اسبک خودرو چیست؟ راهنمای کامل عملکرد، خرابی و تعمیر انگشتی ماشین

یکی از اجزای پنهان اما مهم موتورهای درون‌سوز اسبک یا انگشتی خودرو نام دارد که در جدیدترین مقاله علمی آموزشی پدال به بررسی کامل آن می‌پردازیم.


اسبک خودرو Rocker Arm که با نام انگشتی ماشین هم شناخته می‌شود نیروی میل بادامک یا میل‌سوپاپ را به سوپاپ‌ها منتقل می‌کند تا این قطعات مهم در زمان مقرر باز شوند. اسب در سر سیلندر قرار دارد و خرابی آن می‌تواند مشکلاتی همچون صدای غیرعادی و افت توان و قدرت خودرو را در پی داشته باشد. به همین خاطر تعمیر به موقع اسبک خودرو اهمیت به سزایی دارد و کوتاهی در این کار منجر به هزینه‌های سنگین‌تر خواهد شد. در این مقاله به‌طور کامل با عملکرد، علائم خرابی، روش‌های تعمیر و نکات نگهداری انگشتی ماشین آشنا می‌شوید.

اسبک یا انگشتی خودرو چیست و چگونه کار می‌کند؟

بهتر است قبل از شرح عملکرد اسبک اندکی با طرز کار موتورهای درون‌سوز آشنا شویم. همان‌طور که می‌دانید خودروهای درون‌سوز با استفاده از انرژی به دست آمده از احتراق مخلوط سوخت و هوا در فضای داخل سیلندرها کار می‌کنند. این انفجارهای کوچک باعث حرکت پیستون درون سیلندر به‌صورت رفت و برگشتی می‌شود. حرکت پیستون‌ها با استفاده از قطعه مهمی به نام میل‌لنگ به یکدیگر ارتباط دارد و باعث تبدیل حرکت رفت و برگشتی پیستون‌ها به حرکت دورانی می‌شود. نهایتاً این حرکت دورانی از طریق فلایویل، گیربکس و دیفرانسیل به چرخ‌ها می‌رسد. در این میان سوپاپ‌ها نقش مهمی در کنترل ورود و خروج سوخت و گازهای حاصل از احتراق بر عهده دارند. خود سوپاپ‌ها نیز حرکت بالا و پایین دارند و کنترل این حرکت بر عهده میل‌لنگ، تسمه و یا زنجیر تایم است.

باید دانست میل‌سوپاپ یا میل بادامک وظیفه باز و بسته کردن سوپاپ‌های ورودی و خروجی را بر عهده دارد. طراحی میل‌سوپاپ به گونه‌ای است که با استفاده از زائده‌های بادامی شکل خود باعث باز و بسته شدن سوپاپ‌ها می‌شود. در برخی خودروها از قطعه‌ای به نام اسبک یا انگشتی برای انتقال حرکت میل بادامک به سوپاپ‌ها استفاده شده است. اسبک خودرو به مانند یک اهرم بین بادامک‌ها و ساق سوپاپ‌ها عمل کرده و حرکت چرخشی میل‌سوپاپ را به‌صورت ضربه‌ای به سوپاپ‌ها انتقال می‌دهد. در این حالت با چرخش میل‌سوپاپ، بادامک آن به یک سمت انگشتی برخورد کرده و این سمت را به بالا هدایت می‌کند. سمت دیگر انگشتی یا اسبک نیز پایین آمده و نیرویی را به انتهای سوپاپ وارد می‌کند تا به سمت پایین حرکت کند. با چرخش بادامک این حرکت به حالت عکس صورت گرفته و سوپاپ نهایتاً به بالا بازمی‌گردد.

اسبک خودرو دارای منفذی در میانه بدنه به نام بوش اسبک است. از این بخش میل اسبک رد می‌شود. باید دانست مابین انگشتی‌های خودرو فنرهایی وجود دارد تا مانع لقی و حرکت اضافی آن‌ها شود. خودروسازان بسته به نوع کاربری خودرو و طراحی موتور راهکارهای مختلفی را برای تنظیم فاصله بادامک‌ها و انتهای ساق سوپاپ‌ها بکار می‌گیرند که معمولاً به‌صورت دستی و یا هیدرولیک روغنی است. در خودرویی همچون پراید کاربراتوری قدیمی، تعمیرکاران به‌صورت دستی فیلرگیری و عمل تنظیم فاصله را انجام می‌دهند اما در اکثر خودروها این کار به‌صورت خودکار انجام می‌شود.

علائم خرابی اسبک یا انگشتی خودرو

با توجه به اینکه اسب نقش مهمی در عملکرد سوپاپ‌ها بر عهده دارد بنابراین خرابی آن می‌تواند تأثیر زیادی روی کارایی خودرو بگذارد. در ادامه به مهم‌ترین علائم خرابی اسبک خودرو می‌پردازیم.

صدای غیرعادی

در صورتی که اسب یا انگشتی ماشین دچار مشکل شود صداهای غیرعادی همچون چق‌چق یا تق‌تق به گوش خواهد رسید. این صداها مخصوصاً در خودروهای قدیمی‌تر واضح هستند و مکانیک‌های باتجربه به راحتی می‌توانند آن را تشخیص دهند.

بیشتر بخوانید: ۶ صدای نگران‌کننده موتور خودرو که باید در اسرع وقت بررسی شوند

کاهش قدرت و افزایش لرزش موتور

از آنجایی که اسبک در تنظیم باز و بسته شدن سوپاپ‌ها نقش دارد بنابراین خرابی آن مانع عملکرد صحیح سوپاپ‌ها شده و قدرت تولیدی موتور کاهش می‌یابد. در این حالت بر لرزش موتور نیز افزوده خواهد شد.

افزایش مصرف سوخت و آلایندگی

خرابی اسبک خودرو می‌تواند باعث ورود بیش از حد سوخت به محفظه سیلندرها شده و مصرف آن را افزایش دهد. همچنین آلایندگی کلی خودرو نیز بیشتر خواهد شد.

از کار افتادن کامل موتور

با اینکه دلایل متنوعی برای توقف کامل موتور خودرو وجود دارد اما خرابی کامل اسبک یا انگشتی می‌تواند باعث عدم باز و بسته شدن سوپاپ‌ها شود و بنابراین سوخت و هوایی برای احتراق در دسترس نباشد که نتیجه نهایی آن از کار افتادن موتور خودرو خواهد بود.

دلایل خرابی اسبک خودرو

اصلی‌ترین دلایل خرابی این قطعه شامل مواردی همچون روان کاری ناکافی روغن، استفاده از روغن بی‌کیفیت، نقص در طراحی قطعه، استهلاک طبیعی و… هستند. در جدول زیر دلایل خرابی انگشتی ماشین به همراه توضیحات ضروری آمده است.

دلیل خرابی اسبک خودرو	توضیح مکانیسم خرابی
روان کاری ناکافی	کاهش فشار روغن یا سطح کم آن باعث اصطکاک فلز-فلز، حرارت بیش از حد و سایش سریع می‌شود. روغن آلوده یا با ویسکوزیته نامناسب نیز در خرابی اسبک مؤثر است.
تنش خستگی فلز	فشار کاری مداوم انگشتی‌ها باعث ایجاد ترک‌های ریز روی آن‌ها می‌شود. این ترک‌ها به مرور زمان گسترش یافته و باعث شکستن ناگهانی اسبک می‌شوند.
تنظیم نامناسب فاصله بین قطعات	تنظیم نامناسب فاصله انگشتی و سوپاپ‌ها باعث ضربات شدید مکانیکی و افزایش تنش موضعی قطعات می‌شود.
نقص در طراحی و تولید	استفاده از آلیاژهای ضعیف، عملیات حرارتی نادرست و خطاهای ماشین‌کاری از جمله ناهمواری سطح باعث کاهش استحکام اسبک خودرو می‌شود. نقص در بلبرینگ‌های هیدرولیکی انگشتی‌های هیدرولیکی نیز شایع است.
استهلاک و سایش طبیعی	تماس مداوم انگشتی با سایر قطعات باعث سایش و استهلاک آن می‌شود. در اسبک‌های هیدرولیکی سایش سیلندر داخلی یا فنر نیز رخ می‌دهد.
داغ کردن موتور	دمای بالای موتور باعث کاهش ویسکوزیته روغن، انبساط حرارتی قطعات و افزایش اصطکاک می‌شود. این وضعیت روان کاری را مختل کرده و تنش مکانیکی را افزایش می‌دهد.
نصب نادرست	استفاده از گشتاور نامناسب حین سفت کردن پیچ‌ها، فیلرگیری نادرست و عدم هم‌ترازی قطعات باعث فشار نامتقارن به اسبک و خرابی زودرس آن می‌شود.

روش‌های رفع مشکلات اسبک خودرو

تنظیم فیلر

گاهی اوقات مشکلات اسبک خودرو ناشی از به هم خوردن تنظیمات فاصله آن با سوپاپ‌هاست. در این حالت مراجعه به یک مکانیک با تجربه و فیلرگیری با ابزارهای مخصوص باعث حل شدن مشکل، کاهش سر و صدای موتور و افزایش قدرت تولیدی آن خواهد شد.

تعویض بوش اسبک

در برخی موارد مشکل اسبک ناشی از بوش آن است که برخی مکانیک‌ها پیشنهاد می‌دهند بوش تعویض گردد.

تعویض اسبک

در اکثر موارد مالک خودرو مجبور است در صورت خرابی اسبک آن را به‌صورت کامل تعویض نماید. در این حالت باید دقت کرد که قطعه مدنظر کیفیت بالایی داشته باشد.

نکات مهم

روان کاری در عملکرد صحیح اسبک یا انگشتی ماشین نقش بسیار مهمی دارد و بنابراین باید از روغن موتور مرغوب و مناسب موتور خودرو استفاده شود. قبلاً درباره بهترین روغن موتورهای بازار ایران صحبت کرده‌ایم. همچنین برای مواردی همچون فیلرگیری و تعویض اسبک به تعمیرکاری حرفه‌ای مراجعه نمایید.

خرابی اسبک خودرو در مدل‌های رایج

پراید

خرابی اسبک یا انگشتی پراید با علائم رایجی همچون صدای چق‌چق همراه است. در حال حاضر مجموعه کامل انگشتی یا اسبک پراید قیمت حدود ۲.۵ میلیون تومانی دارد.

تیبا

افزایش سر و صدا به همراه لرزش موتور، افت توان و قدرت و صداهای چک‌چک یا تق‌تق از سر سیلندر نشان دهنده خرابی انگشتی تیبا هستند. قیمت مجموعه کامل اسبک تیبا به حدود ۳ میلیون تومان می‌رسد.

پژو ۲۰۶

نشانه‌های خرابی انگشتی پژو ۲۰۶ نیز معمولاً شامل صدای کوبش سر سیلندر، افت قدرت موتور، لرزش غیرعادی موتور و روشن شدن چراغ چک است. بسته به کیفیت قطعه و محل خرید، قیمت هر عدد اسبک یا انگشتی پژو ۲۰۶ حدود ۳۰۰ هزار تومان اعلام شده است.

پیشگیری از خرابی اسبک یا انگشتی خودرو

مهم‌ترین اقدام رانندگان به منظور جلوگیری از خرابی این قطعه تعویض به موقع روغن است. توصیه می‌شود روغن موتور بسته به شرایط رانندگی، نوع خودرو، کیفیت روغن و… بین ۳ تا ۵ هزار کیلومتر تعویض شود. حتماً روغن موتور را از فروشگاه‌های معتبر خریداری کنید. بهتر است وضعیت کارکرد اسبک خودرو را نیز هر ۵۰ هزار کیلومتر بررسی نمایید و در صورت نیاز به فیلرگیری این کار را به یک مکانیک متخصص بسپارید.

هزینه تعمیر و تعویض اسبک خودرو

با توجه به اینکه هنوز نرخ هزینه و اجرت تعمیرات خودروهای داخلی توسط اتحادیه در سال ۱۴۰۴ اعلام نشده بنابراین نمی‌توان نرخ دقیقی را اعلام کرد اما انتظار می‌رود هزینه و اجرت فیلرگیری سوپاپ خودروهای داخلی بین ۵۰۰ هزار تا ۱.۵ میلیون تومان باشد. همچنین نرخ معینی برای دستمزد تعویض اسبک یا انگشتی وجود ندارد و معمولاً این کار به‌صورت توافقی انجام می‌شود. درهرحال توصیه می‌شود قطعات را از مراکز معتبر تهیه نمایید.

سؤالات متداول درباره اسبک خودرو

• اسبک خودرو چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

اسبک یا انگشتی Rocker Arm وظیفه انتقال نیروی میل بادامک یا میل‌سوپاپ به سوپاپ‌ها را بر عهده دارد.

• چرا اسبک ماشین صدا می‌دهد؟

روان کاری نادرست، استفاده از روغن بی‌کیفیت، داغ کردن موتور، استهلاک و سایش و… می‌توانند باعث به صدا افتادن این قطعه مهم شوند.

• چطور صدای چق‌چق اسبک را رفع کنیم؟

به منظور رفع صدای اسبک باید به مکانیک متخصص مراجعه نمایید تا ایراد اصلی را تشخیص داده و در صورت نیاز به فیلرگیری این کار را انجام دهد.

• هزینه تعویض اسبک چقدر است؟

اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو تهران نرخ مشخصی را برای اجرت تعویض اسبک اعلام نکرده و این موضوع به‌صورت توافقی بین مالک خودرو و تعمیرکار صورت می‌گیرد.

نتیجه‌گیری

اسبک یا انگشتی خودرو جزو مهم‌ترین اجزای موتورهای درون‌سوز است که نیروی میل بادامک را به سوپاپ‌ها می‌رساند و به این ترتیب فرایند باز و بسته شدن سوپاپ‌ها کنترل می‌شود. خرابی این قطعه می‌تواند اثر جدی روی راندمان و کارایی موتور بگذارد و در بدترین حالات موتور را از کار بیندازد. توصیه می‌شود علاوه بر استفاده از روغن موتور باکیفیت و تعویض به موقع آن در هر ۵۰ هزار کیلومتر اسبک یا انگشتی را بررسی نمایید. از شما عزیزان دعوت می‌کنیم تجربیات و اطلاعات خود درباره اسبک خودرو را با به اشتراک بگذارید.