با فراگیر شدن استفاده از خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک، آگاهی از چند اشتباه مهم که می‌تواند به این نوع گیربکس‌ها آسیب برساند ضروری خواهد بود.
اگر به تازگی خودرویی نو خریداری کرده باشید، احتمالاً با یک گیربکس اتوماتیک مواجه خواهید شد، به‌ویژه که خودروهای مجهز به گیربکس دستی به‌طور فزاینده‌ای از خط تولید خارج می‌شوند. در حال حاضر، کمتر از ۱ درصد از خودروهای نو عرضه‌شده در بازار آمریکا به گیربکس دستی مجهزند، درحالی‌که اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها از گیربکس‌های سنتی اتوماتیک، گیربکس‌های متغیر پیوسته (CVT) و گیربکس‌های دوکلاچه (DCT) استفاده می‌کنند که به ترتیب اولویت‌بندی شده‌اند.
همچنین بخوانید:
با وجود فراوانی و سهولت استفاده از گیربکس‌های اتوماتیک، همچنان برخی عادات نادرست رانندگان رایج است که می‌تواند از گرمای قطعات خودرو تا آسیب جدی و حتی خرابی کامل گیربکس را به دنبال داشته باشد.
اکثر مواردی که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود، شامل اشتباهات جزئی هستند که تقریباً هر راننده‌ای با تجربه‌ای دست‌کم چند بار آن‌ها را مرتکب شده است. با این حال، تکرار این اشتباهات یا تداوم در عادات رانندگی نادرست است که می‌تواند به آسیب‌های واقعی منجر شود. پیش‌تر به برخی از کارهایی که باید در خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک از انجام آن‌ها خودداری کرد پرداخته شده، اما فهرست کامل این موارد فراتر از آن است؛ بنابراین، بیایید به بررسی چند مورد دیگر بپردازیم. به عنوان یک نکته احتیاطی، باید خاطرنشان کرد که گیربکس هر خودرو اندکی متفاوت است. لذا، این فهرست تنها به گیربکس‌های اتوماتیک معمولی با مبدل گشتاور که در بسیاری از خودروهای تولیدشده فعلی و گذشته یافت می‌شود، مربوط می‌شود و به گیربکس‌های دیگر مانند CVT یا سیستم‌های مستقیم محرک الکتریکی (EV) اعمال نمی‌شود. این فهرست همچنین به‌طور خاص به نکات کمتر شناخته‌شده مربوط به عملکرد گیربکس‌های اتوماتیک می‌پردازد، نه توصیه‌ها و منع‌های رایج و بدیهی. پس بدون تأخیر بیشتر، به موضوع وارد می‌شویم.
استفاده از دنده‌خلاص برای شروع حرکت
این عمل که معمولاً به «رها کردن خلاص» (neutral-dropping) معروف است، شامل انتقال به دنده‌خلاص در حالت توقف، افزایش دور موتور و سپس تغییر به دنده درایو برای دستیابی به شتاب‌گیری شدید است، مشابه رها کردن ناگهانی کلاچ در جعبه‌دنده دستی. این روش در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی، پیش از طراحی مبدل‌های گشتاور تخصصی که دور موتور بالاتر را حفظ می‌کردند، رایج‌تر بود؛ اما اگر به‌درستی انجام نشود، می‌تواند به دلیل فشار گشتاور گیربکس را خراب کند.
برای درک دقیق‌تر دلیل مضر بودن این عمل، بیایید نحوه عملکرد مبدل گشتاور را بررسی کنیم. این فرآیند مشابه مخلوط کردن خمیر کیک است؛ مبدل گشتاور از دینامیک سیال برای انتقال نیرو از پیشرانه به گیربکس استفاده می‌کند. به بیان ساده، مبدل گشتاور حاوی دو توربین است که در روغن گیربکس غوطه‌ور هستند، یکی از آن‌ها به محور خروجی پیشرانه متصل است. با چرخش این توربین، روغن شتاب می‌گیرد و این نیرو به توربینی که به گیربکس متصل است، منتقل می‌شود. البته این سیستم پیچیده‌تر از این حرف‌هاست، اما این اصل اساسی است و دلیل عدم وجود کلاچ سنتی در جعبه‌دنده‌های اتوماتیک را توضیح می‌دهد.
با این توضیح، تصور کنید که مخلوط‌کن کیک را با حداکثر سرعت روشن کنید و ناگهان آن را در ظرف خمیر فرو ببرید. این اثر کلی مشابهی است که رها کردن دنده‌خلاص بر گیربکس دارد. روش صحیح این است که دور موتور را به‌صورت پایدار افزایش دهید تا شتاب مناسب ایجاد شود، سپس به دنده درایو تغییر دهید و پس از اتصال، پدال گاز را فشار دهید؛ به عبارت دیگر، از اعمال گشتاور هنگام تغییر از خلاص به درایو خودداری کنید، وگرنه به‌زودی با روشی سخت خواهید فهمید که کدام بخش از گیربکس شما ضعیف‌تر است.
عدم استفاده از ترمزدستی هنگام پارک
به‌طورکلی پذیرفته شده است که دنده پارک در گیربکس اتوماتیک صرفاً برای حالت توقف طراحی شده است؛ اما این دنده چه می‌کند و چرا با وجود فعال بودن آن، همچنان استفاده از ترمزدستی ضروری است، درحالی‌که خود دنده پارک به‌تنهایی خودرو را نگه می‌دارد؟ بیایید نحوه عملکرد دنده پارک را بررسی کنیم.
جهت مطالعه بیشتر:
دنده پارک در واقع نوعی دنده‌خلاص است که گیربکس را مانند یک قفل می‌بندد. مشابه این که بدون کلید نمی‌توانید قفل را بچرخانید چون زبانه‌ها مانع می‌شوند، در دنده پارک نیز به دلیل دستگاهی به نام «پنجه پارک» (parking pawl) نمی‌توان محور انتقال را چرخاند. پنجه پارک شبیه چکش است؛ هنگامی که به دنده پارک تغییر می‌دهید، این بازو بالا می‌رود و در یک حفره متناظر روی محور خروجی قفل می‌شود و آن را از حرکت فیزیکی بازمی‌دارد. به همین دلیل، ممکن است خودرو پیش از شنیدن صدای «کلیک» هنگام پارک، اندکی به جلو یا عقب حرکت کند؛ این امر طبیعی است، زیرا پنجه پارک در حال یافتن حفره و قفل شدن در آن است.
پنجه‌های پارک در صورت عدم وارد کردن فشار شدید به خودرو در حالت حرکت، بسیار مقاوم هستند. با این حال، فرض کنید خودرو را بدون ترمزدستی روی شیب پارک کرده‌اید. در این صورت، کل وزن چند هزار کیلوگرمی خودرو روی این یک قطعه متمرکز می‌شود. اگر خود پنجه آسیب دیده یا دچار زنگ‌زدگی باشد، ممکن است خراب شود و در نتیجه دنده پارک دیگر کار نکند؛ به همین دلیل ترمزدستی به‌عنوان یک دستگاه ایمنی و برای افزایش عمر مفید پنجه پارک مفید است. در نهایت، این ابزار به همین دلیل «ترمز پارک» نامیده می‌شود. فقط فراموش نکنید که پیش از حرکت، آن را آزاد کنید، وگرنه ممکن است روتورهای ترمز شما تغییر شکل پیدا کنند.
ترمز گیری با پای چپ
این عمل به خودی خود به گیربکس آسیب نمی‌رساند، بلکه بیشتر به مهارت حرکتی مربوط است. اگر به‌تازگی مسابقات موتور اسپرت را تماشا کرده باشید، در تصاویر دوربین پدال‌ها متوجه خواهید شد که بسیاری از رانندگان در خودروهای مسابقه‌ای با دو پدال، پای چپ خود را روی پدال ترمز نگه می‌دارند. این کار در مسابقه هدف عملی دارد که شامل تکنیک‌های پیشرفته ترمز گیری مانند ترمز گیری دنباله‌دار است و یکی از دلایل جابه‌جایی پدال کلاچ به کنترل دستی در خودروهایی مانند فرمول یک است؛ اما این کار در ترافیک شهری هیچ کاربردی ندارد؛ علاوه بر این، حتی می‌تواند خطر ایمنی ایجاد کند که به هماهنگی شما مربوط است.
شاید به نظر بیاید که پای چپ در گیربکس‌های اتوماتیک بیکار است، پس چرا از آن برای ترمز گیری استفاده نشود؟ اما حافظه عضلانی در سناریوهای بحرانی بسیار مهم است. تصور کنید که به‌طور ناگهانی با موانعی مانند عابر پیاده یا شیء در جاده مواجه شوید. غریزه شما این است که به‌طور ناگهانی ترمز کنید و اقدام به مانور انحرافی کنید. حال فرض کنید پای چپ شما روی ترمز و پای راست روی پدال گاز باشد. اگر با ترمز گیری با پای چپ تمرین نکرده باشید، ممکن است به‌طور غریزی هر دو پدال را به‌طور هم‌زمان فشار دهید. در این صورت، خودرو نمی‌تواند نیروی شتاب شدید را به‌موقع خنثی کند که فاصله ترمز گیری را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد و ترمزها را ذوب می‌کند. به همین ترتیب، این مشکل می‌تواند در مواردی مانند ترمز ناگهانی هنگام عقب‌روی در پارکینگ رخ دهد — هر چیزی که شامل ترمز گیری سریع باشد، در اینجا صدق می‌کند؛ مانند یادگیری نواختن طبل برای اولین بار، این مهارت نیاز به تمرین و زمان برای توسعه هماهنگی اضافی دارد و ترمز گیری با پای چپ نیز از این قاعده مستثنا نیست.
انتقال به دنده‌خلاص هنگام سراشیبی
پیش‌تر توضیح دادیم که چرا انتقال به دنده‌خلاص در حالت توقف ایده بدی است و اینکه بالا بردن دور موتور قبل از تغییر به درایو می‌تواند به گیربکس آسیب بزند؛ اما چه می‌شود اگر در حال پایین آمدن از جاده‌ای شیب‌دار باشید و بخواهید با انتقال به دنده‌خلاص، سوخت را ذخیره کنید تا خودرو در حالت دور پایین حرکت کند؟ اولین و واضح‌ترین دلیل علیه این عمل این است که ممکن است پس از مدتی فراموش کنید خودرو در دنده‌خلاص است و ناگهان خود را بدون هیچ نیرویی برای حرکت بیابید؛ اما جدای از این عیب انسانی که فراموشی است، این کار همچنین کنترل خودرو را تا حدی از دست می‌دهد که در مقابل گزینه‌های جایگزین که فواید ملموس‌تری دارند، تقریباً بی‌ارزش است.
فرض کنید علت استفاده از دنده‌خلاص این است که می‌خواهید به ترمز خودرو کمک کنید. ترمز موتوری در گیربکس‌های اتوماتیک وجود دارد و نیازی به تغییر به دنده‌خلاص ندارد. بلکه این کار شامل قفل کردن خودرو در یک دنده، به‌جای حالت آزاد چرخش طبیعی در دنده درایو است. این کار با کاهش دستی دنده با استفاده از دسته‌دنده یا پدل‌ها انجام می‌شود — مثلاً انتقال به دنده «۳» یا «L». این کار گیربکس را در دنده نگه می‌دارد و به شما امکان می‌دهد با ترمز موتوری یک خودروی مجهز به گیربکس اتوماتیک را در سراشیبی کنترل کنید و درعین‌حال از لنت‌های ترمز محافظت کنید. علاوه بر این، این روش فواید قانع‌کننده‌ای ندارد. انتقال به دنده‌خلاص هنگام سراشیبی در واقع سوخت را ذخیره نمی‌کند، زیرا موتور همچنان روشن است و بیشتر از چرخش آزادانه در جاده، سوخت مصرف نمی‌کند، مانند دوچرخه‌سواری که به‌آرامی در شیب ملایم پایین می‌رود.
پر کردن بیش از حد روغن گیربکس
پیش‌تر به نقش روغن گیربکس در مبدل گشتاور اشاره کردیم؛ این روغن مانند یک اتصال سیال بین پیشرانه و گیربکس عمل می‌کند. در تئوری، مشابه تشبیه خمیر کیک، اگر مقدار بیشتری از این روغن را اضافه کنید، خودرو بهتر عمل می‌کند، زیرا روغن بیشتری برای توربین‌ها وجود دارد که نیرو را منتقل کنند، این‌طور نیست؟ در کوتاه‌مدت، خیر؛ پر کردن بیش از حد روغن گیربکس برای اجزای متعدد مبدل گشتاور خطرناک است.
فرض کنید خمیر بیشتری به مخلوط اضافه کنید. چه اتفاقی می‌افتد اگر با همان فشار مخلوط‌کن سعی کنید آن را هم بزنید؟ خمیر به‌آرامی حرکت می‌کند؛ مقدار زیادی وجود دارد که همه با هم حرکت کنند. این اصل در اینجا نیز صدق می‌کند؛ در نتیجه، یکی از علائم اولیه گیربکس‌های پر شده، گرمای بیش از حد موتور به دلیل کاهش روان‌کاری است. علاوه بر این، فشارهای ایجادشده توسط روغن اضافی، حباب‌های هوا در خود روغن ایجاد می‌کند که باعث کف کردن و حباب زدن روغن می‌شود. این حباب‌های هوا فشرده نمی‌شوند و به شکلی که طراحان پیش‌بینی کرده‌اند حرکت نمی‌کنند که منجر به افزایش ناگهانی فشار و گرما و در نهایت آسیب به گیربکس می‌شود. به‌جای صرفاً افزودن روغن گیربکس، باید روغن را تعویض کنید، مانند تعویض روغن‌موتور. مدت‌زمانی که باید روغن گیربکس را تعویض کنید به خودرو و پیکربندی گیربکس بستگی دارد؛ اما میزان قابل‌توجهی از خرابی‌ها و مشکلات و همچنین صورت‌حساب‌های سنگین از متخصصان گیربکس، با انجام صحیح نگهداری به‌راحتی قابل‌پیشگیری است.
کسرا
۵ تیر ۱۴۰۴والا ماشین بنده فقط یدونه ترمز برقی داره پارک رو که میزنم همونم روشن میشه
علی
۵ تیر ۱۴۰۴پشت چراغ قرمز میبینم بعضی راننده ها بدون اگاهی از گیربکس اتومات دنده رو به روی پارک میزارن و چراغ که سبز شد دوباره از پارک درمیارن و حرکت میکنن نمیدونم چی بگم ولی از اون نمایندگی که تحویل میگیرن اینها رو یادشون نمیدن…؟
مهدی
۵ تیر ۱۴۰۴کدوم نمایندگی بنده خدا اینا همه بنداز هستن به اسم نمایندگی و خودروساز خودرو را دوبرابر سه برابر قیمت کارخانه مبدا میندازن به طرف و دنبال یه لقمه نون حلال دلالی عه خودشون هستن چیکار به این کارا دارن