهایتاً می‌بایست استکان‌ها با ترتیب اصلی در محل خود قرار گیرند و روغن موتور و فیلتر نیز در انتها تعویض شوند. در جدول زیر ابزارهای لازم برای این کار نام برده شده‌اند.

نام ابزار	توضیحات
آچار و پیچ‌گوشتی	برای باز کردن درپوش سر سیلندر
ظرف و برس نرم	برای شست‌وشو و تمیز کردن استکان‌ها
حلال تمیز کننده	بنزین بدون سرب یا اسپری CRC برای رسوب‌زدایی
کمپرسور هوا یا پارچه	برای خشک کردن قطعات پس از شست‌وشو
روغن موتور	برای روغن‌کاری بعد از تمیز کردن
دستکش و عینک ایمنی	برای محافظت در برابر مواد شیمیایی و آلودگی

تنظیم خلاصی

برای تنظیم خلاصی استکان تایپیت های مکانیکی باید از ابزار ویژه‌ای به نام فیلر استفاده کرد. به فرایند تنظیم خلاصی قطعات نیز اصطلاحاً فیلرگیری می‌گویند. فیلر یک تیغه فلزی نازک با ضخامت مشخص است که برای اندازه‌گیری و تنظیم فاصله بین استکان‌ها و سوپاپ‌ها بکار می‌رود. دیگر ابزارهای لازم برای تنظیم خلاصی این قطعات شامل آچار سر میلی‌متری و پیچ‌گوشتی هستند.

تعویض تایپیت

در صورتی که مجبور به تعویض تایپیت پراید شوید باید برای هر دست ۸ عددی آن بهایی در حدود ۱.۱ تا ۱.۵ میلیون تومان بپردازید. استکان تایپیت تیبا اندکی گران‌تر بوده و قیمت آن به حدود ۱.۶ تا ۱.۷ میلیون تومان نیز می‌رسد. البته بهای قطعات متفرقه و با کیفیت پایین‌تر ارزان‌تر است.

نکات مهم

همان‌طور که گفته شد استفاده از روغن موتور باکیفیت و استاندارد و تعویض آن در موعد مقرر نقش مهمی در افزایش طول عمر قطعه موردبحث دارد. نکته دیگر نیز به انجام فرایندهایی همچون شست‌وشو و تعویض استکان تایپیت مربوط می‌شود که امری تخصصی بوده و می‌بایست توسط تعمیرکار حرفه‌ای صورت گیرد. باید دانست تنظیم نادرست و فیلرگیری اشتباه این قطعات آسیب‌های زیادی به موتور خواهد زد.

مشکلات استکان تایپیت در خودروهای رایج

پراید یورو ۴

از جمله رایج‌ترین مشکلات این قطعه در پراید می‌توان به صدای چق‌چق و افت توان موتور اشاره کرد. قیمت هر دست ۸ عددی استکان تایپیت پراید به حدود ۱.۱ تا ۱.۵ میلیون تومان می‌رسد.

تیبا و تیبا ۲

صدای چق‌چق، لرزش غیرعادی موتور و افت قدرت و افزایش آلایندگی نیز جزو نشانه‌های رایج خرابی قطعه موردبحث در خانواده تیبا هستند. قیمت هر دست استکان تیبا حدود ۱.۶ میلیون تومان است.

پژو ۲۰۶

صدای تق‌تق یا کلیک کلیک، لرزش غیرعادی موتور و عملکرد نامنظم و افزایش دمای موتور آن از جمله نشانه‌های خرابی چنین قطعه‌ای در پژو ۲۰۶ هستند. بسته به برند سازنده و کیفیت قطعه، قیمت هر عدد استکان تایپیت ۲۰۶ تیپ ۵ حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان اعلام شده است.

ال ۹۰

قیمت این قطعه برای خودروی ال ۹۰ نیز بسیار متفاوت اعلام شده و بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان برای هر عدد تخمین زده می‌شود.

پیشگیری از خرابی استکان تایپیت

بهترین راه برای افزایش طول عمر چنین قطعه‌ای تعویض به موقع روغن (بسته به نوع خودرو، شرایط کارکرد و آب‌وهوا بین ۳ تا ۵ هزار کیلومتر) و همچنین استفاده از روغن استاندارد و باکیفیت و قطعات اصلی شرکت سازنده است. توصیه می‌شود استکان تایپیت خودرو را هر ۵۰ هزار کیلومتر بررسی کرده و در صورت نیاز نسبت به تنظیم خلاصی آن در مدل‌های مکانیکی اقدام کنید.

هزینه تعمیر و تعویض استکان تایپیت در ۱۴۰۴

برای شست‌وشوی این قطعه نرخ مشخصی وجود ندارد و بسته به پیچیدگی موتور خودرو، شرایط قطعه و محل تعمیرگاه نرخ‌های متفاوتی برای آن تعیین می‌شود اما انتظار می‌رود نرخ شست‌وشوی آن چیزی حدود ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون تومان باشد. وضعیت اجرت و دستمزد تعویض این قطعه نیز مشابه است و نرخ رسمی برای آن وجود ندارد و هزینه تعویضش بیشتر به‌صورت توافقی بین مالک و مکانیک تعیین می‌شود.

سؤالات متداول درباره استکان تایپیت

• استکان تایپیت چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

این قطعه وظیفه انتقال نیرو از میل بادامک به سوپاپ را بر عهده دارد و به حرکت سوپاپ‌ها کمک می‌کند.

• چرا تایپیت صدا می‌دهد؟

سایش و فرسودگی، تعویض دیرهنگام روغن موتور و استفاده از روغن غیراستاندارد و بی‌کیفیت، تنظیم نادرست خلاصی و… جزو دلایل ایجاد صدا در این قطعه هستند.

• چطور صدای تق‌تق تایپیت را رفع کنیم؟

در صورتی که تعویض روغن با نمونه باکیفیت، شست‌وشوی استکان تایپیت و تنظیم سوپاپ‌ها باعث رفع صدای تق‌تق نشد مجبور به تعویض آن خواهید شد.

• هزینه تعویض تایپیت چقدر است؟

نرخ مشخصی برای این کار وجود ندارد و بسته به نوع خودرو، میزان آسیب قطعه و محل تعمیرگاه نرخ‌های مختلفی وجود خواهد داشت.

نتیجه‌گیری

استکان تایپیت نقش بسیار مهمی در انتقال نیروی تولیدی از میل بادامک به سوپاپ بر عهده دارد و اختلال در عملکرد آن می‌تواند مشکلات زیادی از جمله افت توان و قدرت، سر و صدای اضافی موتور و آسیب‌دیدگی سایر قطعات را در پی داشته باشد. با تعویض به موقع روغن و استفاده از قطعات و لوازم باکیفیت و اصلی در خودرو می‌توانید طول عمر این قطعه را افزایش دهید. اگر شما نیز تجربه‌ای درباره تعویض استکان تایپیت خودروی خود دارید حتماً آن را در قسمت نظرات بیان کنید.